چگونه می‌توانم برای آزمون کنکور آماده شوم؟

اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: قبولی در کنکور و رسیدن به رشته و دانشگاه دلخواه، آرزوی مشترک میلیون‌ها داوطلب است. اما واقعیت این است که همه موفق نمی‌شوند. چرا؟ چون فقط خواندن کتاب و شرکت در کلاس کافی نیست. کسانی در کنکور موفق می‌شوند که «درست» بخوانند. در این مطلب، روش‌هایی را می‌خوانید که فقط رتبه برتر‌ها می‌دانند و اجرا می‌کنند. اگر می‌خواهید در جمع نفرات برتر کنکور باشید، این تکنیک‌ها را جدی بگیرید.

هدف‌گذاری دقیق و برنامه‌ریزی شخصی

رتبه برتر‌ها از همان روز اول نمی‌گویند «می‌خواهم رتبه یک شوم». آنها مسیر را به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنند. مثلاً اول هدف می‌گذارند که یک مبحث خاص را تا پایان هفته تمام کنند، یا در آزمون بعدی نمره درصد خاصی را بگیرند. هر هدف قابل اندازه‌گیری است و برای آن زمان‌بندی دارند. این هدف‌گذاری مرحله‌ای باعث می‌شود هم انگیزه داشته باشند و هم بتوانند پیشرفت خود را ارزیابی کنند.

برنامه‌ریزی رتبه برتر‌ها دقیقاً بر اساس توانایی‌ها و ضعف‌های خودشان نوشته می‌شود. نه برنامه کلاس کنکور، نه برنامه دوست یا مشاور، هیچ‌کدام نمی‌تواند جای برنامه شخصی را بگیرد. آنها ساعاتی را که بیشترین تمرکز دارند برای درس‌های سخت‌تر می‌گذارند و در زمان‌هایی که انرژی کمتر دارند، سراغ مرور یا تست‌های سبک می‌روند. انعطاف‌پذیری و بازنگری هفتگی، از ویژگی‌های مهم برنامه آنهاست.

تمرکز روی کیفیت، نه کمیت و تسلط کامل بر کتاب درسی

رتبه‌های برتر، لزوماً ۱۲ ساعت در روز درس نمی‌خوانند. گاهی ۷-۸ ساعت با تمرکز بسیار بالا خیلی موثرتر از ۱۲ ساعت مطالعه پراکنده است. آنها محیط مطالعه را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که هیچ چیز حواس‌شان را پرت نکند. موبایل خاموش یا در اتاق دیگر، میز مرتب، و حتی استفاده از تکنیک‌هایی مثل پومودورو (۲۵ دقیقه مطالعه + ۵ دقیقه استراحت) از ترفندهای‌شان است.

بسیاری از داوطلبان فکر می‌کنند فقط تست‌زدن مهم است، اما رتبه برتر‌ها ابتدا کتاب درسی را می‌فهمند و خط به خط آن را می‌خوانند. آنها حتی پاورقی، جدول‌ها و عکس‌های کتاب را هم جدی می‌گیرند. چون می‌دانند طراحان سوال به‌خوبی از همین بخش‌ها سوال طرح می‌کنند. پس ابتدا درک مفاهیم و سپس تست‌زنی.

مرور‌های منظم و تست زنی هوشمندانه

خواندن بدون مرور، مثل کاشتن بدون آبیاری است. رتبه برتر‌ها یک سیستم مرور دارند که بر اساس «منحنی فراموشی» طراحی شده. آنها هر مطلب را ۲۴ ساعت بعد، یک هفته بعد، و سپس یک ماه بعد مرور می‌کنند. این مرور‌ها گاهی با تست است، گاهی با خلاصه‌نویسی، و گاهی فقط با نگاه به نکات کلیدی. این روند باعث می‌شود مطالب در حافظه بلندمدت بمانند.

تست زدن فقط برای محک‌زدن نیست؛ یک روش یادگیری است. رتبه برتر‌ها قبل از شروع هر فصل، تعدادی تست برای آشنایی با سبک سوالات می‌زنند، سپس بعد از یادگیری مفصل، تست آموزشی می‌زنند، و در نهایت با تست زمان‌دار و آزمون جمع‌بندی، تسلط را بالا می‌برند. آنها سوالات غلط یا شک‌دار را در دفتری جداگانه می‌نویسند و به‌طور منظم مرور می‌کنند.

تحلیل آزمون و استفاده درست از منابع کمک‌درسی

رتبه‌های برتر هر آزمون را با دقت تحلیل می‌کنند. آنها فقط به درصد و تراز قانع نمی‌شوند. بررسی می‌کنند در چه درسی افت کرده‌اند، چرا وقت کم آوردند، چرا سوالی را اشتباه پاسخ دادند. حتی یادداشت می‌کنند کدام نوع سوال‌ها برایشان دشوار است. این تحلیل به آنها کمک می‌کند نقاط ضعف را پیدا کنند و برطرف نمایند.

رتبه برتر‌ها در منابع غرق نمی‌شوند. آنها برای هر درس نهایتاً یک منبع آموزشی و یک منبع تست دارند. کتابی را انتخاب می‌کنند که با سبک یادگیری‌شان همخوانی داشته باشد و آن را تا انتها ادامه می‌دهند. هر بار کتاب عوض نمی‌کنند، چون می‌دانند عمق یادگیری از تنوع منابع مهم‌تر است. برای جمع‌بندی، از منابع خلاصه یا کتاب‌های جمع‌بندی استفاده می‌کنند.

درس خواندن فعال، نه منفعل

خواندن صرفاً با چشم، روش رتبه برتر‌ها نیست. آنها از روش‌هایی مثل «یادگیری به روش فاینمن» استفاده می‌کنند: یعنی هر مبحث را طوری یاد می‌گیرند که بتوانند برای یک کودک ۸ ساله توضیحش دهند. این روش باعث فهم عمیق و ماندگاری بالا می‌شود. همچنین هنگام مطالعه، زیر نکات مهم خط می‌کشند، حاشیه‌نویسی می‌کنند، و از خلاصه‌نویسی یا نقشه ذهنی کمک می‌گیرند.

مراقبت از جسم و ذهن

رتبه‌های برتر فقط به درس فکر نمی‌کنند. خواب کافی، تغذیه سالم، و کمی ورزش در برنامه آنها هست. آنها می‌دانند که ذهن خسته، هیچ چیز را یاد نمی‌گیرد. همچنین برای مقابله با استرس، تمرینات تنفسی یا مدیتیشن ساده انجام می‌دهند. برخی از آنها دفترچه احساسات دارند و وقتی مضطرب می‌شوند، احساساتشان را یادداشت می‌کنند تا سبک شوند.

تمرکز روی نقاط ضعف، نه فرار از آن‌ها 

داوطلبان معمولی وقتی از درسی ضعف دارند، کمتر به سراغش می‌روند. اما رتبه برتر‌ها دقیقاً برعکس‌اند. آنها وقت زیادی برای دروسی می‌گذارند که در آنها ضعف دارند. چون می‌دانند با بهبود ضعف‌ها، تراز کلی‌شان رشد می‌کند. حتی در برنامه‌شان، روز خاصی را برای فقط تمرکز روی نقاط ضعف تعیین می‌کنند.

کمک گرفتن در زمان مناسب و بی‌تفاوتی نسبت به حاشیه‌ها

هیچ‌کدام از رتبه‌های برتر، همه‌چیز را خودشان یاد نگرفتند. آنها وقتی در مبحثی گیر می‌افتند، از معلم، دوست، یا منابع معتبر کمک می‌گیرند. درگیر ماندن با یک سوال یا مبحث برای مدت طولانی را اتلاف وقت می‌دانند. حتی بعضی از آنها در فضای مجازی یا انجمن‌های آموزشی پرسش مطرح می‌کنند تا سریع‌تر راه‌حل را پیدا کنند.

کنکور دنیای شایعات است؛ از تغییر در سهمیه‌ها گرفته تا سختی سوالات یا تغییر منابع. رتبه برتر‌ها یاد گرفته‌اند به جای گوش دادن به این شایعات، تمرکز خود را حفظ کنند. آنها فقط از منابع رسمی اطلاعات می‌گیرند و بقیه چیز‌ها را حذف می‌کنند. این تمرکز یکی از دلایل آرامش و عملکرد بهتر آنهاست.

حفظ تعادل دروس عمومی و اختصاصی

رتبه برتر‌ها فقط به دروس اختصاصی اهمیت نمی‌دهند. آنها می‌دانند که دروس عمومی مثل ادبیات، عربی، دین و زندگی و زبان انگلیسی می‌توانند تراز نهایی را به‌شدت افزایش دهند. پس برای هر کدام از این دروس، برنامه جداگانه دارند. حتی برای حفظیات، از تکنیک‌هایی مثل کدگذاری، تصویرسازی ذهنی و تکرار فعال استفاده می‌کنند.

استفاده از خلاصه‌نویسی‌های شخصی

رتبه برتر‌ها خلاصه‌های آماده نمی‌خوانند، خودشان خلاصه‌نویسی می‌کنند. چون فرایند نوشتن، خودش یک نوع یادگیری است. آنها این خلاصه‌ها را قبل از آزمون‌ها مرور می‌کنند. گاهی هم نقشه‌های ذهنی برای دروسی مثل زیست‌شناسی یا تاریخ می‌کشند تا ارتباط بین مطالب را بهتر بفهمند.

حفظ پیوستگی مطالعه، حتی در روز‌های سخت

روز‌های بی‌انگیزگی برای همه هست، حتی رتبه برترها. اما تفاوت‌شان در این است که حتی در روز‌های سخت، حداقل کاری را انجام می‌دهند. مثلاً اگر نمی‌توانند کامل درس بخوانند، فقط مرور می‌کنند یا فیلم آموزشی می‌بینند. آنها زنجیره مطالعه را نمی‌شکنند، چون می‌دانند بازگشت به مسیر بعد از قطع چند روزه خیلی سخت‌تر است.

تحلیل رقبا، نه مقایسه مخرب

رتبه برتر‌ها دیگران را دنبال می‌کنند، اما برای الهام گرفتن نه برای مقایسه. اگر کسی تست بیشتری زده یا رتبه بهتری در آزمون آورده، آنها از روشش یاد می‌گیرند. اما خودشان را سرزنش نمی‌کنند. چون می‌دانند هرکس مسیر خودش را دارد. تمرکز آنها بر پیشرفت فردی و تحلیل عملکرد شخصی است.