معجون فرانسوی هالیوود و سیاست

اقتصاد۲۴- شب سوم خردادماه، جشنواره فیلم کن پس از ۱۰ روز به کار خود پایان داد. این جشنواره امسال با یک اتفاق ویژه برای سینمای ایران همراه بود و آن رسیدن نخل طلا یا جایزه اصلی فستیوال به جعفر پناهی برای فیلم «یک تصادف ساده» بود. کن مهم‌ترین جشنواره سینمایی اروپا بود که حالا سال‌هاست تبدیل به یکی از اصلی‌ترین رویداد‌های هنری جهان شده و بسیاری از فیلمسازان علاقه‌مند به حضور در آن هستند. امسال هفتادوهشتمین دوره این جشنواره برگزار شد و مانند هر دوره با خبر‌ها و حاشیه‌هایی همراه بود. چهره‌های برتر سینمایی جهان در آن تقدیر شدند و درنهایت با وجود همه نقدها، با اهدای جوایز به پایان رسید.

آمریکایی شدن جشنواره کن

یکی از ویژگی‌های اصلی جشنواره کن ۲۰۲۵، سایه پررنگ هالیوود و سینمای آمریکا بر این فستیوال اروپایی بود. کوئنتین تارانتینو، کارگردان آمریکایی که بار‌ها به‌عنوان کارگردان و رئیس و یکی از اعضای هیئت داوران در این جشنواره شرکت کرده بود، امسال به مناسبت سی‌ویکمین سالگرد فیلم ماندگار «پالپ فیکشن» اجرای افتتاحیه جشنواره را به‌دست گرفت. در روز افتتاحیه به‌رسم هرسال که با ادای احترام به یک ستاره سینما جشنواره آغاز به کار می‌کند، از رابرت دنیرو برای یک عمر فعالیت در سینما تقدیر شد. در این جشنواره دنزل واشنگتن با فیلم «بهشت و دوزخ» ساخته اسپایک لی حضور داشت.

این فیلم که در بخش خارج از رقابت‌ها شرکت کرده بود، با حضور عوامل اکران شد و دنزل واشنگتن که برای اولین‌بار در طول دوران حرفه‌ای‌اش در جشنواره کن شرکت می‌کرد، نخل طلای افتخاری را از لی دریافت کرد. تام کروز بازیگر مشهور هالیوودی هم در جشنواره کن با نمایش فیلم «ماموریت غیرممکن: روزشمار نهایی» توجه همه را به خود جلب کرد. از مهم‌ترین اتفاقات جشنواره کن امسال حضور کریستن استوارت، بازیگر آمریکایی مشهور در میان کارگردان‌های فیلم اولی با فیلم «کرونولوژی آب» بود. جنیفر لارنس از دیگر چهره‌های مهم هالیوود حاضر در کن بود که با بازی در فیلم «بمیر، عشق من» بسیار موردتوجه قرار گرفت و حتی گمان می‌رفت جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره را به‌دست آورد.

پول شما را به کن می‌رساند

یکی از مهم‌ترین حاشیه‌های این دوره از جشنواره کن، حضور چند چهره اینفلوئنسر ایرانی در آن بود. این حضور که بیشتر با پرداخت هزینه و نه براساس برتری و قابلیت متمایزی از سوی این چهره‌ها صورت می‌گیرد، در مرکز توجه رسانه‌های ایرانی و صفحات مجازی قرارگرفت؛ چهره‌هایی که با حضورشان از واقعیت متفاوت آنها نسبت به چیزی که در اینستاگرام از خود به نمایش می‌گذارند، همچنین هزاران دلاری که برای حضور در این جشنواره خرج کرده بودند، پرده برداشته شد.

بیشتر بخوانید:بازگشت گلشیفته فراهانی به سینما

حضور در کن حالا بخشی از استراتژی برندینگ اینفلوئنسر‌ها شده. چیزی تحت عنوان بسته‌های ویژه «کن» وجود دارد با قیمت‌هایی بین ۱۰ تا ۳۰ هزار دلاری که به اینفلوئنسر‌ها اجازه می‌دهد روی فرش قرمز قدم بگذارند، در مهمانی‌ها شرکت کنند و تصاویر آنها توسط عکاسان حرفه‌ای ثبت شود. برخی از این افراد خودشان هزینه‌ها را می‌پردازند، درحالی‌که برخی دیگر از سوی برند‌ها پشتیبانی می‌شوند. این اتفاق در سال‌های اخیر رشد بیشتری هم پیدا کرده و با نقد‌های منفی گسترده‌ای روبه‌رو شده است.

دست پر بیشتر کشور‌ها از جایزه‌های کن

برادران داردن با سبک ناتورالیستی خاصی که در فیلمسازی دارند، در سال‌های اخیر چندان موردتوجه هیئت‌داوران کن نبودند. اما آنها به داردن‌ها روی خوش نشان داده‌اند، این برادران بلژیکی در این سال‌ها با ساخت آثاری اجتماعی که با دوربین‌های دستی فیلمبرداری شده‌اند، تحسین جهانی را همراه خود داشته‌اند. فیلم «دو روز، یک شب» در سال ۲۰۱۴ از مهم‌ترین آثار آنها بود. این دو برادر تا به حال دو نخل طلا در سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۵ و جایزه بهترین کارگردانی در سال ۲۰۱۹ را از کن دریافت کرده بودند. یک‌بار هم در سال ۲۰۰۸ برای فیلم «سکوت لورنا» به جایزه بهترین فیلمنامه کن رسیده بودند. حالا پس از ۱۷ سال دوباره این جایزه تکرار شد و برادران داردن برای «خانه مادر جوان»، باز هم جایزه بهترین فیلمنامه کن را به خانه بردند.

دیگر جایزه مهم جشنواره امسال به یواکیم تریر، کارگردان نروژی رسید. این جایزه که به جایزه بزرگ دوم جشنواره یا «گراند پری» شهرت دارد، به فیلم «ارزش عاطفی» ساخته تریر رسید. او پیش از این با فیلم «بدترین آدم دنیا» در کن ۲۰۲۱ سروصدا به‌پا کرده بود. جایزه‌ی هیئت‌داوران، یا سومین جایزه‌ی بزرگ و مهم جشنواره‌ی کن هم، همزمان به دو فیلم «صدای سقوط» به‌کارگردانی ماشا شیلینسکی و «صراط» به‌کارگردانی اولیور لاشه اهدا شد. جایزه‌ی بهترین فیلم اول به حسن هادی برای فیلم «کیک رئیس‌جمهور» تعلق گرفت که اولین جایزه‌ی کن در تاریخ برای سینمای عراق بود.

با وجود اینکه تا لحظات آخر پیش از برگزاری اختتامیه جشنواره کن، بسیاری از حدس‌ها و گمان‌ها حول رسیدن جایزه بهترین بازیگر زن کن به پریناز ایزدیار یا جنیفر لارنس می‌گشت، اما این جایزه به نادیا ملتی، برای فیلم «خواهر کوچک» رسید؛ فیلمی که به‌صورت مشترک توسط فرانسه و الجزایر ساخته شده. جایزه‌ی بهترین بازیگر مرد هم به وگنر مورا برای فیلم برزیلی «مامور مخفی» اهدا شد. یک کارگردان چینی به‌نام بی‌گان هم برای فیلم «رستاخیز» که در ژانری سورئال به مرگ پرداخته، جایزه ویژه کن ۲۰۲۵ را دریافت کرد.

ایران در کن ۲۰۲۵

امسال ایران سه فیلم مهم در جشنواره جهانی کن داشت. فیلم «زن و بچه» ساخته سعید روستایی، نماینده رسمی سینمای ایران در این جشنواره بود. روستایی سه‌سال قبل با «برادران لیلا» در بخش اصلی جشنواره کن حضور پیدا کرده بود، اما نتوانست موفقیتی کسب کند. «زن و بچه» هم یک درام خانوادگی است و داستان یک مادر بیوه را روایت می‌کند که با پسر سرکش خود دچار مشکل است و درحالی‌که می‌خواهد دوباره ازدواج کند، با یک حادثه‌ی تلخ روبه‌رو می‌شود. با وجود تشویق‌ها و نقد‌های مثبتی که درباره این فیلم پس از اکران آن در سایت‌های خبری سینمایی دیده می‌شد، اما روستایی با دست خالی از جشنواره کن بازگشت.

بیشتر بخوانید:اینفوگرافی/ افتخارات فیلم‌های ایرانی در جشنواره کن

سپیده فارسی، مستندساز ایرانی هم با فیلم مستند «روحت را زمین بگذار و قدم بزن»، یکی از پدیده‌های جشنواره کن ۲۰۲۵ بود. فارسی که این فیلم را براساس زندگی یک زن عکاس فلسطینی و مشکلات زندگی‌اش در غزه ساخته بود، قرار بود با اکران فیلم‌اش صدای مردم غزه را به گوش جهان برساند. اما شهادت فاطمه حسونه سوژه اصلی این فیلم، یک‌ماه پیش از اکران فیلم در کن، مستند سپیده فارسی را بیش از هرچیز در مرکز توجه قرار داد.

جایزه بزرگ برای پناهی

سومین فیلم ایرانی حاضر در جشنواره کن امسال «یک تصادف ساده» ساخته جعفر پناهی بود. پناهی این فیلم را به‌صورت زیرزمینی و مستقل از مجوز‌های قانونی سازمان سینمایی ساخته. جزئیات زیادی از این فیلم رسانه‌ای نشده، اما ظاهراً داستان آن درباره یک تصادف جزئی است که باعث زنجیره‌ای از اتفاقات می‌شود. آخرین حضور جعفر پناهی در بخش مسابقه‌ی کن، به سال ۲۰۱۸ و فیلم «سه‌رخ» برمی‌گردد که برنده‌ی جایزه بهترین فیلمنامه شد. او از آن سال تاکنون، فیلم «خرس نیست» را هم بدون حضور خودش به کن فرستاده بود.

پناهی کار حرفه‌ای را با دستیاری و زیر نظر عباس کیارستمی شروع کرده و برای اولین فیلم‌اش یعنی «بادکنک سفید»، جایزه دوربین طلایی را از کن به‌دست آورد. پناهی از سال ۱۳۸۸ و پس از اتفاقات سیاسی، چندین‌بار به‌دلیل فعالیت‌های سیاسی و اعتراضی‌اش به زندان افتاد و آن شکل رئالیستی که در سینمایش وجود داشت، رنگ و بوی سیاسی گرفت و به‌زعم منتقدانی سیاست‌زده شد. به همین دلیل پس از رسیدن جایزه بزرگ یا همان نخل طلای کن در شب اختتامیه به او، بسیاری این جایزه را یک جایزه سیاسی لقب دادند. اما برخی دیگر آن را حاصل مقاومت او و مانیفستی برای سینمای مستقل ایران عنوان کردند.

بخش‌هایی از این فیلم که در فضای مجازی منتشر شده است، واکنش‌های مثبتی نسبت به دیالوگ‌ها و بازی بازیگران نگرفته است. اینکه این جایزه را کاملاً بی‌ربط به سیاست بدانیم البته که ساده‌لوحانه است ولی هنوز این فیلم به اکران عمومی در نیامده و نمی‌شود درباره کیفیت سینمای آن نظر قطعی داد. اما به‌هرحال در این شکی نیست که این جایزه که برای دومین‌بار در تاریخ برگزاری جشنواره کن به سینمای ایران رسیده، باعث افتخار است و از سوی دیگر سکوت مسئولان فرهنگی ما در برابر آمدن معتبرترین جایزه سینمایی به ایران هم مایه تعجب است.