احیای بورس پس از دوران جنگ ۱۲ روزه

اقتصاد۲۴- معاملات بورس تهران در دو هفته اخیر به حالت تعطیل در آمده است و با تدبیر سازمان بورس و اوراق بهادار، از ابتدای هفته جاری، معاملات یکی از ابزار‌های بدون ریسک بازار سرمایه یعنی صندوق‌های درآمد ثابت از سر گرفته شد تا بخشی از سرمایه گذاران به نقدینگی قفل شده خود دست پیدا کنند. با توجه به ریسک‌هایی که از دل درگیری‌های نظامی به صحنه معاملات سهام رسوخ پیدا کرده بود؛ قابل پیش بینی بود که با بازگشایی بازار در روز‌های معاملاتی هفته گذشته و هفته جاری، بازار سهام با افزایش قابل توجه سطح عرضه‌ها همراه شود. به همین دلیل، نهاد ناظر تصمیم گرفت برای صیانت از منافع سهامداران، معاملات بازار سهام را به حالت تعطیل در آورد.

بازگشت پول به درآمد ثابت‌ها

در چهارمین روز معاملاتی صندوق‌های درآمد ثابت ورود پول حقیقی را ثبت کرد. شنبه ۳۱ خرداد ماه پس از یک هفته تعطیلی بورس، معاملات صندوق‌های درآمد ثابت از سر گرفته شد و در روز اول بیش از ۱۷ همت خروج پول از این صندوق‌ها رقم خورد. اما در دو روز بعدی از شدت خروج پول کاسته شد به‌طوری که روز یکشنبه حدود ۵.۵ همت خروج پول ثبت شد و در روز دوشنبه این رقم به حدود ۲ همت کاهش یافت. اما روز گذشته بعد از اعلام خبر آتش بس نه تنها روند خروج پول از صندوق‌های مذکور متوقف شد بلکه شاهد ورود حدود۱.۳همت پول حقیقی به صندوق‌های درآمد ثابت بودیم. کاهش قیمت نفت برنت در معاملات دوشنبه شب و ورود پول به صندوق‌های درآمد ثابت در معاملات روز سه شنبه، حاکی از کاهش سطح تنش‌ها در منطقه خاورمیانه است. اگر آتش بس فعلی که از سوی برخی از رسانه‌ها و افراد مخابره شده ادامه دار باشد، می‌توان به بازگشایی معاملات سهام در روز شنبه هفته آتی که احتمالا معاملات بازار سهام از سر گرفته خواهد شد، امیدوار بود.

تعطیلی بی سابقه در بورس

تعطیلات بلندمدت روز‌های اخیر در بورس تهران بی سابقه بوده است. در سنوات گذشته، معاملات بازار سهام به دلایل مختلفی مانند گرما و سرمای بی سابقه یا جلوگیری از ترس در بازار سهام به دلایل شوک‌های سیاسی یا شهادت افراد مهم سیاسی، از سوی دولت و شورای عالی بورس، متوقف شد. اما این تعطیلی‌ها نهایتا در حد یک یا چند روز بود و در دو دهه گذشته تعطیلی دو هفته‌ای بورس بی‌سابقه بوده است. شدت ریسک سیستماتیک کنونی که از ناحیه درگیری نظامی میان ایران و اسرائیل بر بازار سهام تحمیل شد؛ سبب شد تا بازار سهام برای مدت دو هفته تعطیل شود. امید می‌رود که با فروکش سطح تنش‌ها در خاورمیانه و سطح کشور و عدم وقوع رویداد غیرمنتظره، از هفته آتی معاملات بازار سهام از سر گرفته شود. نهاد ناظر نیز باید به دقت معاملات بازار سهام را زیرنظر بگیرد؛ تا در صورت وقوع اتفاقات جدید، تصمیم مقتضی را در سریع‌ترین زمان ممکن در خصوص معاملات سهام اتخاذ کند. اما یکی از دغدغه‌های مهم فعالان بازار سرمایه این است که برنامه‌های آتی سازمان بورس و اوراق بهادار برای شرایط فعلی چیست؟

وضعیت به گونه ایست که نمی‌توان در مورد پایدار ماندن آتش بس به‌طور قطعی اظهارنظر کرد و به نظر کارشناسان سیاسی و اقتصادی، احتمال ادامه نیافتن این آتش بس وجود دارد. آیا نهاد ناظر در این مدت کماکان به توقف معاملات تا روشن شدن وضعیت تداوم می‌بخشد یا برنامه مدونی تدارک دیده است؟ آیا سازمان برای شرایط پس از جنگ برنامه خاصی را در نظر گرفته است؟ نهاد ناظر چه راه‌هایی را برای احیا بازار سهام پس از جنگ اتخاذ خواهد کرد و چگونه قصد دارد که امید را در بازار سرمایه زنده نگه دارد؟ سناریوی دیگر، موقت ماندن آتش بس و ادامه یافتن شرایط جنگی است. در صورتی که جنگ به شیوه فرسایشی ادامه یابد، نهاد ناظر چه اقداماتی را برای مدیریت بازار سرمایه در زمان جنگ در دستور کار قرار می‌دهد؟

بیشتر بخوانید: تعطیلی بورس؛ سپری برای ثبات در میانه آتش/ پیش‌بینی بازار سرمایه در اولین روز فعالیت در هفته آینده

مسعود مهدیان، کارشناس بازار سرمایه با ارزیابی شرایط حاد و خاص اقتصادی و سیاسی کشور و تاکید بر تجارب مشابه گذشته، به راهکار‌های لازم برای مدیریت بازار سرمایه در وضعیت کنونی پرداخت. او معتقد است برای ارزیابی و مدیریت بازار‌های مالی به خصوص بازار سرمایه تحت شرایط پیش آمده، جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی، باید در نظر داشت که اکنون سطح ریسک‌های سیستماتیک به‌شدت افزایش یافته و تنش‌ها فزونی یافته‌اند. البته روز سه شنبه میان دو طرف جنگ، اعلام آتش بس شده است. در موقعیت کنونی برخی از فعالان و کارشناسان صحبت از بازگشایی بازار سهام بدون ابزار‌های کنترلی می‌کنند، البته دیگر خبرگان نیز پیشنهاد بازگشایی بازار سرمایه با کمک ابزار‌هایی کنترلی برای مدیریت بازار سهام در شرایط کنونی را پیشنهاد می‌کنند. اما به نظر می‌رسد، تا زمانی که نشانه‌هایی از کاهش ریسک سیستماتیک و فضای آرامی را در شرایط سیاسی و نظامی مشاهده نکنیم، به‌طور واقعی، بازگشایی بازار سرمایه یک تصمیم غیرمنطقی خواهد بود.

تجربه‌های گذشته در شرایط حساس مانند برهه‌هایی که تنش‌های نظامی و تنش‌های جغرافیایی شدت می‌گرفتند نشان می‌داد که با وجود آن که سطح و شدت تنش‌های گذشته نسبت به موقعیت کنونی، کمتر بود، اما فشار فروش در بازار سهام و هیجان زیادی را در عرضه مشاهده می‌کردیم که به‌طور طبیعی منجر به عدم نقدشوندگی در معاملات می‌شد و یکی از ویژگی‌ها و مزیت‌های مهم بازار سرمایه که نقدشوندگی آن بود، را تحت شعاع قرار می‌داد. بنابراین، برای تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی فعلی که جنگ میان ایران و رژیم صهیونیستی رخ داده است، به نهاد ناظر توصیه می‌شود که از تجربه‌های گذشته استفاده کند و بازگشایی بازار سرمایه را منوط به روشن‌تر شدن و شفاف‌تر شدن وضعیت و آینده جنگ بداند و تا زمانی که نشانه‌های کاهش تنش مشاهده نشده، اقدام به بازگشایی بورس نکند.

در ادامه به نظر می‌رسد که نهاد ناظر برای بازگشایی بازار سرمایه، باید تمهیدات ویژه و راهکار‌های حمایتی بالایی را تدارک ببیند و این بسته‌های حمایتی عملیاتی را به‌طور مستمر در بازار سهام اجرا کند تا این تصمیمات بتواند یک اعتماد حداقلی را به بازار سرمایه برای فعالان بورسی ایجاد کنند. بهتر است که این حمایت ها، تمهیدات، بسته‌های عملیاتی پیش از اجرایی شدن به فعالان بازار سرمایه مخابره شود تا سهامداران، سرمایه گذاران، فعالان، مدیران دارایی و مدیران سرمایه گذاری صندوق‌ها با اطلاعات کامل نسبت به آن چه قرار است در بازار سرمایه رخ دهد، دست به تصمیم‌گیری بزنند و یک برنامه ریزی کامل و مدون برای آن داشته باشند.

این تمهیدات که شامل بسته‌های حمایتی و عملیاتی است، می‌تواند شامل محدودیت دامنه نوسان باشد تا بازار سرمایه پس از گذشت چند روز به روال عادی خود بازگردد. در غیر این صورت ممکن است که بازار سرمایه به‌طور طبیعی شاهد هیجان فروش و فشار عرضه باشد؛ بنابراین به نظر می‌رسد بهترین اقدام ممکن در شرایط فعلی بسته ماندن بازار سرمایه و متوقف ماندن معاملات و بازگشایی تدریجی آنها تا روشن شدن افق پیش روی جنگ باشد.