آخرین تحولات بازار کار دانشگاه‌رفتگان؛ مردان تحصیل‌کرده، ۲.۵ برابر بیشتر از زنان شغل پیدا کرده‌اند

اقتصاد۲۴- بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران، جمعیت شاغلان دارای تحصیلات عالی (مجموع زن و مرد) از ۲ میلیون و ۸۴۲ هزار و ۴۴۶ نفر در سال ۱۳۸۴ به ۶ میلیون و ۹۹۵ هزار و ۶۲ نفر در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته و ۲.۴۶ برابر شده است. این رشد معادل افزایش بیش از ۴ میلیون و ۱۵۰ هزار نفر در جمعیت شاغلان دانشگاه‌رفته کشور در این بازه زمانی است.

در سال ۱۳۹۰ این جمعیت به حدود ۳.۷ میلیون نفر، در سال ۱۳۹۵ به بالای ۵ میلیون نفر و نهایتاً در سال ۱۴۰۲ به مرز۷ میلیون نفر رسیده است. این روند حاکی از ارتقای تدریجی سطح تحصیلات نیروی کار کشور است.

سرعت بیشتر رشد اشتغال مردان نسبت به زنان

در این دوره، جمعیت مردان شاغل دارای تحصیلات عالی از ۱ میلیون و ۹۷۴ هزار و ۵۱۶ نفر در سال ۱۳۸۴ به ۵ میلیون و ۳۳۳ هزار و ۵۳۵ نفر در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته که ۲.۷ برابر رشد داشته است.

در مقابل، جمعیت زنان شاغل دارای تحصیلات عالی از ۸۶۷ هزار و ۹۳۰ نفر به ۱ میلیون و ۹۶۱ هزار و ۵۲۷ نفر رسیده که ۲.۲۶ برابر شده است.

بر این اساس، برخلاف افزایش جمعیت دانشگاهیان زن نسبت به مرد در این سال‌ها، سرعت رشد اشتغال در میان مردان تحصیل‌کرده بیش از زنان بوده است. هرچند رشد مطلق جمعیت زنان تحصیل‌کرده شاغل نیز چشم‌گیر بوده، اما فاصله با مردان همچنان حفظ شده و حتی افزایش یافته است.

شکاف جنسیتی در بازار کار دانشگاه‌رفتگان

تحلیل نسبت‌های جنسیتی نیز گویای تداوم این شکاف است. در سال ۱۳۸۴، به ازای هر زن شاغل دارای تحصیلات عالی، ۲.۲۷ مرد شاغل تحصیل‌کرده وجود داشت که این نسبت در سال ۱۴۰۲ به ۲.۵۷ رسیده است؛ به‌عبارتی، شکاف جنسیتی نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه اندکی افزایش یافته است؛ بنابراین با وجود رشد تعداد زنان تحصیل‌کرده در بازار کار، همچنان سهم آنها به‌طور قابل توجهی کمتر از مردان باقی مانده و سیاست‌های اشتغال باید با تمرکز بر توانمندسازی و فرصت‌آفرینی برای زنان تحصیل‌کرده ادامه یابد.

کاهش سهم زنان از جمعیت شاغلان تحصیل‌کرده

یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی شکاف جنسیتی، سهم زنان از کل شاغلان دارای تحصیلات عالی است. بررسی این سهم طی بازه ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که با وجود رشد مطلق تعداد زنان تحصیل‌کرده شاغل، سهم نسبی آنها در مقایسه با مردان تغییر چندانی نکرده است.

بیشتر بخوانید:اشتغال و بکارگیری اتباع غیرمجاز در بازار کار استان تهران ممنوع است

در سال ۱۳۸۴، از مجموع ۲.۸۴ میلیون شاغل دارای تحصیلات عالی، حدود ۸۶۷ هزار نفر زن بودند؛ یعنی سهمی معادل ۳۰.۵ درصد. در سال ۱۴۰۲ نیز از مجموع ۶.۹۹ میلیون نفر، حدود ۱.۹۶ میلیون نفر زن بوده‌اند که معادل ۲۸ درصد کل این گروه است؛ بنابراین سهم زنان نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه حدود ۲.۵ واحد درصد کاهش یافته است. این کاهش در حالی رخ داده که نرخ ورود زنان به دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر بیشتر از مردان بوده و سهم دختران در کنکور، تحصیلات تکمیلی و حتی فارغ‌التحصیلی بالاتر است. اما این مزیت تحصیلی هنوز به شکل متناسبی به بازار کار منتقل نشده است.

تمرکز رشد در دوره‌های پس از ۱۳۹۰

داده‌ها نشان می‌دهد رشد اصلی جمعیت شاغلان دارای تحصیلات عالی، به‌ویژه میان مردان، از سال ۱۳۹۰ به بعد شتاب بیشتری گرفته است. بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵، جمع کل شاغلان دانشگاه‌رفته حدود ۱.۳ میلیون نفر افزایش یافته که بیشترین رشد پنج‌ساله در این بازه ۱۸ ساله محسوب می‌شود.

در عین حال، رشد جمعیت زنان تحصیل‌کرده شاغل طی سال‌های اخیر نسبتاً کندتر بوده و در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲ تغییر چندانی نداشته است. در حالی‌که شمار مردان شاغل دارای تحصیلات عالی در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۰ حدود ۲۷۰ هزار نفر افزایش یافته، تعداد زنان تنها حدود ۵۰ هزار نفر افزایش یافته است.

تداوم نابرابری در بازار کار تحصیل‌کردگان

جمع‌بندی داده‌های ۱۸ ساله درباره شاغلان دارای تحصیلات عالی در ایران نشان می‌دهد که علی‌رغم افزایش سطح تحصیلات در میان زنان، موانع ساختاری و فرهنگی در مسیر اشتغال آنها پابرجاست. سیاست‌گذاران بازار کار برای دستیابی به عدالت جنسیتی باید راهکارهایی، چون تسهیل استخدام زنان، حمایت از کارفرمایان برای جذب نیروی زن، بهبود نظام مراقبت از کودکان، و رفع تبعیض‌های جنسیتی در محیط‌های کاری را به‌صورت جدی در دستور کار قرار دهند.