وظایف دیوان محاسبات کشور در اقتصاد ایران چیست؟

اقتصاد۲۴- محمد آیتی: «دیوان محاسبات کشور» یکی از نهاد‌های نظارتی کلیدی در ساختار مالی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران است که زیر نظر مجلس شورای اسلامی فعالیت می‌کند. این نهاد مسئولیت نظارت بر حسن اجرای قوانین مالی و بودجه‌ای و نحوه هزینه‌کرد منابع عمومی کشور را بر عهده دارد. نقش دیوان محاسبات در اقتصاد ایران به ویژه در زمینه شفاف‌سازی، پاسخ‌گویی و مبارزه با فساد اقتصادی بسیار حائز اهمیت است.

دیوان محاسبات کشور چیست؟

دیوان محاسبات کشور یک نهاد نظارتی رسمی و وابسته به قوه مقننه (مجلس شورای اسلامی) در جمهوری اسلامی ایران است که وظیفه‌ی آن نظارت بر نحوه هزینه‌کرد بودجه عمومی کشور و بررسی عملکرد مالی نهاد‌های دولتی و عمومی است. این نهاد بر اساس اصل ۵۵ قانون اساسی تشکیل شده و نقش مهمی در شفاف‌سازی، پاسخ‌گویی مالی و مقابله با تخلفات و سوء‌مدیریت‌های اقتصادی ایفا می‌کند.

دیوان محاسبات به نوعی چشم نظارتی مجلس بر عملکرد مالی دولت است و تضمین می‌کند که منابع عمومی کشور طبق قوانین و مقررات، درست و در مسیر اهداف مصوب هزینه شوند. این نهاد با بررسی اسناد و صورت‌های مالی دستگاه‌های اجرایی، گزارش‌هایی مانند تفریغ بودجه را تهیه کرده و در اختیار مجلس قرار می‌دهد تا تصمیم‌گیری‌های کلان با اطلاع دقیق‌تری انجام گیرد. به طور خلاصه، دیوان محاسبات کشور ابزاری است برای پایش مالی، شفافیت اقتصادی و حفظ حقوق عمومی در برابر هزینه‌ها و درآمد‌های دولت و نهاد‌های وابسته به بودجه کشور.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره سازمان هدفمندسازی یارانه ها/ وظایف، عملکرد و چالش‌ها

اصل ۵۵ قانون اساسی چیست؟

اصل ۵۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر نظارت مالی مجلس از طریق دیوان محاسبات کشور تأکید دارد. بر اساس این اصل، دیوان محاسبات نهادی است که به‌طور مستقیم زیر نظر مجلس شورای اسلامی فعالیت می‌کند و وظیفه دارد بر کلیه حساب‌ها و هزینه‌های وزارتخانه‌ها، مؤسسات، شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند، نظارت کند. هدف از این نظارت آن است که اطمینان حاصل شود هیچ هزینه‌ای بیش از اعتبارات مصوب انجام نشده و هر مبلغی در محل قانونی خود مصرف شده است. دیوان محاسبات موظف است گزارش تفریغ بودجه سالانه را تهیه و به مجلس ارائه دهد و این گزارش باید در دسترس عموم قرار گیرد تا شفافیت مالی و پاسخ‌گویی در اداره امور کشور تضمین شود.

هدف دیوان محاسبات کشور از تدوین قانون چیست؟

هدف دیوان محاسبات کشور از تدوین قانون، برقراری نظام دقیق نظارتی بر مصرف منابع مالی عمومی و تضمین سلامت، شفافیت و پاسخ‌گویی مالی در دستگاه‌های اجرایی کشور است. این قوانین تدوین می‌شوند تا چارچوبی مشخص و قانونی برای نحوه رسیدگی، حسابرسی، گزارش‌دهی و برخورد با تخلفات مالی در نهاد‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند، فراهم شود.

همچنین، قوانین دیوان محاسبات به مجلس شورای اسلامی کمک می‌کند تا نظارت مؤثر و مستند بر عملکرد مالی دولت داشته باشد. از دیگر اهداف مهم، می‌توان به پیشگیری از فساد اقتصادی، افزایش کارایی نظام مالی کشور، بهینه‌سازی مصرف منابع عمومی و ارتقاء اعتماد عمومی نسبت به شفافیت و مسئولیت‌پذیری دولت اشاره کرد. در نتیجه، این قوانین ابزاری کلیدی برای اجرای اصل ۵۵ قانون اساسی و تحقق عدالت مالی در کشور هستند.

نقش دیوان محاسبات در اقتصاد کشور

نقش دیوان محاسبات در اقتصاد کشور بسیار حیاتی و کلیدی است، زیرا این نهاد مسئولیت نظارت مالی و حسابرسی بر نحوه هزینه‌کرد بودجه عمومی را بر عهده دارد و به‌عنوان بازوی نظارتی مجلس شورای اسلامی، تضمین می‌کند که منابع مالی کشور به صورت صحیح، شفاف و قانونی مصرف شوند. با انجام این وظیفه، دیوان محاسبات از هدررفت منابع مالی و فساد اقتصادی جلوگیری کرده و به افزایش کارایی و اثربخشی دستگاه‌های دولتی کمک می‌کند.

علاوه بر این، دیوان محاسبات با ارائه گزارش‌های تفریغ بودجه، اطلاعات دقیق و مستندی را درباره عملکرد مالی دولت به نمایندگان مجلس و مردم ارائه می‌دهد که این امر باعث افزایش شفافیت و پاسخگویی در نظام اقتصادی کشور می‌شود. همچنین، با شناسایی تخلفات مالی و ارجاع آنها به مراجع قانونی، دیوان نقش مهمی در حفظ سلامت مالی و تقویت اعتماد عمومی به نظام اقتصادی ایفا می‌کند. در نهایت، دیوان محاسبات با حمایت از قوانین مالی و کمک به اصلاح ساختار‌های بودجه‌ریزی، موجب بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی می‌شود که همه اینها در مجموع به رشد و توسعه پایدار اقتصادی کشور کمک می‌کند.

مقر دیوان محاسبات کشور کجاست؟

دیوان محاسبات کشور، که به‌عنوان «دیوان عالی محاسبات ایران» نیز شناخته می‌شود، نهادی مستقل تحت نظارت مستقیم مجلس شورای اسلامی است و مقر آن در تهران قرار دارد. علاوه بر محل مرکزی آن در میدان ونک، خیابان برزیل شرقی و شماره ۲ در تهران، دیوان دارای دفاتر و شعب سازمانی در استان‌های مختلف است.

وظایف دیوان محاسبات کشور

وظایف اصلی دیوان محاسبات کشور، برگرفته از قانون دیوان محاسبات کشور و وظایف مصرح در اصل ۵۵ قانون اساسی هستند:

۱.     رسیدگی و حسابرسی کلیه حساب‌ها و اسناد مالی دستگاه‌های دولتی

۲.     نظارت بر مصرف صحیح اعتبارات بودجه‌ای

۳.     تهیه و ارائه گزارش تفریغ بودجه سالانه به مجلس شورای اسلامی

۴.     تشخیص تخلف‌های مالی در دستگاه‌های اجرایی

۵.     ارجاع موارد تخلف به مراجع قضایی یا هیأت‌های مستشاری دیوان

۶.     ارزیابی کارایی و اثربخشی عملکرد مالی دستگاه‌ها

۷.     پیشنهاد اصلاحات قانونی و آیین‌نامه‌ای در حوزه بودجه و مالی

۸.     بررسی و اعلام نظر درباره نحوه اجرای قوانین مالی و بودجه‌ای

۹.     همکاری با مجلس در تدوین، اصلاح و تصویب قوانین مالی

۱۰.     بررسی تخلفات حقوقی و استخدامی در دستگاه‌های مشمول قانون

۱۱.     پایش و نظارت مستمر بر درآمد‌های عمومی دولت

۱۲.     نظارت بر نحوه واگذاری اموال عمومی و بیت‌المال

۱۳.     تهیه آمار و اطلاعات دقیق مالی از دستگاه‌های اجرایی

۱۴.     افزایش شفافیت مالی در نظام حکمرانی اقتصادی کشور

۱۵.     ایجاد هماهنگی بین واحد‌های نظارتی در سطح استان‌ها و کشور

این وظایف، دیوان محاسبات را به یکی از مهم‌ترین نهاد‌های ناظر مالی و حافظ بیت‌المال در کشور تبدیل کرده‌اند و نقش آن را در سلامت اقتصادی و اجرای درست قوانین مالی بسیار برجسته می‌سازند.