حراج هلندی چیست؟/ نقش آن بر سیاست پولی

اقتصاد۲۴- حراج هلندی (Dutch Auction) یک سازوکار متمایز در فرآیند‌های مزایده و تخصیص کالا است که تفاوت بنیادینی با شیوه‌های مرسوم حراج دارد. در شیوه رایج حراج (حراج عادی)، قیمت کالا از نرخ‌های پایین آغاز می‌شود و شرکت‌کنندگان به صورت متوالی پیشنهاد‌های بالاتری ارائه می‌دهند تا در نهایت بالاترین پیشنهاد، برنده مزایده شود. در مقابل، حراج هلندی روندی معکوس را دنبال می‌کند.

مفهوم و مکانیسم حراج هلندی

در تعریف حراج هلندی، فرآیند از یک نرخ اولیه بالا شروع می‌شود و سپس قیمت به تدریج کاهش می‌یابد. این کاهش ادامه پیدا می‌کند تا اینکه متقاضی یا خریداری حاضر به پذیرش قیمت فعلی شود. اولین شخصی که قیمت در حال کاهش را بپذیرد، کالا را خریداری می‌کند. این روش، به دلیل ساختار قیمت‌گذاری نزولی خود، اغلب برای فروش مقادیر زیادی از یک کالای یکسان، مانند گل در هلند (که نام حراج از آن گرفته شده است)، به کار می‌رود.

اجرای حراج هلندی در پیش‌فروش سکه در ایران

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز برای کنترل قیمت و مدیریت بازار، از شیوه حراج هلندی در پیش‌فروش سکه طلا استفاده کرده است. به طور خاص، پنجمین مرحله پیش‌فروش سکه طلا در روز سه‌شنبه ۱۵ مهرماه و با سررسید ۳۰ دی‌ماه به روش حراج برگزار شد.

در اجرای این شیوه توسط بانک مرکزی برای پیش‌فروش سکه، متقاضیان ملزم هستند که قیمت پیشنهادی خود را اعلام و ثبت کنند. به عبارت دیگر، قیمت از سوی خود متقاضی تعیین می‌شود و در سامانه معاملات سکه طلا ثبت می‌گردد. بانک مرکزی پس از بررسی این پیشنهادها، نسبت به تخصیص سکه‌ها اقدام می‌کند. در این فرآیند، تخصیص صرفاً بر اساس اولویت قیمتی صورت می‌گیرد. این بدان معناست که پیشنهاد‌هایی که قیمت بالاتری دارند، در اولویت تخصیص سکه‌ها قرار خواهند گرفت. متقاضیان تنها در صورتی برنده خواهند شد که نرخ پیشنهادی آنها در بازه قیمتی مورد تأیید بانک مرکزی قرار داشته باشد.

بیشتر بخوانید: پیش فروش سکه؛ سیاستی پوپولیستی برای لاپوشانی اقدامات غلط فرزین/ به جای زیرفروشی، چرا حراج هلندی نمی‌کنید؟

ابعاد اقتصادی و نقش سیاست‌گذاری پولی

ورود بانک مرکزی به بازار سکه با استفاده از حراج هلندی، ابعادی فراتر از صرفاً فروش کالا دارد و در چارچوب سیاست‌های پولی تعریف می‌شود. پیش‌فروش سکه، از منظر سیاست پولی، به عنوان یک ابزار انقباضی عمل می‌کند. هدف اصلی این سیاست، جذب نقدینگی موجود در بازار است. با جذب نقدینگی، سرعت گردش پول به صورت موقت کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند فشار‌های تورمی را در کوتاه‌مدت تعدیل کند. در واقع، این روش راهکاری برای کنترل قیمت سکه محسوب می‌شود.

با این حال، کارشناسان معتقدند که کارآیی این ابزار در مهار رشد نقدینگی و کنترل پایدار تورم محدود است. زیرا در زمان سررسید پیش‌فروش و تحویل سکه‌ها، نقدینگی جذب شده دوباره به بازار بازمی‌گردد و اثر انقباضی اولیه سیاست تا حدی خنثی می‌شود، بنابراین نمی‌تواند در بلندمدت مانع افزایش نقدینگی شود.