ارز فیات چیست؟/ تفاوت فیات با ارز دیجیتال

اقتصاد۲۴- ارز فیات (Fiat Currency) همان پول رایجی است که امروزه در تمام کشور‌ها برای خرید و فروش کالا‌ها و خدمات استفاده می‌شود. این نوع ارز توسط دولت‌ها چاپ و تنظیم می‌شود و ارزش آن به‌طور مستقیم از پشتوانه‌ی فیزیکی مانند طلا یا نقره نمی‌آید، بلکه به اعتماد مردم به دولت و بانک مرکزی آن کشور وابسته است. به بیان ساده‌تر، اگر مردم و بازار به دولت و اقتصاد یک کشور اعتماد داشته باشند، ارز فیات آن کشور نیز ارزشمند باقی می‌ماند.

نمونه‌هایی از ارز فیات شامل دلار آمریکا (USD)، یورو (EUR)، پوند انگلیس (GBP)، ین ژاپن (JPY) و ریال ایران است. تمام این ارز‌ها توسط بانک‌های مرکزی صادر می‌شوند و دولت‌ها برای کنترل تورم، رشد اقتصادی و سیاست‌های مالی از آن استفاده می‌کنند.

تاریخچه شکل‌گیری ارز فیات

در گذشته، بیشتر پول‌ها پشتوانه‌ای از جنس طلا یا نقره داشتند. این سیستم که به آن استاندارد طلا (Gold Standard) گفته می‌شد، تا قرن بیستم ادامه داشت. اما با رشد اقتصاد جهانی و افزایش نیاز به نقدینگی، این روش دیگر پاسخ‌گو نبود. در سال ۱۹۷۱، دولت آمریکا به رهبری ریچارد نیکسون رسماً اعلام کرد که دلار دیگر پشتوانه طلا ندارد و به‌این‌ترتیب، دوره‌ی پول‌های فیات آغاز شد.

از آن زمان تاکنون، پول بدون پشتوانه فیزیکی مبنای تمام اقتصاد‌های مدرن جهان شده است. ارزش این نوع ارز‌ها بر اساس عرضه و تقاضا، سیاست‌های مالی و اعتماد عمومی به دولت‌ها تعیین می‌شود.

بیشتر بخوانید:  نرخ تسعیر ارز چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

ویژگی‌های اصلی ارز فیات

ارز فیات ویژگی‌هایی دارد که آن را از سایر انواع پول متمایز می‌کند:

• پشتوانه فیزیکی ندارد: ارزش آن صرفاً بر اساس اعتماد عمومی تعیین می‌شود.
• تحت کنترل دولت است: دولت‌ها و بانک‌های مرکزی میزان چاپ پول را مشخص می‌کنند.
• پذیرش عمومی دارد: مردم موظف به پذیرش آن برای انجام معاملات هستند.
• نوسان‌پذیر است: با تغییر سیاست‌های اقتصادی یا بی‌ثباتی سیاسی، ارزش آن ممکن است کاهش یابد.
• قابل لمس است: برخلاف ارز‌های دیجیتال، می‌توان آن را به صورت اسکناس یا سکه در اختیار داشت.

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال یا رمزارز نوعی پول الکترونیکی است که بر پایه فناوری بلاک‌چین ساخته شده است. این نوع ارز برخلاف ارز فیات توسط هیچ دولت یا بانک مرکزی کنترل نمی‌شود و به‌صورت غیرمتمرکز فعالیت می‌کند.

رمزارز‌ها مانند بیت‌کوین، اتریوم، کاردانو و دوج‌کوین در محیطی کاملاً دیجیتال مبادله می‌شوند و تراکنش‌های آنها با استفاده از رمزنگاری پیشرفته محافظت می‌شود. هدف اصلی این ارز‌ها ایجاد یک سیستم مالی آزاد، شفاف و مستقل از دولت‌ها است.

تفاوت ارز فیات و ارز دیجیتال

اگرچه هر دو نوع ارز برای تبادل ارزش استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های بنیادی زیادی میان فیات و رمزارز وجود دارد:

پشتوانه و کنترل:

• ارز فیات توسط دولت‌ها کنترل می‌شود و ارزشش بر اساس اعتماد به دولت است.
• ارز دیجیتال پشتوانه دولتی ندارد و ارزش آن از تقاضا و محدودیت عرضه ناشی می‌شود.

تمرکز و نظارت:

• سیستم مالی فیات کاملاً متمرکز است و بانک‌ها بر تراکنش‌ها نظارت دارند.
• ارز‌های دیجیتال غیرمتمرکزند و تراکنش‌ها بدون واسطه انجام می‌شوند.

شکل و ماهیت:

• فیات به صورت فیزیکی (اسکناس، سکه) و دیجیتال (کارت بانکی) وجود دارد.
• رمزارز فقط در بستر اینترنت و کیف پول‌های دیجیتال قابل دسترسی است.

امنیت و شفافیت:

• در ارز فیات، اطلاعات حساب‌ها در بانک‌ها ذخیره می‌شود و تنها نهاد‌های مالی به آن دسترسی دارند.
• در ارز دیجیتال، تمام تراکنش‌ها روی بلاک‌چین ثبت می‌شود و برای همه قابل مشاهده است.

سرعت و کارمزد تراکنش:

• انتقال پول فیات ممکن است زمان‌بر باشد و کارمزد بالایی داشته باشد (مثلاً در نقل‌وانتقال بین‌المللی).
• تراکنش رمزارز‌ها معمولاً سریع‌تر و ارزان‌تر انجام می‌شود.

ثبات قیمت:

• ارز فیات معمولاً ثبات بیشتری دارد مگر در زمان بحران‌های اقتصادی یا تورم شدید.
• ارز‌های دیجیتال به دلیل نوسانات بازار ممکن است در کوتاه‌مدت رشد یا سقوط شدید داشته باشند.

مزایا و معایب ارز فیات

مزایا:

• ثبات نسبی ارزش در مقایسه با رمزارز‌ها
• پذیرش جهانی و قابلیت استفاده در تمام معاملات
• امکان کنترل تورم توسط دولت‌ها از طریق سیاست‌های پولی

معایب:

• وابستگی شدید به دولت و سیاست‌های اقتصادی
• خطر تورم و کاهش قدرت خرید در صورت چاپ بی‌رویه پول
• نبود شفافیت در نحوه کنترل عرضه پول

مزایا و معایب ارز دیجیتال

مزایا:

• استقلال از دولت‌ها و بانک‌ها
• امنیت بالا و شفافیت تراکنش‌ها
• امکان انتقال سریع بین‌المللی بدون نیاز به واسطه

معایب:

• نوسان شدید قیمت
• نیاز به دانش فنی برای استفاده
• احتمال کلاهبرداری و از دست رفتن سرمایه در صورت بی‌احتیاطی

جمع‌بندی

ارز فیات و ارز دیجیتال هر کدام جایگاه خاصی در نظام مالی امروز دارند. فیات همچنان ستون اصلی اقتصاد جهانی است و بیشتر مبادلات رسمی بر پایه آن انجام می‌شود، در حالی که ارز‌های دیجیتال با سرعتی چشمگیر در حال رشد هستند و به عنوان جایگزین آینده‌نگرانه‌ای برای سیستم‌های مالی سنتی مطرح‌اند.

در نهایت، آینده پول احتمالاً ترکیبی از هر دو خواهد بود؛ یعنی دولت‌ها با حفظ کنترل، از فناوری بلاک‌چین و مدل رمزارز‌ها الهام خواهند گرفت تا سیستم‌های مالی شفاف‌تر و کارآمدتری ایجاد کنند.