نامه مهم عراقچی به دبیرکل سازمان ملل/ تلاش‌های تروئیکا برای احیای قطعنامه‌های شورای امنیت فاقد اعتبار است

اقتصاد۲۴-  سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در نامه‌ای رسمی خطاب به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، رئیس دوره‌ای شورای امنیت و اعضای این شورا، نسبت به ادعا‌های نادرست مطرح‌شده در نامه مورخ ۸ اوت ۲۰۲۵ وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا (تروئیکای اروپایی) درباره وضعیت برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ واکنش نشان داد.

عراقچی با تأکید بر اینکه نامه تروئیکا «با تحریف واقعیات» همراه بوده است، این اقدام را «تلاشی دیگر برای زمینه‌سازی دو مسیر ناروا» خواند و هشدار داد که چنین رویکردی می‌تواند به «تضعیف اعتبار و یکپارچگی شورای امنیت و قطعنامه‌های آن» منجر شود.

وزیر خارجه ایران، ادعای تروئیکا مبنی بر اینکه «ایران تنها در ژوئیه ۲۰۲۰ سازوکار حل‌وفصل اختلافات را فعال کرده است» با این هدف که اقدامات جبرانی ایران را بی‌اعتبار جلوه داده، توالی رویداد‌ها را تحریف نمایند، را رد کرده و یادآور شد: «جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۰ مه ۲۰۱۸، به‌طور رسمی و مستند، این سازوکار را فعال کرد و به‌دنبال آن، نشست‌های متعدد کمیسیون مشترک در سطوح مدیران سیاسی (۲۵ مه) و وزرای خارجه (۶ ژوئیه) برگزار شد. این روند، کاملاً در چارچوب بند‌های ۲۶ و ۳۶ برجام و حقوق مشروع ایران انجام گرفت.»

بشتر بخوانید: تصویر دقیق از آسیب‌های اقتصادی جنگ ۱۲ روزه؛ اختلال گسترده، کاهش نقدینگی و چشم‌انداز مبهم پساجنگ

در بخشی از نامه آمده است که:

جمهوری اسلامی ایران بر مواضع خود که شرح آن در مکاتبات پیشین اینجانب مورخ ۲۲ جولای و ۲۲ آگوست ۲۰۲۵ به تفصیل تبیین گردیده، مجدداً تأکید می‌نماید؛ مواضعی که بر فقدان هرگونه وجاهت و صلاحیت حقوقی سه کشور مزبور در توسل به سازوکار حل‌وفصل اختلافات یا تلاش برای فعال‌سازی بازگشت خودکار تحریم‌هاتصریح داشته و این موضع مورد تأیید فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین نیز می‌باشد. در این خصوص، به یادداشت‌های توضیحی ثبت‌شده از سوی روسیه و چین در رد ادعای توسل سه کشور اروپایی به سازوکار حل‌وفصل اختلافات که به ترتیب در تاریخ‌های ۱۱ و ۱۹ آگوست ۲۰۲۵ به شورای امنیت ارائه گردیده، ارجاع می‌نمایم.

علاوه بر آن، سابقه و روند فعال‌سازی سازوکار حل‌وفصل اختلافات از تاریخی که در نامه شما ذکر شده آغاز نمی‌گردد. شما از این واقعیت، که البته امیدوارم تعمداً نبوده باشد، که ایران نخستین مشارکت‌کننده در برجام بوده است که این سازوکار را در واکنش به خروج ایالات متحده از برجام و قصور اتحادیه اروپا و تروئیکا در جبران آثار مترتب بر عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران، فعال نموده است، چشم‌پوشی کرده‌اید.

ادعای شما مبنی بر این‌که صرفاً دو مورد از فعال‌سازی رسمی سازوکار حل‌وفصل اختلافات، یک بار توسط تروئیکا در ژانویه ۲۰۲۰ و بار دیگر توسط ایران در جولای ۲۰۲۰، رخ داده است به‌سهولت از ذکر توسل پیشین ایران به سازوکار مزبور در نامه مورخ ۱۰ مه ۲۰۱۸ چشم می‌پوشد؛ امری که به تشکیل نشست‌های کمیسیون مشترک و سایر اقداماتی که برای استنفاد کامل سازوکار پیش‌بینی شده بود انجامید؛ آن هم حتی پیش از آغاز اجرای تدریجی اقدامات جبرانی ایران. یادآوری می‌گردد که جمهوری اسلامی ایران در نامه مورخ ۲۱ اوت ۲۰۱۸ خطاب به خانم فدریکا موگرینی، مسئول وقت، بار دیگر تأکید کرده بود که پیش‌تر «بر اساس بند ۳۶ برجام به سازوکار حل‌وفصل اختلافات توسل جسته و بدین‌منظور کمیسیون مشترک به‌ترتیب در سطوح مدیران سیاسی و وزرای امور خارجه در تاریخ‌های ۲۵ مه و ۶ جولای ۲۰۱۸ تشکیل جلسه داده است».

عراقچی در نامه خود به دو نقص بنیادی در استدلال تروئیکا اشاره می‌کند:

۱. اهمیت توالی زمانی اقدامات

تروئیکا تلاش دارد توالی رویداد‌ها را وارونه جلوه دهد تا اقدامات جبرانی ایران را بی‌اعتبار کند. اما آنها خود به‌طور تلویحی اذعان کرده‌اند که ترتیب زمانی فعال‌سازی سازوکار از سوی طرف‌ها حائز اهمیت است؛ بنابراین نمی‌توان اقدامات جبرانی را علیه اقدامات جبرانی پیشین یک طرف دیگر مطرح کرد.

۲. ادعای نیاز به اجماع برای شناسایی فعال‌سازی سازوکار

تروئیکا مدعی است که برای فعال‌سازی سازوکار حل اختلافات باید اجماع اعضای برجام وجود داشته باشد. عراقچی این ادعا را فاقد وجاهت می‌داند و تأکید می‌کند تنها فعال‌سازی معتبر و کامل، همان اقدام ایران در مه ۲۰۱۸ بوده است که از سوی کمیسیون مشترک نیز به‌رسمیت شناخته شده و مراحل آن به‌طور کامل طی شده است.

عراقچی در ادامه این نامه می‌افزاید: «جمهوری اسلامی ایران در واکنش به خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام و بازگشت تحریم‌های غیرقانونی، اقدام به کاهش تدریجی تعهدات خود کرد. این تصمیم در چارچوب حقوق مندرج در برجام اتخاذ شده و با هدف صیانت از توافق و نه تضعیف آن انجام شد.» وی همچنین یادآور شد که ایران از همان ابتدا با ارسال مکاتبات رسمی به هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک، طرف‌های باقی‌مانده در توافق را از روند قانونی اقدامات خود مطلع کرده است.

عراقچی در بخش دیگری از نامه، نسبت به پیشنهاد تروئیکا برای تمدید محدود برخی مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ هشدار داد و تأکید کرد: «قطعنامه ۲۲۳۱ باید در “روز انقضا” مطابق جدول زمانی پیش‌بینی‌شده، پایان یابد. هرگونه تلاش برای تمدید مفاد آن، اقدامی مغایر با هدف قطعنامه است و موجب ایجاد رویه‌ای ناصواب در عملکرد شورای امنیت و افزایش شکاف‌های داخلی در آن خواهد شد.»

بیشتربخوانید: اسنپ بک یا ماشینِ ترور اقتصادی با مُهر قانون / مکانیسم ماشه چیست و چگونه فعال می‌شود؟ + فیلم

وی تصریح کرد: در چنین شرایطی، جمهوری اسلامی ایران با در نظر گرفتن منافع عالیه ملی خود، واکنشی قاطع و متناسب نشان خواهد داد.

در پایان نامه، وزیر خارجه کشورمان بار دیگر بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای تعاملات دیپلماتیک مؤثر و هدفمند تأکید کرد و تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران بر پایبندی خود به تعاملات دیپلماتیک معنادار با هدف دستیابی به توافقی جدید تأکید می‌نماید؛ توافقی که ضمن احترام به حقوق ایران ذیل پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، تمامی نگرانی‌های متقابل از جمله تحریم‌های ظالمانه‌ای که معیشت و رفاه ملت ایران را هدف قرار داده است، مورد رسیدگی قرار دهد.» عراقچی در پایان از اعضای شورای امنیت خواست تا با رد دغل‌کاری‌های سیاسی ناروا، نسبت به صیانت از حقوق بین‌الملل و مرجعیت شورای امنیت اهتمام ورزید.