بازار یوروکارنسی چیست؟/نحوه پیدایش و انواع آن

اقتصاد۲۴- بازار یوروکارنسی (Eurocurrency Market) یکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام مالی بین‌المللی است که در آن ارز‌ها در خارج از کشور محل قانونی خود معامله می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، اگر بانکی در لندن دلار آمریکا را بپذیرد یا وام دهد، آن دلار در بازار یوروکارنسی معامله شده است، زیرا در خارج از ایالات متحده – کشور محل قانونی دلار – قرار دارد.

پیدایش و شکل‌گیری بازار یوروکارنسی

ریشه بازار یوروکارنسی به دوران پس از جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. اجرای طرح مارشال برای بازسازی اروپا، حجم عظیمی از دلار‌های آمریکایی را به کشور‌های اروپایی سرازیر کرد. بانک‌های اروپایی، به‌ویژه در لندن، به زودی دریافتند که می‌توانند از این دلار‌ها برای سپرده‌گذاری و اعطای وام استفاده کنند، بدون آن‌که مشمول قوانین سخت‌گیرانه آمریکا شوند.

این اتفاق موجب شد که بازار جدیدی به نام بازار یورودلار شکل گیرد؛ بازاری که پایه‌گذار بازار گسترده‌تر یوروکارنسی شد. در واقع، یورودلار به دلار‌هایی گفته می‌شود که در خارج از آمریکا نگهداری می‌شوند، حتی اگر محل نگهداری آنها اروپا نباشد.

نکته جالب این است که واژه «یورو» در نام این بازار‌ها الزاماً به اروپا اشاره ندارد. اگر دلار در سنگاپور یا جزایر کیمن نگهداری شود، باز هم در بازار یورودلار قرار می‌گیرد. این ویژگی باعث شد بازار یوروکارنسی به‌تدریج به پدیده‌ای جهانی تبدیل شود.

ماهیت و اهمیت بازار یوروکارنسی

بازار یوروکارنسی بازاری پولی است که در آن بانک‌ها، شرکت‌های چندملیتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و صندوق‌های پوشش ریسک (Hedge Funds) فعالیت می‌کنند. هدف اصلی این بازار فراهم کردن بستری برای انجام معاملات ارزی در خارج از محدوده قوانین سخت‌گیرانه داخلی کشورهاست.

بسیاری از مؤسسات مالی، به‌ویژه در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، از این بازار برای دور زدن مقررات بانکی، محدودیت‌های نرخ بهره و مالیات‌های داخلی استفاده کردند. از آنجا که معاملات در این بازار خارج از کنترل دولت‌ها انجام می‌شود، می‌تواند نرخ‌های جذاب‌تری برای سپرده‌گذاران و وام‌گیرندگان ارائه دهد.

به عنوان مثال، نرخ بهره سپرده‌ها در بازار یوروکارنسی معمولاً بالاتر از نرخ‌های داخلی است، زیرا سپرده‌ها مشمول بیمه سپرده‌های ملی و حمایت‌های بانکی نیستند. در مقابل، نرخ بهره وام‌ها در این بازار پایین‌تر از نرخ‌های داخلی است، چون بانک‌ها مجبور به رعایت مقررات سخت‌گیرانه ذخایر قانونی نیستند.

تفاوت یوروکارنسی با یورو

بسیاری از افراد در نگاه اول ممکن است تصور کنند «یوروکارنسی» به واحد پول یورو مربوط است، اما این برداشت نادرست است.

بیشتر بخوانید: همه آنچه باید درباره یورو بدانیم/ یورو ۴۵ هزار برابر تومان!

یوروکارنسی صرفاً به معنای «ارزی است که در خارج از کشور محل قانونی خود نگهداری می‌شود» و هیچ ارتباطی با واحد پول اتحادیه اروپا ندارد. به همین دلیل، اصطلاح یوروکارنسی گسترده‌تر از «یورودلار» است و شامل سایر ارز‌ها نیز می‌شود.

انواع بازار‌های یوروکارنسی

یورودلار (Eurodollar)

یورودلار نخستین و مهم‌ترین نوع از بازار‌های یوروکارنسی است. این بازار زمانی شکل گرفت که بانک‌های خارج از ایالات متحده شروع به نگهداری دلار‌های آمریکایی کردند.

بانک‌های آمریکایی نیز برای بهره‌مندی از مزایای این بازار، شعب خود را در مناطقی مانند کارائیب راه‌اندازی کردند تا بتوانند در خارج از مرز‌های قانونی ایالات متحده فعالیت کنند.

اکثر معاملات یورودلار در مقیاس بسیار بزرگ انجام می‌شود؛ حداقل معامله معمولاً ۲۵ میلیون دلار است و گاهی به یک میلیارد دلار نیز می‌رسد. اگرچه معاملات کوتاه‌مدت – حتی یک‌شبه – در این بازار متداول است، اما سپرده‌ها و وام‌ها ممکن است تا ۱۲ ماه ادامه داشته باشند.

یوروین (Euroyen)

در دهه ۱۹۸۰، با رشد سریع اقتصاد ژاپن، بازار یوروین (Euroyen) نیز شکل گرفت. این بازار به معامله ین ژاپن در خارج از مرز‌های ژاپن اختصاص دارد.

در دهه ۱۹۹۰، زمانی که نرخ‌های بهره در ژاپن بسیار پایین آمد، سپرده‌گذاران برای کسب سود بیشتر به سمت بازار یوروین جذب شدند، چون نرخ بهره در آنجا بالاتر بود. همین عامل باعث شد این بازار رونق قابل توجهی پیدا کند.

یوروباند (Eurobond)

بازار یوروباند از دیگر اجزای مهم شبکه یوروکارنسی است. در این بازار، دولت‌ها، شرکت‌ها و نهاد‌های مالی می‌توانند اوراق قرضه‌ای منتشر کنند که به ارزی خارج از بازار داخلی خود قیمت‌گذاری شده است.

اولین یوروباند در سال ۱۹۶۳ توسط شرکت ایتالیایی Autostrade منتشر شد. این اوراق به مبلغ ۱۵ میلیون دلار و برای مدت ۱۵ سال در لندن عرضه و در بورس لوکزامبورگ فهرست شد.

یوروباند‌ها به شرکت‌ها و کشور‌ها این امکان را می‌دهند که بدون وابستگی به بازار داخلی خود، از سرمایه‌گذاران بین‌المللی منابع مالی جذب کنند.

مفاهیم مرتبط با بازار یوروکارنسی

برای درک بهتر ساختار این بازار، لازم است با چند مفهوم کلیدی آشنا شویم:

پول قانونی (Legal Tender):

به پولی گفته می‌شود که طبق قانون یک کشور، برای پرداخت بدهی‌ها و مبادلات داخلی پذیرفته می‌شود. برای مثال، دلار آمریکا فقط در خاک ایالات متحده پول قانونی محسوب می‌شود، اما اگر همان دلار در لندن معامله شود، در بازار یوروکارنسی قرار دارد.

یورو و زمان پیدایش آن:

اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۹ مفهوم واحد پول یورو را معرفی کرد. با این حال، اسکناس‌ها و سکه‌های یورو در اول ژانویه ۲۰۰۲ وارد گردش شدند و تا ۲۸ فوریه همان سال جایگزین ارز‌های ملی کشور‌های عضو شدند.

تفاوت یوروباند با Euro Bonds

گرچه نام این دو مشابه است، اما تفاوت مهمی میان آنها وجود دارد.

• یوروباند به اوراقی گفته می‌شود که به هر ارزی منتشر می‌شوند، اما در کشوری خارج از محل قانونی آن ارز عرضه می‌گردند.
• در مقابل، Euro Bonds به اوراقی گفته می‌شود که مشخصاً به یورو منتشر می‌شوند و توسط دولت‌های حوزه یورو صادر می‌شوند.

مزایا و معایب بازار یوروکارنسی

بازار یوروکارنسی از دید بسیاری از فعالان مالی جذاب است، زیرا نرخ‌های رقابتی‌تری ارائه می‌دهد و از محدودیت‌های قانونی داخلی رهاست. با این حال، نبود نظارت ملی، ریسک‌های خاص خود را دارد.

بانک‌ها در این بازار تحت پوشش بیمه سپرده‌های ملی نیستند و در صورت بروز بحران، امکان ورشکستگی و زیان برای سپرده‌گذاران بالاتر است.

به طور کلی، این بازار نقشی حیاتی در گردش سرمایه جهانی دارد و به کشور‌ها و شرکت‌ها امکان می‌دهد در سطح بین‌المللی تأمین مالی کنند، اما در عین حال نیازمند درک دقیق از ریسک‌ها و نوسانات اقتصادی جهانی است.

کلام آخر 

بازار یوروکارنسی یکی از ستون‌های اصلی نظام مالی جهانی است که از دهه ۱۹۵۰ تاکنون رشد چشمگیری داشته است. این بازار با فراهم کردن امکان مبادله ارز‌ها در خارج از کشور محل قانونی‌شان، به تسهیل جریان سرمایه، افزایش نقدینگی جهانی و گسترش فرصت‌های تأمین مالی کمک کرده است.

با وجود مزایای متعدد، فعالیت در این بازار مستلزم آگاهی از ریسک‌های ساختاری، نوسانات نرخ بهره و نبود نظارت مستقیم بانک‌های مرکزی است. در نهایت، بازار یوروکارنسی به عنوان پلی میان نظام‌های مالی ملی و جهانی، نقشی تعیین‌کننده در تحولات اقتصاد بین‌الملل ایفا می‌کند.