مانور آمریکا در حیاط خلوت روسیه؛ قلب آسیا برای آمریکا و اروپا جذاب شد/ رونمایی از نسخه ترامپ برای دور زدن چین

اقتصاد۲۴- موسسه مطالعاتی ژئوپلتیکال مانیتور با انتشار یادداشتی مدعی شد: از منظر ایالات متحده، دستیابی به مواد معدنی حیاتی (CM) و عناصر خاکی کمیاب (REEs) یک استراتژی است که اکنون تحققش با نزدیک شدن به ساحل مرتبط است. با این حال، واشنگتن همچنین در حال تعامل با ازبکستان است، زیرا این کشور آسیای مرکزی دارای منابع حیاتی است.

از همین رو سه ماهه پایانی سال ۲۰۲۴ شاهد چندین جلسه و توافقات در سطح بالا بین واشنگتن و تاشکند بودیم؛ گزاره‌ای که قابل تامل است.

معمای هم‌صدایی آمریکا با قلب آسیا

۱۶ سپتامبر جاناتان هنیک، سفیر ایالات متحده در ازبکستان یادداشت تفاهمی (MOU) را امضا کرد که نشان دهنده "قصد ایالات متحده و ازبکستان برای تنوع بخشیدن به زنجیره‌های جهانی تامین مواد معدنی و پیشبرد انتقال انرژی پاک است.

این پروژه همچنین از اکوسیستم‌های منحصر‌به‌فرد آسیای مرکزی محافظت می‌کند. وزارت صنعت، معدن و زمین شناسی ازبکستان این نشست را ستایش کرد و توضیح داد که این "گامی مهم" برای ادامه گفت‌وگوی ایالات متحده و ازبکستان در مورد "اکتشاف، معدن و توسعه زنجیره محصول با ارزش افزوده" است.

دو ماه بعد، واشنگتن و تاشکند مشارکت استراتژیک (SPD) را کلید زدند؛ مشارکتی که در آن مواد معدنی مهم به طور برجسته مورد بحث قرار گرفت. به گفته وزارت امور خارجه ازبکستان، دو طرف «زمینه‌های همکاری جدید، از جمله تولید مواد معدنی حیاتی و نوسازی زیرساخت‌های گاز طبیعی ازبکستان را جشن گرفتند».

این موسسه مطالعاتی در ادامه یادداشت خود آورد: ازبکستان یکی از اعضای «مشارکت امنیت معدنی (MSP) است که هدف آن تبدیل شدن به بستری برای همکاری در زمینه مواد خام حیاتی (CRM) است که برای انتقال سبز و دیجیتال جهانی «حیاتی» هستند».

عضویت ازبکستان در این فرایند در کنار کشور‌های دیگری که دارای چنین منابع معدنی کمیابی هستند برای ایالات متحده و اتحادیه اروپا به سان کارت برنده است. علاوه بر ازبکستان، قزاقستان و ازبکستان هم عضو مشارکت امنیت معدنی هستند.

بیشتر بخوانید:عکس/ آتلانتیک پیام‌های چت گروهی کابینه ترامپ را منتشر کرد

این در حالی است که واشنگتن همچنین از طریق ابتکارات دیگر، تلاش دارد تا مواد معدنی آسیای مرکزی را در انحصار خود قرار دهد. به طور خاص، افتتاحیه گفت‌و‌گو‌هایی در باب منابع معدنی حیاتی در فوریه که موجب شد تا پنج کشور آسیای مرکزی و ایالات متحده کنار هم تعریف شوند.

به باور ناظران، هدف این نشست مشارکت در زنجیره تأمین مواد معدنی حیاتی جهانی و تقویت همکاری اقتصادی و انتقال انرژی پاک است و در عین حال از اکوسیستم‌های منحصر‌به‌فرد آسیای مرکزی هم حراست می‌شود.

برگ برنده آسیای مرکزی

به نوشته ژئوپلتیکال مانیتور، واشنگتن تنها بازیکنی نیست که از ازبکستان برای تامین منابع معدنی مورد نیازش بهره برداری می‌کند. آوریل گذشته، اتحادیه اروپا و تاشکند تفاهم‌نامه‌ای را برای راه‌اندازی یک شراکت استراتژیک در زمینه مواد خام حیاتی به منظور تضمین عرضه متنوع و پایدار مواد معدنی حیاتی برای انتقال سبز و دیجیتال در اتحادیه اروپا و ازبکستان امضا کردند.

ازبکستان در حال حاضر به خاطر ذخایر نفت و گاز خود شناخته شده است. با این حال، این کشور همچنین دارای مقادیر قابل توجهی مواد معدنی حیاتی و عناصر کمیاب خاکی از جمله ژرمانیوم و سیلیکون است. این کشور همچنین در میان ده تولیدکننده برتر اورانیوم، رنیوم و تلوریم در جهان قرار دارد.

با این همه، علم ایالات متحده در مورد مواد معدنی در ازبکستان و بقیه آسیای مرکزی محدود است و از همین رو هرگونه همکاری استراتژیک نیازمند فرایندی شفاف، تحقیق و بررسی بیشتر است. گزارش سال ۲۰۱۸ سازمان زمین شناسی ایالات متحده اغلب تجزیه و تحلیل‌های خود را در این باره اعلام می‌کند. این گزارش به ۸۷ مکان در ازبکستان اشاره دارد که سرشار از عناصر خاکی کمیاب و مواد معدنی حیاتی غنی است.

ارزش صنعت زمین شناسی داخلی این کشور در سال ۲۰۲۳ به ۱۱ میلیارد دلار رسید و تاشکند مطمئناً خواهان افزایش این میزان است. در آوریل گذشته، شوکت میرضیایف، رئیس جمهوری با مقامات محلی دیداری در سطح عالی داشت تا در مورد حال و آینده صنایع معدنی و متالورژی رایزنی داشته باشد.

در این نشست بر لزوم گسترش توسعه ذخایر موجود و اکتشاف ذخایر جدید مواد خام حیاتی تاکید شد. در مورد پروژه‌های خاص، دولت می‌خواهد برنامه‌ای از پروژه‌های امیدوارکننده به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار در زمینه فلزات خاکی کمیاب ایجاد کند.

این برنامه شامل جذب «موسسات و مراکز تحقیقاتی پیشرو» برای تأکید بر رویکرد علمی برای یافتن و بهره‌برداری از ذخایر است. به باور ناظران، از منظر ایالات متحده دسترسی به مواد معدنی حیاتی یک اولویت است. با توجه به بی‌اعتمادی دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا به دولت چین، منطقی است که فرض کنیم دولت جدید، همراه با کنگره تحت رهبری جمهوری خواهان، نسبت به اتکا به پکن برای مواد معدنی حیاتی محتاط بوده و به دنبال مشارکت و همکاری با آسیای مرکزی خواهد بود.

توافق نامه‌هایی برای اطمینان از اینکه ایالات متحده از منابع معدنی قلب آسیا بهره‌مند خواهد شد هم امضا شده است. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS)، یک مرکز تحقیقاتی مستقر در واشنگتن دی سی، در اواخر سال ۲۰۲۴ خلاصه‌ای از سیاست‌ها را منتشر کرد که در آن هفت توصیه در مورد مواد معدنی حیاتی ارائه شد و همزمان به فعل و انفعال‌های شرکای بین‌المللی ایالات متحده می‌پردازند.

بیشتر بخوانید:آغاز مذاکرات روسیه و آمریکا در عربستان

به طور خاص مدیر برنامه امنیت مواد معدنی حیاتی CSIS، گسترش قابلیت‌های داخلی و در عین حال تقویت مشارکت‌های استراتژیک جهانی، گسترش فهرست ذینفعان برای مشوق‌های معدنی فعلی و آتی، اصلاح شرکت مالی توسعه بین‌المللی ایالات متحده به منظور «تامین مالی بهتر پروژه‌های معدنی» را توصیه کرد.

او همچنین بر انتصاب «سریع» سفیران مؤثر برای فعالیت در حوزه‌های غنی از مواد معدنی تاکید کرد. در حالی که نام ازبکستان در خلاصه سیاست فوق نیامده، در این تحلیل به قزاقستان همسایه اشاره شده که همچنین غنی از مواد معدنی حیاتی و عناصر خاکی کمیاب است. در این میان، با توجه به بی‌نظمی جهانی و تنش‌های مداوم بین قدرت‌های جهانی (هسته‌ای)، تقویت زنجیره‌های تامین موجود و توسعه زنجیره‌های جدید برای دسترسی به مواد معدنی حیاتی و عناصر کمیاب خاکی ضروری است.

از زمان انتخابات آمریکا، تحلیل‌های متعددی در این زمینه منتشر شده است. به عنوان مثال، تحلیل‌های متفاوتی به روابط ایالات متحده و آفریقا و دسترسی به مواد معدنی حیاتی این قاره در طول دولت دوم ترامپ می‌پردازد.

ازبکستان از نظر جغرافیایی بسیار دور از ایالات متحده قرار دارد، بنابراین اصطلاح نزدیک به ساحل صدق نمی‌کند. با این حال، نشست‌ها و توافق‌های اخیر بین واشنگتن و تاشکند نشان می‌دهد که دولت ایالات متحده نه تنها به دنبال تامین‌کنندگان داخلی و منطقه‌ای منابع معدنی است، بلکه به دنبال جذب شرکای دیگر، حتی شرکای آن سوی جهان است.

باید منتظر ماند و دید که آیا دولت دوم ترامپ از یک استراتژی کل نگر با سطوح مختلف برای دسترسی به مواد معدنی حیاتی و عناصر خاکی کمیاب حمایت می‌کند یا خیر. تاشکند می‌خواهد صنعت معدن خود را بهره‌برداری و گسترش دهد. با این حال، بررسی‌های بیشتری برای یافتن ذخایر محلی مورد نیاز است.

علاوه بر این، برای انتقال محصولات استخراج شده از کشور‌های آسیای مرکزی، مانند ازبکستان، به بازار‌های بین‌المللی، از جمله مشتریان بالقوه در ایالات متحده، به زنجیره‌های تامین قابل اعتماد نیاز است.