رونمایی از پشت پرده کمبود برق در ایران

اقتصاد۲۴- با قطع سراسری اینترنت در ایران، در پی وقوع جنگ ۱۲ روزه، با هدف پیشگیری از حملات سایبری، اتفاق مهمی در حوزه ماینینگ یا استخراج ارز دیجیتال رخ داد. بنا بر اعلام رسمی وزیر نیرو استخراج بیت‌کوین در جهان با قطع سراسری اینترنت ۵ درصد کاهش یافت. این عدد البته به شکلی دیگر از سوی معاون انتقال و مجری طرح رمز ارز توانیر اعلام شد.

محمد اله‌داد در این زمینه گفت: در روز‌های اخیر اخبار و ارقام متعددی از کاهش چشمگیر پردازش و هش ریت جهانی که در شبکه‌های جهانی بیت کوین ثبت می‌شود در ایران مطرح شد. کاهش هش ریت جهانی بین ۵ تا ۱۲ درصد بود، اما ۱۲ درصد عدد بسیار بزرگی است که اطلاعات رفتار بار کاهش ۲۴۰۰ مگاواتی توان بار را نشان می‌دهد.

ایران با چه میزان کسری برق روبه‌روست؟

در میانه اردیبهشت بنا بر اعلام صورت گرفته میزان کسری برق به حدود ده هزار مگاوات رسید. این رقم در خرداد ماه تا ۱۲ هزار مگاوات افزایش یافت. این در حالی است که حالا در خوشبینانه‌ترین حالت ۲۴۰۰ مگاوات از این کسری بابت استخراج غیرقانونی بیت‌کوین و رمزارز‌ها رخ داده است. از سوی دیگر مقاومت مجلس برابر عدم تغییر ساعت رسمی کشور باری در محدوده هزار تا دوهزار مگاوات از شبکه بر داشته نشد.

کسری واقعی برق در ایران چقدر است؟

یک حساب سرانگشتی ساده نشان می‌دهد از یک سو نظارت بر استخراج رمزارز و پیشگیری از استخراج غیرمجاز و از سوی دیگر تغییر ساعت رسمی می‌توانست حداقل در اردیبهشت ماه چیزی در حدود پنجاه درصد از کسری کشور را از میان ببرد و البته سبب شود میزان قطع برق مشترکان خانگی و صنعتی به نصف کاهش یابد. این در حالی است که سیاستگذار در ایران راحت‌ترین راه ممکن را برگزیده و با فشار بر مصرف‌کننده‎ی صنعتی و خانگی تلاش کرده است بر این کمبودغلبه کند.

نکته مهم اینجاست که صدا‌هایی در باب ارزانی قیمت برق نیز به گوش می‌رسد و برخی صراحتا با دفاع از افزایش قیمت برق خواستار آن شدند تا مصرف در ایران متعادل گردد.

در بیست و شش دی ۱۴۰۳ وزیر نیرو اعلام کرده است: ناترازی ما ناشی از بدمصرفی است و دو برابر کشور همسایه مصرف برق داریم.

وی در بیست و سوم اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ نیز اعلام کرد: «الان مشکل ما در برق و آب این است که در اینجا عالمانه تصمیم نگرفتیم. ما برق را مثلاً ۵۰۰۰ تومان می‌خریم و ۴۹ یا ۳۹ تومان می‌فروشیم؛ همه مشکلات بخاطر این است که تشکیل سرمایه انجام نمی‌شد و بخش خصوصی به اینجا وارد نمی‌شود. مردم فقیر هستند و ندارند بنابراین برق را برای همه ارزان می‌کنیم؛ ادامه این راه ممکن نیست.»

او در چهاردهم خرداد نیز در سخنانی گفت: «ارزان بودن قیمت برق باعث شده که امروز تقریبا در هر یک از اتاق خانه‌ها یک کولر گازی روشن شود. امروز سازندگان مسکن به جای عایق‌بندی و ساخت دیوار‌های ضخیم به دلیل افزایش قیمت مسکن اقدام به نازک ساختن دیوار‌ها کرده‌اند و کولر گازی را جایگزین این کاستی کرده‌اند، به طوری که جبران عایق بندی دیوار‌های نازک از طریق انرژی ارزان صورت می‌گیرد.»

بیشتر بخوانید:برنامه دولت برای کاهش ناترازی برق به ۱۴ هزار مگاوات

در هیچ کدام از این اظهرات اشاره و ردی از استخراج غیرمجاز بیت‌کوین و باری که این اقدام بر شبکه وارد می‌کند نیست.

البته باید توجه داشت که خردادماه «همایون حائری» معاون امور برق و انرژی وزیر گفته است: «روند رو به رشد راه‌اندازی واحد‌های استخراج ارز دیجیتال، به گونه‌ای است که در برخی مراکز برخوردار از تعرفه برق رایگان مانند مساجد و مدارس نیز شاهد استخراج بیت کوین هستیم! برای استخراج هر بیت کوین ۷۲ مگاوات ساعت برق مصرف می‌شود که اگر ادامه پیدا کند می‌بایست تا حدود ۲۵۰ مگاوات از توان تولید خود را صرف تأمین برق این واحد‌ها کنیم.»

حائری گفت: «اگر این رشد مصرف ادامه پیدا کند وزارت نیرو ناگزیر به ایجاد تعرفه صادراتی برق، برای استخراج کنندگان بیت کوین خواهد بود.»

وقتی مجلس مقابل تغییر ساعت می‌ایستد

در حالی زمزمه بازگشت خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده برق دوباره به گوش می‌رسد که پیش از این در فروردین ماه، مدیرعامل شرکت توانیر با اشاره به اهمیت مدیریت مصرف انرژی گفت: «اگر اختیار تغییر ساعت رسمی کشور دوباره به دولت بازگردد، می‌توانیم به میزان قابل توجهی از مصرف برق در ساعات اوج‌بار شبانه بکاهیم؛ به طوری که برآورد‌ها نشان می‌دهد این اقدام به‌تنهایی می‌تواند حدود هزار مگاوات از بار شبکه را کاهش دهد؛ عددی معادل تولید برق نیروگاه اتمی بوشهر.»

این در حالی است که بیستم اردیبهشت ماه سال جاری مجلس با تغییر ساعت رسمی مخالفت کرد تا دولت با هدف کاهش فشار بر شبکه، ساعات کاری را ۶ صبح تا یک بعدازظهر تعیین کند.

حال، اما با آشکار شدن سهم ایران از استخراج بیت‌کوین، روشن شده است تصمیم‌گیری در حوزه‌ی برق و قیمت‌گذاری و ... باید با تکیه بر واقعیات جاری در کشور صورت گیرد چرا که در صورتی که نظم و نظام دقیقی در این بخش موجود باشد، ناترازی برق حداقل در روز‌های پیش از پیک مصرف نصف آن چیزی است که وجود دارد. به نظر می‌رسد ضروری است سیاستگذار از ساده‌ترین و ناکارآمدترین سیاست یعنی تغییر قیمت در مواجهه با بحران فاصله بگیرد و با بازگشت به واقعیات جاری در کشور از یک سو و تجهیز نهاد‌های نظارتی از سوی دیگر، میزان واقعی کسری در ایران را روشن کرده و با تکیه بر واقعیات جاری نسبت به سیاستگذاری اقدام نماید.