تیر بر جان حافظان جنگل و تبر بر جان درختان/ شلیک قاچاقچیان چوب به سوی دو روستایی که مقابل قطع درختان ایستاده بودند

اقتصاد۲۴- رئیس هیئت‌مدیره انجمن محیط‌زیستی پاژین: قاچاقچی عراقی است. از آن‌سوی مرز می‌آید. بسیار خشن است و این اتفاق در این منطقه چندین‌بار تکرار شده، اما هنوز او را بازداشت نکرده‌اند

صدای تیر، تپه‌ها و کوه‌های اطراف روستای کوپیچ سفلی را در هم پیچید تا به گوش «شهرام سلامی» برسد. شهرام، صدای تیر را که شنید، قلبش به تپش افتاد. یک ساعت قبل برادرش، «آراس»، زنگ زده بود، صدایش پشت تلفن می‌لرزید. گفته بود قاچاقچیان چوب را دیده که در روشنایی روز درختان بلوط را می‌برند.

به آنها گفته بود نکنید، درختان زندگی ما هستند. اما آنها به روی آراس و پسرعمویش، «محمد»، آتش گشودند. جنگل‌های کوپیچ سفلی از دو روز قبل هنوز صدای تیر را در خود نگه داشته‌اند. آراس حالا در بیمارستان صلا‌ح‌الدین بانه بستری است، درحالی‌که تیر از کنار شاهرگش گذشته و محمد که تیر به قفسه سینه‌اش خورده و صدا و نفسش را تنگ کرده، به‌دلیل شدت جراحات به سقز منتقل شده است.

شهرام سلامی، چند روز بعد از حادثه هنوز صدایش می‌لرزد. می‌گوید فکر کردند آراس مرده و مادرش شیون را شروع کرده. او پا‌های لرزانش را وقتی به اطراف روستا رساند که دیر شده بود. تیراندازی تمام، قاچاقیان متواری و برادر و پسرعمویش غرق در خون روی زمین مانده بودند. «من هنوز هم تن و بدنم می‌لرزد.

قاچاق چوب در منطقه ما بیداد می‌کند. قبلاً در شب صدای اره‌برقی را می‌شنیدیم، اما روز جمعه، نهم خرداد، ساعت ۶ عصر در روشنایی روز آمدند برای بریدن و بردن چوب‌ها.»

بیشتر بخوانید:واکنش شهرداری تهران به قطع درختان میدان آزادی

آراس ۲۱ساله و محمد ۱۷ساله است و درختان بلوط برای آنها و تمام اهالی روستا‌های اطراف نماد زندگی است. آنها بار‌ها با قاچاقچیان چوب درگیر شده‌اند، اما شلیک مستقیم را لااقل در سال‌های اخیر ندیده بودند. «از ابتدای امسال در روستای خودمان و روستا‌های اطراف بیش از ۶۰۰ درخت بلوط تازه را بریده‌اند. خودم دانه‌دانه شمردم. این درد را به که بگوییم؟ این رنج را چه کنیم؟ حالا هم به عزیزمان شلیک کرده‌اند؟»

شهرام سلامی نگران است و منتظر بازداشت متخلفان. او می‌گوید آنقدر عصبانی است که تا مجازات آنها را نبیند آرام نمی‌گیرد.

از روز حادثه تا حالا «حامد اسراری»، رئیس هیئت‌مدیره انجمن محیط‌زیستی پاژین، یک نفس راحت نکشیده است. او مدام نگران آراس و محمد سلامی است که ممکن بود در این اتفاق جانشان از دست برود: «قاچاقچی عراقی است. از آن‌سوی مرز می‌آید. بسیار خشن است و این اتفاق در این منطقه چندین‌بار تکرار شده، اما هنوز او را بازداشت نکرده‌اند. دادستان استان این‌بار گفته باید، او دستگیر شود. امیدواریم این اتفاق رخ دهد.»

استان‌های مرزی درگیری‌های متفاوتی با قاچاقچیان دارند و اسراری با گلایه می‌پرسد: «چطور می‌توانند کولبران را به‌راحتی بازداشت کنند، اما قاچاقچیان چوب را نه؟» مسیر‌های فرعی بین سقز و بوکان شب‌های آرامی ندارند و فعالان معتقدند اقتدار لازم در برخورد با آنها وجود ندارد.

«این درختان را کیلویی سه تا چهار هزار تومان می‌فروشند. باورکردنی نیست، اما قیمت فروش درختانی که سالیان سال طول می‌کشد تا به ثمر برسند، فقط سه-چهار هزار تومان است. قاچاقچیان هم اغلب مسلح هستند. اسکورت دارند و به‌صورت کاروانی حرکت می‌کنند.»

به‌گفته او، سال گذشته در منطقه سورن بین بانه و مریوان یک قاچاقچی که سه هزار اصله درخت را بریده بود، به یک میلیارد تومان جریمه محکوم شد. جریمه‌اش را قسط‌بندی کردند و او حالا به‌راحتی در شهر می‌گردد.

بوکان، گلوگاه قاچاق

«همین الان در حال گشت‌زنی شبانه هستیم.» صدای گذر ماشین‌ها، صدای «هیوا باهنر»، عضو هیئت‌رئیسه انجمن ژین‌بانان سرودشت بوکان، را در خود محو می‌کند. آنها به‌همراهی نیرو‌های منابع‌طبیعی در کمین‌اند تا یکی از ماشین‌های قاچاق چوب را متوقف کنند، کاری سخت و طاقت‌فرسا؛ آن‌هم در اقلیمی که سال‌هاست قاچاق چوب در آن به رویه بدل شده و حالا مواجهه قاچاقچیان چوب با مأموران منابع‌طبیعی و فعالان منطقه سخت‌تر از قبل شده است.

بیشتر بخوانید:قطع ۶۴ درخت در ساری به دلیل انتقام‌جویی شخصی!

باهنر از چند سال قبل همکاری برای گشت‌زنی را با منابع‌طبیعی آغاز کرد و در این سال‌ها به‌همراهی فعالان بوکان، مهاباد، سردشت، سقز و بانه گروهی با نام گروه مبارزه با قاچاق چوب را به‌وجود آوردند «بوکان گلوگاه قاچاق است. 

کل چوب‌هایی که از بوکان رد می‌شود، به میاندوآب می‌روند و متأسفانه اداره منابع‌طبیعی آنجا به تمام چوب‌ها، چه مجاز و چه غیرمجاز مجوز می‌دهد. چوب غیرمجاز چوب بید، بلوط و زالزالک است که از کوه برداشت می‌شود.»

او بار‌ها با بار گسترده چوب بلوط روبه‌رو شده است که قاچاقچیان از جنگل‌های بانه با تویوتا به پایین می‌آوردند و بعد با وانت به میاندوآب می‌بردند «در میاندوآب چوب‌ها دپو می‌شود و متأسفانه برایش مجوز صادر می‌شود. بعد از صدور مجوز ما دیگر نمی‌توانیم جلوی کامیون‌ها را بگیریم و با همان مجوز، از ایست بازرسی عبور می‌کنند.»

اغلب قاچاقچیان را می‌شناسند. اهل روستا‌ها و شهر‌های اطراف‌اند و همین هم عاملی است که فعالان مدام مجبور به تعویض ماشین‌هایشان برای گشت‌زنی هستند «خیلی از اینها شبانه بار می‌برند. مسیر‌های فرعی در بوکان بسیار زیاد است و موارد بسیاری هم پیش آمده که ماشین ما را پنچر کرده‌اند، دود درست کرده‌اند تا به آنها نرسیم و «بغل‌بار» یعنی فرد دیگری با ماشین به کمک آنها بیاید و بتوانند چوب‌ها را با خود ببرند.»

آنها حتی در موارد بسیاری شماره پلاک متخلفان را برداشته‌اند، اما، چون جرم مشهود نبوده، آزاد شده‌اند «درگیری‌های ما در زاگرس بسیار زیاد است. از آتش‌سوزی‌های مدام تا کشاورزانی که با قطع درختان یا سوزاندنشان می‌خواهند زمینشان را گسترش دهند. تغییر اراضی هم مشکل دیگر منطقه است.»

کم‌بودن جریمه‌ها و فقدان بازدارندگی از نظر باهنر یکی دیگر از دلایلی است که قاچاق باقدرت در جریان است و در تمام فصول سال هم می‌توان ماشین‌های حمل چوب را دید.

روستاییان پای کار هستند

ماجرا از نگاه رئیس اداره‌کل منابع‌طبیعی و آبخیزداری کردستان متفاوت است. «بهزاد پورشریفی» می‌گوید بعد از سال ۹۶ که طرح تنفس جنگل‌های شمال به میان آمد، قاچاقچیان چوب به‌سمت زاگرس سرازیر شدند «ما تا قبل از سال ۹۷ قاچاق چوب نداشتیم.

بعد از آن تعداد قاچاقچیان بسیار زیاد شد و در این سال‌ها هم مدام تلاش کردیم از همکاری نیرو‌های انتظامی و امنیتی برای مهار این وضعیت استفاده کنیم.» او در پاسخ به این پرسش که آیا قاچاقچی فعلی که به‌سوی دو برادر آتش گشوده، اهل ایران نیست و چه اطلاعاتی از او داریم؟ می‌گوید «باید منتظر نظر مسئولان انتظامی و امنیتی باشیم. اما این نکته که مردم در تمامی روستا‌های کردستان با جدیت پای کار هستند و مقابل این افراد ایستادند.»

بیشتر بخوانید:زنگ خطر مرگ خاموش درختان بوستان جنگلی چیتگر به صدا درآمد/ حذف نکردن درختان آفت‌زده، آغازگر بحران تازه

پورشریفی همچنین در پاسخ به انتقادات موجود از عملکرد منابع‌طبیعی میاندوآب در مجوز دادن به بار‌های چوب و بعد‌ازآن، سرازیر شدن این ماشین‌ها به‌سمت کردستان و بعد هم جنوب، می‌گوید «۱۶ فروردین در جلسه‌ای با مدیرکل آذربایجان‌غربی و میاندوآب این مسئله مطرح شد و از آن زمان تاکنون تأثیر مثبتی را دراین‌خصوص شاهد بودیم و به‌وضوح دیدیم که حجم باری که از آنجا مجوز می‌گیرد، کم شده است.»

او همچنین احکام صادرشده برای متخلفان این عرصه را برخلاف سایرین بازدارنده می‌داند و معتقد است قضات در اغلب موارد احکام خوبی صادر کرده‌اند. «برای مثال، در حکمی برای قطع دو درخت، صد میلیون تومان جزای نقدی صادر شد. احکامی از‌این‌دست زیاد بوده و همین هم باعث شده است میزان قاچاق هر سال روندی نزولی داشته باشد.»

در حالی مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری کردستان یکی از دلایل اصلی افزایش قاچاق در این منطقه را طرح تنفس جنگل‌های شمال می‌داند که بعد از اعلام طرح تنفس هم، قاچاق در استان‌های شمالی همچنان گسترده است. چنانچه روز گذشته

«بهزاد مرتمی»، رئیس حوزه قضائی رحیم‌آباد در استان گیلان، از کشف چوب قاچاق در این منطقه خبر داد. به‌گفته او، نیرو‌های منطقه تعداد ۲۵ اصله گرده کاتین و کله کاتین به حجم یک‌هزار و ۸۷۲ مترمکعب از گونه‌های نمدار و افرا را از شخصی با هویت معلوم به ارزش ۴۵۰ میلیون ریال در قریه گزلبن کشف کردند و در همان روز، شش تن چوب قاچاق در صومعه‌سرا هم کشف شد.

 با این تفاسیر، قاچاقچیان چوب حالا هم در استان‌های شمالی و هم در استان‌های غربی جولان می‌دهند و زاگرس و البرز درگیر قلع‌وقمع گسترده‌اند.