آیا بازار سهام در آستانه یک تغییر روند است؟

اقتصاد۲۴- بازار سرمایه روز یکشنبه برای سومین روز متوالی سرخ شد. سرخی تابلوی معاملاتی از هفته‌های گذشته آغاز شده و به هفته جاری نیز سرایت پیدا کرده است. در این میان تحریم‌های خارجی و مذاکرات بی‌فرجام، سایه سنگینی بر بورس افکنده و اعتماد سرمایه‌گذاران را تضعیف کرده است. ناترازی‌های داخلی به‌ویژه در حوزه انرژی، تولید صنایع را مختل و هزینه‌ها را افزایش داده است. بخشنامه‌های شتاب‌زده، مانند آنچه برای صندوق‌های اهرمی ابلاغ شد، به تشدید ترس در بازار منجر شده است.

در این بین شکست سطوح حمایتی تکنیکال و اظهارات مقامات درباره کنترل بازار، ابهام را تشدید کرده و به نظر می‌رسد برای برون‌رفت از این بحران، به مدیریت حرفه‌ای، نظارت دقیق و اعتمادسازی فوری نیاز است تا بورس از این روز‌های سرخ بهاری عبور کند.

گرداب تصمیمات ناکارآمد

مریم محبی، کارشناس بازار سرمایه، در خصوص وضعیت بازار عنوان کرد: بازار سرمایه این روز‌ها حال‌وروز چندان خوشی ندارد. بورس آینه تمام‌نمای اقتصاد کشور است و آنچه این روز‌ها در تالار شیشه‌ای مشاهده می‌شود، بازتابی از چالش‌های عمیق اقتصادی و مدیریتی است که کشور با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کند. از تحریم‌های خارجی گرفته تا ناترازی‌های داخلی و مدیریت ناکارآمد، همه دست به دست هم دادند تا این بازار کلیدی که می‌توانست موتور محرکه اقتصاد باشد، به جای رشد و شکوفایی، در گرداب مشکلات گرفتار شود. یکی از مهم‌ترین عوامل فشار بر بازار سرمایه، تحریم‌های خارجی است که همچنان مانند سایه‌ای سنگین بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند. وجود چشم‌انداز مبهم در مذاکرات بین‌المللی، سرمایه‌گذاران را در بلاتکلیفی نگه داشته است.

این عدم قطعیت، اعتماد فعالان بازار را سلب کرده و مانع از شکل‌گیری دیدگاهی مثبت نسبت به آینده اقتصادی کشور شده است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند دست به عصا حرکت کنند و از ورود به بازار پرریسک بورس خودداری کنند.

بیشتر بخوانید: ارزش دلاری بورس ایران در اردیبهشت ۱۴۰۴ چقدر شد؟

باید عنوان کرد در کنار مشکلات خارجی، ناترازی‌های داخلی نیز به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین موانع رشد بازار سرمایه خودنمایی می‌کند. ناترازی در بخش‌های کلیدی مانند انرژی، شامل برق، آب و گاز، که پیش‌نیاز‌های حیاتی برای فعالیت صنایع هستند، تاثیر منفی مستقیمی بر عملکرد شرکت‌های بورسی گذاشته است. در این میان قطعی برق و محدودیت‌های تامین گاز، تولید بسیاری از صنایع را مختل کرده و هزینه‌های عملیاتی آنها را افزایش داده است.

 این ناترازی‌ها که ریشه در سوءمدیریت و برنامه‌ریزی ناکارآمد دارند، نه‌تنها صنایع را تضعیف کردند، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران به ثبات بازار را نیز خدشه‌دار کردند. محبی در ادامه افزود: یکی از موضوعات نگران‌کننده در بازار سرمایه، وضعیت صندوق‌های اهرمی است. این صندوق‌ها که با هدف جذب سرمایه‌گذاران و افزایش بازدهی طراحی شدند، در شرایط منفی بازار با چالش‌های جدی مواجه شدند. پدیده‌ای که به «حباب منفی» در این صندوق‌ها منجر شده، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت و نظارت بر این ابزار‌های مالی است.

صندوقی که به دلیل ضریب اهرمی خود باید بازدهی بیشتری داشته باشد، اگر به جای سودآوری، زیان‌ده شود، زنگ خطر برای سلامت بازار به صدا درمی‌آید. به نظر می‌رسد مدیریت این صندوق‌ها و نظارت بر عملکرد آنها به‌صورت جدی دنبال نمی‌شود. ناظران بازار باید با سخت‌گیری بیشتری بر فعالیت این صندوق‌ها نظارت کنند تا از آسیب‌های احتمالی به سرمایه‌گذاران و کلیت بازار جلوگیری شود. یکی دیگر از معضلات بازار سرمایه، پدیده سفارشات غیرعادی و دستکاری شاخص‌هاست. در گروه خودرو که یکی از گروه‌های پرمعامله بورس است، شاهد سفارشاتی بودیم که به نظر می‌رسد با هدف ایجاد هیجان کاذب و دستکاری شاخص‌ها ثبت شدند. این رفتار نابخردانه که به نظر می‌رسد توسط نهاد‌هایی با منابع مالی کلان انجام می‌شود، نه‌تنها به اعتماد سرمایه‌گذاران لطمه می‌زند، بلکه ثبات بازار را نیز به خطر می‌اندازد.

محبی اظهار کرد: با وجود این چالش‌ها، در روز‌های آینده ممکن است از شدت روند منفی بازار کاسته شود. با‌این‌حال، این بهبود احتمالی به معنای تغییر بنیادین در وضعیت بازار نخواهد بود. اقتصاد بیمارگونه کشور که از ضعف‌های ساختاری و مدیریتی رنج می‌برد، همچنان مانع از تحقق پتانسیل واقعی بازار سرمایه است. تا زمانی که مشکلات ریشه‌ای مانند ناترازی‌های انرژی، تحریم‌ها و ضعف نظارت برطرف نشود، نمی‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه به جایگاه واقعی خود به‌عنوان موتور محرک اقتصاد دست یابد.

هاتف شاملو، کارشناس بازار سرمایه، بورس را این‌گونه مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد: بازار سرمایه هفته گذشته هفته‌ای پرتلاطم و سرخ‌پوش را پشت سر گذاشت. از طرفی وضعیت بازار در نخستین روز هفته نیز مساعد پیش نرفت. شاخص کل با ریزش حدود ۶۰هزار واحدی، یکی از سنگین‌ترین ضربه‌ها را تجربه کرد. این وضعیت نتیجه ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی بود که دست به دست هم دادند تا اعتماد سرمایه‌گذاران را بیش از پیش تضعیف کنند. از اخبار مبهم مذاکرات بین‌المللی تا بخشنامه‌های شتاب‌زده و سوءمدیریت در بازار، همه و همه به تشدید فضای ترس در بورس دامن زدند.

بیشتر بخوانید:اصلاح بورس در راه است؟

یکی از کلیدی‌ترین عوامل فشار بر بازار سرمایه، اخبار مبهم و ناامیدکننده از مذاکرات ایران و آمریکا بود. چشم‌انداز مبهم در این گفت‌و‌گو‌ها و طولانی شدن روند مذاکرات، سرمایه‌گذاران را در حالت بلاتکلیفی نگه داشته است. همچنین از عوامل تشدید فشار بر بازار، بخشنامه‌ای بود که به‌صورت ناگهانی برای صندوق‌های اهرمی ابلاغ شد. این بخشنامه که بدون اعلام قبلی و در فاصله زمانی بسیار کوتاهی منتشر شد، شوک بزرگی به بازار وارد کرد. صندوق‌های اهرمی که به دلیل ماهیت خود به‌عنوان یکی از ابزار‌های پرریسک، اما جذاب بازار شناخته می‌شوند، تحت‌تاثیر این تصمیم دچار حباب منفی شدند.

این اتفاق نه‌تنها اعتماد سرمایه‌گذاران به این صندوق‌ها را کاهش داد، بلکه به کل بازار سرایت کرد و به ریزش بیشتر شاخص‌ها دامن زد. در واقع نحوه ابلاغ این بخشنامه، بیش از محتوای آن، مورد انتقاد قرار گرفته است. تصمیم‌گیری شتاب‌زده و بدون برنامه‌ریزی، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت و نظارت بر بازار است. مدیران صندوق‌های اهرمی نیز به دلیل شرایط موجود و نبود انگیزه یا ابزار‌های کافی، نتوانستند این حباب منفی را مدیریت کنند. این وضعیت زنگ خطری برای ضرورت نظارت دقیق‌تر و حرفه‌ای‌تر بر این ابزار‌های مالی است.

شاملو ادامه داد: با وجود فضای منفی حاکم بر بازار، برخی اخبار مثبت نیز از صنایع مختلف به گوش می‌رسد. در صنعت خودروسازی، ایران‌خودرو با مدیریت خصوصی و اقدامات مثبت خود، از جمله برنامه‌ریزی برای عرضه محصولات در بورس کالا و پیگیری افزایش قیمت‌ها در صورت عدم اقدام شورای رقابت، سیگنال‌های امیدوارکننده‌ای به بازار ارسال کرده است. با‌این‌حال، این اخبار مثبت در برابر فضای روانی منفی بازار و تاثیرپذیری شدید از اخبار منفی، کم‌رنگ شدند.

 به نظر می‌رسد هر خبر منفی، حتی در صورتی که کوچک باشد، به دلیل سنتیمنت منفی بازار، اثری چندبرابری دارد، در‌حالی‌که اخبار مثبت توانایی تغییر روند بازار را ندارند. با توجه به شرایط کنونی، بازار همچنان درگیر ترس و ابهام است. به‌طور سنتی، روز‌های دوشنبه و سه‌شنبه در سرمایه با معاملات بهتری همراه هستند، اما با توجه به روند فعلی، انتظار می‌رود بازار همچنان در حالت نوسانی و پرابهام باقی بماند.