پرتاب موشک‌های ایران از سکوی دیپلماسی

اقتصاد۲۴- حالا دیگر ۹ روز از حمله بامداد ۲۳ خرداد ماه به ایران می‌گذرد. بامدادی که برای دستکم شهروندان تهرانی با صدای بمب و حمله هوایی و انفجار همراه شد و ساعتی بعد، اما همه ایرانیان در جریان تجاوز نظامی هوایی اسرائیل قرار گرفتند و با پرسشی در برابر خود مواجه شدند و آن این بود که چه خواهد شد؟

پاسخ ایران طی ۲۴ ساعت بعد و در شرایطی که تصور می‌شد با آن ترور‌های کور در ۱۰ ساعت نخست یارای مقاومت نداشته باشد؛ اما نه فقط شگفتی متجاوزان اسرائیلی که به نظر شاید جهانیان را در پی داشت.

درباره توان موشکی گفت‌و‌گو نمی‌کنیم

نیرو‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران در کمتر از ۲۴ ساعت توانستند خود را بازیابی کرده و پاسخ ایران را با موشک و پهپاد مستقیم به سوی اسرائیل بفرستند و شاید بی‌دلیل نیست که حالا بیش از همیشه سید عباس عراقچی وزیر خارجه ایران تاکید داشت که امروز دیگر هیچ گفت و گویی بر سر توان موشکی ایران نخواهیم داشت؛ چرا که حالا بیش از همیشه قابل تصور است که بدون این توان موشکی، دشمن متجاوز چقدر بیشتر ممکن بود به کشور خسارت وارد کند.

اکنون نیز شاید پس از حدود ۱۰ روز بتوان گفت اکنون درگیر جنگی جدی هستیم. جنگی که هزینه‌های سنگینی را برای هر دو طرف به همراه داشت، اما با این حال رسانه‌های جهانی در گزارش‌های خود بیش از پیش حالا بر توان موشکی و دفاعی ایران تأکید دارند. به نظر می‌رسد ایران آن لقمه ساده‌ای با خیال این که در ۱۴ روز کارش تمام می‌شود، و قورتش می‌دهد نیست و حالا توان موشکی خود را که دیگر درباره آن مطلقا گفت‌و‌گو نمی‌کند به عنوان یکی از برگ‌های برنده اش روی میز گذاشته است.

چنان چه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران نیز در روز‌های اخیر و با اشاره به اهداف پشت پرده این تجاوز گفت: «همان‌طور که نتانیاهو این جنگ را برای نابودی دیپلماسی آغاز کرد، جهان باید نسبت به تلاش‌های فزاینده رژیم ضعیف اسرائیل برای نجات خود و گسترش آتش جنگ هوشیار باشد. ایران با افتخار و شجاعت به دفاع از خود ادامه خواهد داد و متجاوز را از این خطای بزرگ پشیمان خواهد کرد. غیر از رژیم نامشروع اسرائیل، ما همچنان به دیپلماسی متعهدیم.»

ورود آمریکا و بازی خطرناک غرب

اما برخی تحلیلگران سیاسی نیز درباره احتمال ورود مستقیم آمریکا به این جنگ هشدار داده‌اند؛ مساله‌ای که از نظر آنان می‌تواند منطقه را به شدت متزلزل کند و حتی منافع کشور‌های عربی را نیز به خطر بیندازد.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که کشور‌هایی مانند عربستان سعودی، امارات و قطر در حال رایزنی‌های غیرمستقیم با واشنگتن هستند تا آمریکا را از این اقدام منصرف کنند.

بیشتر بخوانید:واکنش وقیحانه نتانیاهو به حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران

در همین حال به نظر می‌رسد که روسیه به عنوان یک بازیگر تأثیرگذار دیگر می‌تواند به نفع منافع خود و در تقابل با آمریکا وارد میدان شود و موازنه قدرت را تغییر دهد.

چنان چه اخیرا کیهان برزگر، استاد روابط بین‌الملل در تحلیلی نوشت «برگ برنده ایران، توانمندی نیروی زمینی ارتش و سپاه و همچنین نیروی دریایی قدرتمند کشور در خلیج فارس است. ایران در یک جنگ زمینی بازنده نخواهد بود. تاریخ گواه است که این سرزمین هیچ‌گاه برای بیگانگان قابل تسخیر نبوده است.» برزگر همچنین هشدار داد که کشور‌های عربی منطقه باید هرچه سریع‌تر با دیپلماسی فعال به آمریکا و اسرائیل بفهمانند که این جنگ در توان اسرائیل برای پیروزی کامل نیست و باید متوقف شود.

حسن‌هانی‌زاده، کارشناس مسائل بین الملل نیز اخیرا گفته بود که اکثر آمریکایی‌ها موافق جنگ و ورود نظامی این کشور به خاورمیانه نیستند. او تاکید داشت که «آمریکا به دنبال آن است که پس از تضعیف ایران، تهران را با شرایط خود به پای میز مذاکره بکشاند. اما این سناریو محقق نخواهد شد. ایران با اقتدار کامل، تنها بر اساس شرایط خود به هر مذاکره‌ای وارد خواهد شد. ایران نشان داده که به دنبال صلح تحمیلی نیست و با تخریب زیرساخت‌های دفاعی اسرائیل، به دنبال تحمیل یک آتش‌بس پایدار مبتنی بر اقتدار ملی است.»

هانی‌زاده هم چنین گفته است: «آنچه در این مقطع امیدبخش است، وفاق ملی و همدلی تمامی طیف‌های سیاسی و قومی در کنار دولت است. این اتحاد، مسیر ایران را برای خروج سربلند از این جنگ تحمیلی هموار خواهد کرد. پیروزی ایران می‌تواند معادلات قدرت در منطقه را تغییر دهد و جایگاه کشور را بیش از پیش مستحکم کند.»

حمله روانی و هوایی در برابر ایرانی با قدرت زمینی

وال استریت ژورنال نیز در روز‌های اخیر و در گزارشی با تایید تجاوز گسترده هوایی اسرائیل تاکید کرد که تجربه و تحلیل‌های سنتی نظامی مدت‌هاست گفته‌اند که موشک و بمب، با وجود اهمیت‌شان در نبرد‌های مدرن، دیگر به تنهایی برای رسیدن به پیروزی کافی نیستند؛ به‌ویژه اگر اهداف استراتژیک کشور‌ها گسترده و بلندمدت باشد. در این مورد خاص، اسرائیل هدف خود را جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای اعلام کرده؛ چه با نابودی فیزیکی زیرساخت‌های لازم برای این هدف، و چه با وادار کردن ایران به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای از طریق توافقی دیپلماتیک و البته در مقابل نیز برخی از سیاستمداران اسرائیلی خواهان سرنگونی نظام حاکم در ایران شده‌اند.

این رسانه هم چنین در تحلیل خود اشاره کرده که اسرائیلی‌ها به توان نیروی هوایی برای تحقق اهداف خود بدون عملیات زمینی تکیه کرده‌اند، اما به وجود نیرو‌های ویژه یا مأموران اطلاعاتی برای کمک به حملات هوایی هم اذعان دارند. به نظر می‌رسد که در واقع برای اسرائیل، گزینه‌های زیادی وجود ندارد؛ نه عمق استراتژیک کافی برای عملیات زمینی گسترده دارد و نه توان رویارویی با کشوری به بزرگی ایران.

آمریکا توان ورود زمینی را دارد، اما تمایل دولت ترامپ برای اعزام نیرو‌های زمینی بسیار پایین است و از سوی دیگر ایرانی‌ها بار‌ها در طول تاریخ نشان داده‌اند که خاک کشورشان را برای بیگانه و متجاوز به باتلاق و جهنم تبدیل خواهند کرد.

تقریبا تمامی کارشناسان نظامی اذعان دارند که ورود زمینی به ایران با وجود نیرو‌های نظامی آن و سابقه مقاومت مردمی می‌تواند وضعیت را به جهنم موعود متجاوزان تبدیل کند. پس با این توصیف و پیش‌بینی کارشناسان نظامی می‌توان حدس زد که هدف اسرائیل در این جنگ بیش از همه همچنان نابودی زیرساخت‌های کشور و تاسیسات هسته‌ای فوردو باشد.

گزینه‌هایی برای پایان جنگی که اسرائیل آغاز کرد.

اما گزارش وال استریت ژورنال بخش مهم دیگری نیز دارد که احتمالا برای ایرانیان نیز جذاب و مهم باشد. این رسانه چهار سناریو را به عنوان احتمالات مختلف برای پایان این جنگ برشمرده است.

نخست نابودی فیزیکی بخش عمده‌ای از برنامه هسته‌ای ایران، به‌ویژه اگر آمریکا نیز وارد عمل شود. در این صورت، بازسازی زیرساخت‌های هسته‌ای برای ایران سال‌ها زمان می‌برد.

دوم، فشار ناشی از خسارات که می‌تواند رهبران ایران را مجبور به عقب‌نشینی و پذیرش توافقی برای توقف غنی‌سازی کند.

سوم، فروپاشی حکومت ایران که طبیعتاً برنامه هسته‌ای را نیز متوقف خواهد کرد.

سناریو چهارم نیز برد ایران است. اگر ایران برنده شود و برنامه هسته‌ای را متوقف نکند بدان معناست که تاسیسات اصلی هسته‌ای او با حملات اسرائیل آسیب ندیده و ایران با انگیزه بیشتر و در مکان‌هایی مخفی‌تر برنامه‌اش را بازسازی کند و حتی شاید این بار با نظارت بین‌المللی کمتر.

این چهار سناریو وال استریت ژورنال از این جهت دارای اهمیت است که مسئولان جمهوری اسلامی تاکنون نیز بار‌ها درباره نحوه برخورد و عملکرد رافائل گروسی به عنوان دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گزارش او اعتراض کرده‌اند و گزارش سیاسی او را عامل وضعیت فعلی می‌دانند.

بیشتر بخوانید:فیلم/ عبور پهپاد‌های ایرانی از آسمان درعا در سوریه

در این میان، اما یک سوال دیگر نیز مطرح است و آن این که آیا برنامه هسته‌ای ایران توقف‌پذیر است؟ به نظر می‌رسد که اکنون ایران در دانش هسته‌ای چنان وضعیتی دارد که حتی اگر فردو نابود شود، این جنگ ممکن است تنها زمان دستیابی ایران به تاسیسات تازه هسته‌ای را افزایش دهد.

حملات هوایی می‌تواند یک نظام و دولت را سرنگون کند؟

در این میان، اما یکی از گمانه‌زنی‌های دیگر درباره مدل حملات اسرائیل به ایران است. مساله این است که هیچ نمونه تاریخی قابل‌توجهی اساسا از یک جنگ تمام‌عیار که فقط از طریق حملات هوایی انجام شده باشد، وجود ندارد. چنان چه به گفته فیلیپس اوبراین، تاریخ‌دان نظامی در دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند «در جنگ بدون نیرو‌های زمینی، شما نمی‌توانید چیزی را به تصرف درآورید، فقط می‌توانید آن را نابود کنید.» او می‌گوید برای پیروزی در چنین جنگی باید کشور دشمن را مانند ماشینی در حال کار ببینید و اجزای حساس آن مثل زیرساخت‌های نظامی، تولیدی یا فرماندهی را هدف قرار دهید. این کار آسانی نیست، به همین دلیل جنگ‌های صرفاً هوایی بسیار نادر هستند.

اهمیت دیپلماسی در میانه میدان

حال در چنین شرایطی است که اهمیت رایزنی‌های دیپلماتیک و مذاکرات خود را بیش از همیشه به رخ خواهد کشید. اکنون نیز شاید دست برتر ایران همین باشد که برخلاف خواسته یک جریان فکری تندرو خاص که در ۹ روز گذشته تلاش زیادی کرد تا مسیر دیپلماسی را به‌طور کامل مسدود کند، اتفاقا دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم تلاش کرده که همزمان با دفاع از خود و حمله به مواضع راهبردی اسرائیل، مسیر دیپلماسی و پایان دادن به جنگ را نیز پیگیریکند؛ مسیری که به‌طور قطعی فارغ از این که به چه نتیجه‌ای برسد، اما با سنگ‌اندازی گسترده عوامل داخلی نیز شاید مواجه خواهد شد. مساله این است که همیشه باید برنامه‌ای برای پایان دادن به جنگ در دسترس باشد، چراکه در نبود چنین برنامه‌ای، احتمال وخامت بیش از پیش اوضاع وجود دارد. باید توجه داشت که هر جنگی یک روز به پایان می‌رسد و چه بهتر که ابزار این پایان، دیپلماسی باشد.

ایران همان طور که بدون تردید در جنگ زمینی دست بالا را خواهد داشت و تاکنون نیز نشان توان موشکی اش نیز کم نیست باید از این دست بالا به عنوان ابزاری برای کارآمد شدن دیپلماسی خود بهره ببرد.

آنچه که روز شنبه توسط وزیر خارجه ایران در ژنو انجام شد، شاید ادامه روندی بود که از سال ۱۴۰۳ و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل به ابتکار ایران آغاز شد. ایران در ماه‌های گذشته به‌رغم تیرگی گسترده روابط با این کشورها، همواره برای حفظ گفت‌و‌گو‌ها با اروپا پیش‌قدم شده و اکنون نیز باید در کنار مانور خود بر روی توان موشکی، همه ابزار‌های دیپلماسی را به کارگیرد تا پایان جنگ را حتی برروی میز دیپلماسی با دست بالای خود رقم بزند.

سوتیتر: هر جنگی یک روز به پایان می‌رسد و ایران همان طور که تاکنون توان دفاعی و موشکی خود را نشان داده باید از دیپلماسی نیز به عنوان ابزاری کارآمد در مسیر تسریع فرارسیدن این پایان بهره ببرد

سوتیتر: نگاهی به تاریخ نگاری نظامی نیز نشان می‌دهد اگر هدف اسرائیل سرنگونی یک نظام سیاسی در ایران بوده تقریبا هیچ نمونه‌ای از آن که تنها با نیروی هوایی ممکن باشد، وجود ندارد و همه کارزار‌های هوایی مهم تاریخ بخشی از جنگ‌هایی بوده‌اند که در آنها نیرو‌های زمینی نیز نقش داشتند

منبع: توسعه ایرانی