مولوی عبدالحمید کیست؟/ چهره تأثیرگذار اهل سنت ایران و نقش او در جامعه و سیاست

اقتصاد۲۴- عبدالحمید اسماعیل‌زهی، متولد سال ۱۳۲۶، که بیش‌تر با نام مولوی عبدالحمید شناخته می‌شود، امام جمعه اهل سنت مسجد جامع مکی زاهدان و مدیر مدرسه عالی دارالعلوم این شهر است. او افزون‌براین، عضو اتحادیه جهانی علمای مسلمان، عضو مجمع جهانی فقه اسلامی و سرپرست شورای هماهنگی مدارس اهل‌سنت سیستان و بلوچستان نیز است.

مولوی عبدالحمید از سال ۱۳۶۶ مدیریت مدرسه عالی دارالعلوم زاهدان را به درخواست عبدالعزیز ملازاده، بنیان‌گذار این مرکز، برعهده گرفت و طی دهه‌ها فعالیت آموزشی، دینی و اجتماعی، به یکی از چهره‌های بانفوذ و اثرگذار جامعه اهل سنت ایران تبدیل شد. حضور او در عرصه‌های مذهبی و اجتماعی، به ویژه نقش او در جریان خیزش سراسری سال ۱۴۰۱، توجه گسترده رسانه‌ها و افکار عمومی را به خود جلب کرد و موقعیت او را به‌عنوان یکی از رهبران تأثیرگذار اهل سنت کشور تثبیت کرد.

مولوی عبدالحمید؛ چهره تأثیرگذار اهل سنت ایران و نقش او در جامعه و سیاست

زندگی و تحصیل

عبدالحمید اسماعیل‌زهی در روستای گلوگاه از توابع زاهدان، استان سیستان و بلوچستان، متولد شد. پس از پایان تحصیلات ابتدایی در زاهدان، برای ادامه آموزش‌های دینی به پاکستان رفت و در مدرسه «دارالهدی» در ایالت سند ثبت‌نام کرد. سپس راهی ایالت پنجاب، منطقه بهاول‌پور شد و نزد عبدالله درخواستی، رئیس جمعیت علمای اسلام، و شماری دیگر از علمای آن منطقه به تحصیل علوم دینی پرداخت. او همچنین در حوزه علمیه بدرالعلوم رحیم‌یارخان، نزد عبدالغنی جاجروی، مطالعات خود را در زمینه تفسیر قرآن و حدیث ادامه داد.

با تکمیل تحصیلات، عبدالحمید به زاهدان بازگشت و با مولوی عبدالعزیز، مؤسس حوزه علمیه دارالعلوم، ارتباط برقرار کرد. او در این مدرسه به تدریس پرداخت و پس از درگذشت عبدالعزیز در سال ۱۴۰۸ قمری، مسئولیت مدیریت دارالعلوم و امامت جمعه اهل سنت زاهدان به عبدالحمید واگذار شد. این مسیر، او را به یکی از چهره‌های برجسته و تأثیرگذار جامعه اهل سنت ایران تبدیل کرد.

فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی

حضور اجتماعی عبدالحمید در زاهدان از طریق مدیریت مدرسه عالی دارالعلوم، شبکه مدارس وابسته، مراکز درمانی و انجمن‌های خیریه، نقش مهمی در جلب اعتماد و مقبولیت او میان مردم داشت. این فعالیت‌ها باعث شد جایگاه او در جامعه اهل سنت تقویت شود و به عنوان یک چهره تأثیرگذار شناخته شود.

در جریان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ ایران و به دنبال حادثه تجاوز در چابهار، خطبه‌های عبدالحمید در زاهدان با تلفات قابل توجهی همراه شد که در رسانه‌ها به «جمعه خونین زاهدان» معروف شد. او علی خامنه‌ای را مسئول این رویداد دانست و خواستار برگزاری همه‌پرسی با حضور ناظران بین‌المللی شد. همچنین در طول این اعتراضات، عبدالحمید بارها خواستار رسیدگی به کشتار و واکنش به خشونت‌های اعمال‌شده توسط برخی نیروها شد و مواضع خود را درباره این حوادث اعلام کرد.

ترور و بیماری

در روز ۲۹ خرداد، شبکه اینترنشنال به نقل از یک سایت محلی گزارش داد فردی که گفته می‌شود ماموریتی برای آسیب رساندن به مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان، در پوشش طلبه داشته است،ازسوی انتظامات مسجد مکی شناسایی و بازداشت شد.

دفتر مولوی عبدالحمید در بیانیه‌ای اعلام کرد: «یک فرد مشکوک که احتمال می‌رود با برخی نهادها ارتباط داشته باشد، در مسجد مکی شناسایی و بازداشت شد. این فرد اظهارات و اعترافات مختلفی داشته که در حال بررسی و تحقیق است.»

یک منبع آگاه به فارس گفت: «نمایندگان مولوی عبدالحمید روز ۳۰ خرداد، پس از سه روز حبس فرد مذکور، او را تحویل نمایندگان دستگاه‌های امنیتی دادند. در جلسه تحویل، ادعا شد که فرد قصد سرقت و مسموم‌سازی داشته، اما خود فرد در حضور فرزند و مسئول دفتر مولوی عبدالحمید این ادعاها را رد کرده و آنها را ناشی از فشار عنوان کرده است. بر اساس تحقیقات، وی گفته طی سه روز حبس تحت بازجویی‌های مکرر و فشارهای روحی و جسمی قرار گرفته و مجبور به گفتن مطالب مورد درخواست بازجویان شده است.»

دفتر مولوی عبدالحمید تأکید کرده که موضوع در دست بررسی است و صحت جزئیات حادثه هنوز به طور کامل مشخص نیست. این رخداد پرسش‌هایی درباره نحوه بازداشت و شرایط بازجویی ایجاد کرده و بررسی‌های مستقل برای روشن شدن آن ادامه دارد.

در واکنش به این رویداد، مولوی عبدالحمید در خطبه‌های نماز جمعه ۲ تیر ۱۴۰۲ اظهار داشت که در راستای منافع مردم، هر تهدیدی را به جان می‌خرد و از مردم خواست نگران نباشند، زیرا همه چیز در دست پروردگار است.

بیشتر بخوانید: مولوی عبدالحمید: ایران تنها مال روزه‌داران و نمازگزاران نیست، ایران مال همه است

ماجرای فیش حج تقلبی

اخبار مربوط به فیش حج جعلی مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل سنت زاهدان، پس از انتشار گزارشی در خبرگزاری تسنیم در خرداد ۱۴۰۲، توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را جلب کرد.

در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۴۰۲، خبرگزاری تسنیم گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه یک مولوی مشهور شرق کشور قصد داشته با استفاده از سند محضری ساختگی و فیش جعلی، عازم سفر حج شود. اگرچه در این گزارش نامی از مولوی عبدالحمید برده نشده بود، اما دفتر امام‌جمعه اهل سنت زاهدان بلافاصله واکنش نشان داد و این ادعا را بی‌اساس و در راستای پروژه تخریب دانست.

دفتر امام‌جمعه اهل سنت زاهدان در بیانیه‌ای اعلام کرد که پس از ممانعت مسئولین از سفر حج مولوی عبدالحمید، برخی رسانه‌های وابسته به حکومت به نشر اکاذیب روی آورده‌اند و ایشان را متهم به جعل سند و فیش حج نموده‌اند. این دفتر این ادعا را دروغ محض خواند و نشر چنین اخبار را در راستای تخریب شخصیت ایشان دانست.

پس از واکنش دفتر امام‌جمعه، خبرگزاری تسنیم در گزارشی دیگر، تصویر فیش جعلی منتسب به مولوی عبدالحمید را منتشر کرد. در این سند، ادعا شده بود که ایشان فیش حج را از فردی به نام «اصغر ک» خریداری کرده است. اما بررسی‌ها نشان داد که شماره سند درج‌شده در این فیش، مربوط به سند ثبت‌شده پیشین دیگری در سازمان ثبت و مربوط به مصالحه‌نامه‌ای دیگر است.

این رویداد منجر به واکنش‌های گسترده‌ای در سطح رسانه‌ها و افکار عمومی شد. برخی رسانه‌ها و تحلیلگران این اقدام را تلاشی برای تخریب وجهه مولوی عبدالحمید دانستند

خانواده

مولوی عبدالحمید سه همسر دارد و خانواده‌ای بزرگ با تعداد قابل توجهی فرزند تشکیل داده است. یکی از فرزندان مشهور او، محمدطیب اسماعیل‌زهی، در گذشته درگیر یک پرونده امنیتی شد و بازداشت شد. پس از حدود دو سال و نیم، وی به دلیل تسلط و حفظ کل قرآن آزاد شد.

جایگاه اجتماعی و سیاسی

مولوی عبدالحمید در میان اهل سنت ایران، به‌ویژه در استان سیستان‌وبلوچستان، از جایگاه اجتماعی و سیاسی شایان‌توجهی برخوردار است. او افزون‌بر امامت جمعه مسجد جامع مکی زاهدان، مدیریت دارالعلوم زاهدان و سرپرستی شورای هماهنگی مدارس اهل سنت سیستان و بلوچستان را برعهده دارد و در سطح بین‌المللی نیز عضو اتحادیه جهانی علمای مسلمان و مجمع فقهی مکه است.

دیدگاه‌ها و مواضع او در برخی مسائل اجتماعی و سیاسی، گاه ازسوی برخی رسانه‌های تندرو در ایران نقد و بررسی شده است، اما حضور فعال او در آموزش، امور خیریه و هدایت مذهبی باعث شده تا در میان مردم اهل سنت به چهره‌ای اثرگذار و پرنفوذ تبدیل شود.

تبعیض مذهبی

عبدالحمید همواره نسبت به تبعیض‌های علیه اهل سنت در ایران اعتراض کرده است. او محدودیت در برگزاری اعیاد و نمازهای جمعه مستقل، و همچنین عدم امکان داشتن مسجد در شهرهایی مانند تهران را نقد می‌کند. افزون‌براین، او اصلاح قانون اساسی ایران را ضروری می‌داند و با محدودیت‌های اعمال‌شده بر اهل سنت برای نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری مخالف است.

این مواضع، همراه با فعالیت‌های اجتماعی، آموزشی و دینی او، باعث شده تا عبدالحمید در میان جامعه اهل سنت به عنوان چهره‌ای منتقد، اثرگذار و پرنفوذ شناخته شود.

نگاه به طالبان

عبدالحمید طالبان را گروهی تکفیری نمی‌داند و در سال ۱۳۹۸، امضای توافق صلح میان طالبان و آمریکا را موفقیتی بزرگ و نمونه‌ای از پیروزی حق بر باطل توصیف کرد. با این حال، در جریان اعتراضات ایران در سال ۱۴۰۱، او نسبت به محدودیت تحصیل دختران در افغانستان واکنش نشان داد و بر ضرورت رعایت حقوق زنان تأکید کرد.

سایر دیدگاه‌ها

عبدالحمید خواستار صلح میان اسرائیل و فلسطینیان است و دیدگاه‌های انتقادی نسبت به اختلافات ایران با فرقه بهائیت دارد. او با انتقال پایتخت اسرائیل به قدس مخالفت کرده و هزینه‌های بالای مراسم اربعین در عراق را مورد نقد قرار داده است. همچنین معتقد است اعدام راه‌حل مناسبی برای مقابله با جرایم نیست و بارها درباره عملکرد دولت ایران در انتصاب مدیران و معیارهای انتخاب آن‌ها اظهارنظر کرده است.

گرایش‌های سیاسی

عبدالحمید در درازای سال‌ها گرایش‌هایی به اصلاح‌طلبان داشته و در انتخابات مختلف حمایت خود را از نامزدهای گوناگون اعلام کرده است. برای نمونه، در انتخابات سال ۱۴۰۰ از ابراهیم رئیسی حمایت کرد، اما در انتخابات سال ۱۴۰۳ موضع سکوت گرفت و در این زمینه هیچ‌گونه اظهارنظری نکرد.

سایر مواضع

عبدالحمید نسبت به تخریب مقبره حجر بن عدی در سوریه اعتراض کرد و در ویدیویی اظهاراتی درباره شیوع ویروس کرونا در ایران مطرح کرد. او همچنین نسبت به بازدید از تخت جمشید دیدگاه انتقادی داشت و اعترافات اجباری را مغایر با آموزه‌های دین اسلام دانست.

جوایز و تقدیر‌ها

کانون مدافعان حقوق بشر در سال ۱۳۹۳ به عبدالحمید جایزه تلاش‌گر حقوق بشر را به دلیل فعالیت برای برقراری روابط آشتی‌جویانه میان اقوام و گرایش‌های مذهبی مختلف استان سیستان و بلوچستان اهدا کرد. با این حال، پس از حمایت او از طالبان افغانستان در سال ۲۰۲۱، این جایزه پس گرفته شد.