رقابت خاموش بر سر آینده سوریه/ ترامپ و نتانیاهو در دمشق مسیر‌های متفاوتی دنبال می‌کنند

اقتصاد۲۴- شان متیوز، خبرنگار میدل ایست آی، به بررسی شکاف‌های عمیق در رویکرد‌های ایالات متحده و اسرائیل نسبت به آینده سوریه می‌پردازد. در حالی‌که دولت ترامپ به‌دنبال حفظ یکپارچگی سوریه با حمایت متحدانی، چون ترکیه و کشور‌های خلیج‌فارس است، اسرائیل ترجیح می‌دهد با ایجاد مناطق نفوذ جداگانه، تعادل ژئوپلیتیکی در سوریه را به نفع خود تغییر دهد.

گزارش حاضر با تکیه بر گفت‌و‌گو با دیپلمات‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای، به ویژه در سایه حملات اخیر اسرائیل به دمشق، نشان می‌دهد چگونه این اختلافات می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک واشنگتن را با چالش‌های جدی روبه‌رو کند.

مسیر متفاوت آمریکا و اسرائیل در سوریه

"شان متیوز" در میدل ایست آی نوشته است: به نظر می‌رسد اسرائیل و ایالات متحده، مسیر‌های متفاوتی را در سوریه در پیش گرفته‌اند.

در حالی که این دو متحد هنوز با یکدیگر در مسیر برخورد قرار نگرفته‌اند، اما مقامات فعلی و سابق عرب، آمریکایی و اسرائیلی می‌گویند که اختلافات موجود می‌تواند برنامه‌های بزرگ دولت ترامپ را دچار پیچیدگی کند.

روز چهارشنبه، اسرائیل حملات هوایی شدیدی را علیه دمشق انجام داد و بخشی از ساختمان وزارت دفاع را منفجر کرد و اهدافی نزدیک کاخ ریاست‌جمهوری را هدف قرار داد. اسرائیل این حملات را تلاشی برای محافظت از اقلیت دروزی سوریه توصیف کرد.

این حملات نشانه‌ای از تشدید قابل‌توجه اقدامات اسرائیل علیه دولت احمد شرع رئیس جمهور سوریه به حساب آمد. این اتفاق در حالی افتاد که او در حال گرم کردن روابط خود با آمریکا و گسترش تماس‌های امنیتی‌اش با اسرائیل بود.

دارین خلیفه، مشاور ارشد گروه بحران بین‌المللی، به وب‌سایت میدل ایست آی گفت: اسرائیل و آمریکا قطعاً در یک مسیر قرار ندارند.

دروزی‌ها درخواستی از نتانیاهو داشتند؟

اسرائیل مدعی شد که این حمله در پاسخ به درخواست‌هایی از طرف دروزی‌های ساکن اسرائیل برای مداخله صورت گرفته است؛ جمعیتی که حدود ۱۵۰ هزار نفر را شامل می‌شود.

یکی از چهره‌های برجسته دروزی سوریه، شیخ حکمت سلمان الحجری، که روابط نزدیکی با اسرائیل دارد، خواستار حمایت بین‌المللی شده بود و گفته بود که اقلیت دروزی با جنگی تمام‌عیار برای نابودی روبه‌روست. با این حال، دیگر رهبران دروزی سوری، مداخله اسرائیل را رد کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: هدف نتانیاهو از حمله به سوریه چیست؟

یکی از دیپلمات‌های آمریکایی در منطقه که تحولات را زیر نظر دارد به میدل ایست آی گفت: قطعاً فشار واقعی از سوی دروزی‌ها در داخل اسرائیل برای مداخله وجود دارد. اما صرف‌نظر از اینکه این فشار واقعی است یا نه، نتیجه یکسان است: ایجاد یک منطقه نفوذ برای اسرائیل در سوریه. این یعنی دیکته کردن اینکه سوری‌ها کجا می‌توانند تانک بگذارند و کجا نه.

وقتی از ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، درباره حملات اسرائیل و بی‌ثباتی موجود در این کشور جنگ‌زده سؤال شد، او از اظهارنظر خودداری کرد و خبرنگاران را به وزیر خارجه‌اش، مارکو روبیو، ارجاع داد.

ساعاتی قبل‌تر، روبیو سعی کرده بود حملات و وضعیت امنیتی بدتر شده را صرفا یک سوءتفاهم توصیف کند.

همه راه‌ها به دمشق ختم می‌شود

حرکت اسرائیل برای تثبیت نقش خود به‌عنوان قدرت حامی دروزی‌ها در بخشی از جنوب سوریه، در تضاد با چشم‌انداز دولت ترامپ است.

اوایل سال جاری، ایالات متحده درخواست‌های اسرائیل برای باقی ماندن نیرو‌های بیشتر در شمال شرقی سوریه را رد کرد. در آنجا نیرو‌های کُرد در حال لابی کردن برای خودمختاری بیشتر هستند.

دولت ترامپ می‌خواهد حضور نظامی خود در سوریه را کاهش دهد و اطمینان داشته باشد که این کشور – که ترکیبی از مسیحیان، مسلمانان، دروزی‌ها و کردهاست – تنها یک مرکز قدرت مشخص و مورد حمایت متحدان آمریکایی مانند ترکیه عضو ناتو، قطر ثروتمند و عربستان سعودی داشته باشد.

تام باراک، میلیاردر لبنانی‌-آمریکایی و فرستاده ترامپ به سوریه و سفیر آمریکا در ترکیه، هفته گذشته در جمع خبرنگاران درباره سوریه چنین گفت: دروزی‌ها می‌خواهند سرزمین‌شان متعلق به آنها باشد، علوی‌ها هم همین‌طور، کرد‌ها هم به دنبال کردستان هستند. اما آنچه که سوریه و آنچه که دمشق می‌گوید این است که این اتفاق نخواهد افتاد: همه راه‌ها به دمشق ختم می‌شود.

او افزود: هیچ نشانه‌ای از سوی ما وجود ندارد که قرار باشد یک کشور علوی مستقل یا یک کشور دروزی مستقل شکل بگیرد. فقط یک سوریه وجود دارد.

خشونت فرقه‌ای زیر سایه جولانی

در واقع، سوریه از زمان سرنگونی بشار اسد در سال گذشته توسط احمد شرع رهبر سابق هیئت تحریر الشام و پیش از آن شاخه القاعده در سوریه دچار خشونت‌های فرقه‌ای شده است.

در ماه مارس، نیرو‌های امنیتی سوریه صد‌ها نفر از علوی‌ها فرقه‌ای که اسد به آن تعلق داشت را در سواحل مدیترانه کشتند.

بیشتر بخوانید: حمله بی‌سابقه اسراییل به قلب دمشق و اوج‌گیری تنش‌ها در سویدا/ آیا سوریه گرفتار فاز جدیدی از مداخله نظامی می‌شود؟

در ماه ژوئن، دست‌کم ۲۵ نفر در بمب‌گذاری در کلیسای ارتدوکس یونانی مار الیاس کشته شدند. شرع به خاطر مدیریت ضعیف خود در واکنش به این حادثه مورد انتقاد قرار گرفت.

با اینکه دولت ترامپ این حملات را محکوم کرد، اما تمرکز خود را بر برداشتن سریع تحریم‌ها و کاهش تنش‌های فرقه‌ای گذاشته است. تام باراک سرمایه‌گذاری‌های کشور‌های خلیج‌فارس در سوریه را ستوده است.

ترکیه آری، اسرائیل نه!

به گفته کارشناسان اگر قرار باشد ایالات متحده از حضور یک قدرت نظامی خارجی در سوریه حمایت کند، آن قدرت ترکیه خواهد بود.

وب‌سایت میدل‌ایست‌آی فاش کرد که آمریکا نقش کلیدی در ترغیب ترکیه و اسرائیل به ایجاد یک خط کاهش تنش در سوریه داشته است.

برای ترامپ، سرمایه‌گذاری کشور‌های خلیج‌فارس و مشارکت ترکیه، مکمل روند عادی‌سازی روابط سوریه و اسرائیل است.

وقتی ترامپ در ماه مه با احمد الشرغ در ریاض دیدار کرد، از او خواست که به توافق ابراهیم یعنی مجموعه توافقات دیپلماتیک میان اسرائیل، مراکش، بحرین و امارات بپیوندد؛ توافقی که ترامپ آن را از مهم‌ترین دستاورد‌های سیاست خارجی خود می‌داند.

باراک به نیویورک تایمز گفته است که ایالات متحده از گفت‌و‌گو‌های پشت‌پرده بین اسرائیل و دولت الشرع حمایت کرده است؛ گفت‌و‌گو‌هایی که گفته می‌شود در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان که متحد نزدیک ترکیه است، برگزار شده‌اند. بر اساس گزارش رویترز، امارات نیز در این گفت‌و‌گو‌ها نقش میانجی داشته است.

پس از پایان درگیری ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، صحبت از توافق میان سوریه و اسرائیل به اوج خود رسید. در تل‌آویو، پوستر‌هایی ظاهر شد که ترامپ، نتانیاهو، الشرغ و برخی رهبران عرب دیگر را نشان می‌داد.

آلون پینکاس، دیپلمات سابق اسرائیلی، به میدل ایست آی گفت: «این صحبت‌ها در مورد عادی‌سازی روابط را کاملاً بی‌اعتبار می‌کند. از نگاه نتانیاهو، تضعیف دولت سوریه بسیار مهم‌تر از هرگونه عادی‌سازی است.»

نتانیاهو علیه تلاش‌های ترامپ

دیپلمات‌های منطقه می‌گویند حملات اسرائیل رد مستقیم تلاش‌های ترامپ است.

یکی از دیپلمات‌های عرب به میدل ایست آی گفت: اسرائیلی‌ها در ظاهر با حرف‌های ترامپ درباره صلح همراهی می‌کنند، اما در واقع سوریه‌ای تکه‌تکه‌شده را ترجیح می‌دهند. به‌محض اینکه فرصت یافتند، به حالت پیش‌فرض خود بازگشتند: پاره‌پاره کردن سوریه.

تمایل اسرائیل برای بمباران دمشق، درحالی‌که هم‌زمان با سوری‌ها گفت‌و‌گو می‌کردند، به گفته دیپلمات‌های عرب و آمریکایی، نشان‌دهنده اختلاف‌نظر جدی میان این دو متحد درباره الشرع است.

بیشتر بخوانید: سقوط رسمی نتانیاهو از اکثریت پارلمان

یکی از دیپلمات‌های آمریکایی به مدیل ایست آی گفت: دولت ترامپ آمادگی بیشتری دارد که به احمد الشرع با حمایت ترکیه و عربستان فرصت بدهد، اما برای اسرائیلی‌ها، او یک فرد جهادی است.

پس از برکناری اسد، اسرائیل حملات گسترده‌ای را در سوریه آغاز کرد. نتانیاهو سربازانی را به جنوب غربی سوریه فرستاد تا منطقه‌ای شامل منطقه حائل سازمان ملل در بلندی‌های جولان را اشغال کنند. اسرائیل بخش زیادی از این فلات استراتژیک را در جنگ ۱۹۶۷ اشغال کرده بود.

دیپلمات‌های عرب و آمریکایی می‌گویند نخستین گام برای هرگونه عادی‌سازی روابط، بازگرداندن توافق جداسازی ۱۹۷۴ است؛ توافقی که منطقه حائل در مرز سرزمین‌های اشغالی و سوریه ایجاد کرد.

برخی از بزرگ‌ترین حامیان عادی‌سازی حالا می‌گویند این روند در خطر است.

جو ویلسون، نماینده جمهوری‌خواه کنگره آمریکا، روز چهارشنبه گفت: حملات غیرضروری اسرائیل باید فوراً متوقف شود. او این حملات را یک خودکشی برای اسرائیل خواند.