توکن سازی چیست و چرا اهمیت دارد؟

اقتصاد۲۴- توکن سازی یا توکنیزه کردن (Tokenization) فرایندی است که طی آن دارایی‌ها یا حقوق مالکیت به واحد‌های دیجیتال منحصر‌به‌فرد به نام توکن تبدیل می‌شوند. این توکن‌ها روی بلاک چین ذخیره شده و امکان انتقال امن، سریع و شفاف مالکیت را فراهم می‌کنند. از املاک و سهام شرکت‌ها تا آثار هنری و فلزات گران‌بها، تقریباً هر دارایی با ارزش قابل توکنیزه کردن است. توکن‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به واسطه‌های سنتی، مالکیت خود را اثبات کرده و تراکنش‌های مالی را انجام دهند.

انواع توکن‌ها و کاربرد آنها

در دنیای بلاک چین، توکن‌ها به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• توکن‌های اوراق بهادار: نماینده حقوق مالکیت بر دارایی‌های واقعی یا دیجیتال هستند و عملکردی مشابه اوراق بهادار سنتی دارند.
• توکن‌های کاربردی: برای دسترسی به خدمات و محصولات شبکه‌های بلاک چینی استفاده می‌شوند و کاربرد عملی دارند.
• توکن‌های ارزی: به‌عنوان واسطه انتقال ارزش و مبادله عمل می‌کنند؛ مانند بیت کوین و استیبل کوین‌ها.
• توکن‌های پلتفرمی: مختص یک پلتفرم خاص بوده و در آن محیط کاربرد دارند.
• توکن‌های حاکمیتی: برای اداره و تصمیم‌گیری در شبکه‌های غیرمتمرکز استفاده می‌شوند.

از نظر ماهیت، توکن‌ها می‌توانند مثلی (Fungible) باشند که همه واحد‌های آن ارزش یکسان دارند، یا غیرمثلی (Non-Fungible) که هر واحد منحصر‌به‌فرد است و ارزش ویژه خود را دارد؛ مانند NFT ها.

چرا توکن سازی انجام می‌شود؟

هدف اصلی توکن‌سازی، انتقال امن، سریع و ارزان مالکیت و ارزش است. این فناوری با افزایش نقدینگی، امکان دسترسی طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران به دارایی‌ها و سهم‌بندی مالکیت را فراهم می‌کند. تراکنش‌ها به دلیل حذف واسطه‌ها سریع‌تر و ارزان‌تر انجام می‌شوند و به صورت ۲۴ ساعته و در سطح جهانی در دسترس هستند. در نهایت، شفافیت و اثبات‌پذیری توکن‌ها با ثبت همه تراکنش‌ها روی بلاک چین تضمین می‌شود، که باعث می‌شود اصالت و مالکیت دارایی‌ها به راحتی قابل بررسی باشد.

بیشتر بخوانید: مالیات بر رمز ارز و دارایی‌های دیجیتال در سال ۱۴۰۴

چه دارایی‌هایی قابل توکن سازی هستند؟

تقریباً هر دارایی ارزشمند قابل توکن سازی است، از جمله:

• املاک و مستغلات: امکان تقسیم مالکیت و دسترسی بیشتر سرمایه‌گذاران به بخش‌های کوچکتر دارایی.
• فلزات گران‌بها: مانند طلا و نقره که توکنیزه کردن آنها، نقدینگی و ردیابی تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد.
• سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری: هر توکن می‌تواند نماینده سهمی از یک شرکت یا صندوق باشد.
• خدمات و کالا: شرکت‌ها می‌توانند برای جذب سرمایه یا فروش خدمات، توکن صادر کنند.
• هنر و اقلام کلکسیونی: توکن‌های غیرمثلی مالکیت منحصر‌به‌فرد آثار هنری دیجیتال یا فیزیکی را تضمین می‌کنند.
• حمل‌ونقل و بارنامه‌ها: توکنیزه کردن بارنامه‌ها امکان صدور، انتقال و تحویل سریع‌تر و امن‌تر کالا را فراهم می‌کند.

مزایای توکن سازی

مزایای توکن‌سازی فراتر از امنیت و اثبات مالکیت است و چندین مزیت مهم دیگر را نیز شامل می‌شود. یکی از این مزایا، دسترسی گسترده‌تر سرمایه‌گذاران و افزایش نقدینگی بازار‌های سنتی و دیجیتال است. دارایی‌های توکنیزه‌شده امکان سهم‌بندی مالکیت را فراهم می‌کنند و به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند بدون نیاز به خرید کل دارایی، در آن سرمایه‌گذاری کنند. علاوه بر این، توکن‌سازی هزینه و زمان تراکنش‌ها را کاهش می‌دهد، چرا که واسطه‌ها حذف می‌شوند و نقل‌وانتقال ارزش سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام می‌شود. همچنین شفافیت کامل و قابلیت رهگیری تاریخچه تراکنش‌ها برای همه کاربران فراهم می‌شود، زیرا تمامی تراکنش‌ها روی بلاک چین ثبت شده و تغییرناپذیر هستند و اصالت مالکیت به راحتی قابل راستی‌آزمایی است.

چالش‌ها و محدودیت‌های توکن سازی

با وجود مزایای فراوان، توکن‌سازی با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، مسأله قانون‌گذاری و نظارت است، چرا که قوانین مرتبط با توکن‌ها در کشور‌های مختلف متفاوت بوده و برخی توکن‌ها ممکن است با قوانین اوراق بهادار در تضاد باشند. علاوه بر این، در دارایی‌های فیزیکی مانند هتل‌ها یا طلا، هنوز مدیریت متمرکز و مسئولیت‌پذیری افراد ثالث برای حفظ مالکیت و امنیت دارایی ضروری است. همچنین، برای استفاده گسترده و مطمئن از توکن‌ها، رشد و بلوغ بازار و وجود قوانین روشن به همراه حمایت حقوقی برای سرمایه‌گذاران الزامی است.

توکن سازی در دنیای واقعی

نمونه‌های عملی توکن سازی در دنیا به وضوح نشان می‌دهند که این فناوری چگونه نقل و انتقال ارزش و مالکیت را آسان می‌کند:

• فلزات گران‌بها: توکن سازی طلا باعث افزایش نقدینگی و تقسیم دارایی‌های بزرگ به واحد‌های کوچک می‌شود.
• املاک و مستغلات: تقسیم مالکیت به توکن‌ها و کنترل قرارداد‌ها از طریق برنامه‌نویسی بلاک چین.
• حمل‌ونقل: بارنامه‌های هوشمند و توکنیزه شده، مشکلات دیرکرد و مفقودشدن کالا را کاهش می‌دهند.
• هنر دیجیتال و NFT: مالکیت آثار دیجیتال را شفاف و قابل اثبات می‌کند و بازار جدیدی برای کلکسیونر‌ها ایجاد می‌کند.

توکن سازی، با ترکیب فناوری بلاک چین و نوآوری‌های دیجیتال، شیوه تعامل انسان با دارایی‌ها را تغییر داده و دسترسی، امنیت و شفافیت را به‌طور چشمگیری افزایش داده است. آینده این فناوری به قانون‌گذاری روشن و پذیرش گسترده کاربران و صنایع بستگی دارد، اما نویدبخش تحولی اساسی در نحوه مدیریت ارزش و مالکیت دارایی‌ها است.