پیام آشکار بیروت به تهران و محور مقاومت / چرا لبنان دعوت ایران را رد کرد؟

اقتصاد۲۴- یوسف رجی، وزیر خارجه لبنان، امروز در نامه‌ای رسمی به عباس عراقچی، همتای ایرانی خود، از عدم پذیرش دعوت برای سفر به تهران عذرخواهی کرد. رجی تأکید کرد این تصمیم به معنای «رد گفت‌و‌گو» نیست بلکه «فضای مساعدی در شرایط کنونی برای برگزاری این دیدار وجود ندارد».

در این نامه، وزیر خارجه لبنان پیشنهاد کرد که گفت‌و‌گو‌ها در «یک کشور ثالث بی‌طرف و مورد توافق» برگزار شود و همزمان بر آمادگی بیروت برای «آغاز دوره‌ای نو از روابط سازنده با تهران» تأکید کرد؛ با این شرط که روابط مبتنی بر «احترام مطلق و متقابل به استقلال و حاکمیت هر کشور و عدم مداخله در امور داخلی» باشد.

رجی همچنین بر این نکته تأکید کرد که دولت لبنان معتقد است هیچ حکومتی نمی‌تواند قدرتمند باشد مگر آنکه «انحصار کامل حق حمل سلاح» در اختیار دولت و ارتش ملی باشد و تصمیم‌گیری درباره «جنگ و صلح» تنها به مرجع قانونی کشور واگذار شود. این اظهارات بی‌درنگ یادآور بحث‌های طولانی درباره نقش گروه‌های مسلح در لبنان و کنترل سلاح خارج از دولت است.

زمینه‌های سیاسی و واکنش تهران

پیش از این، عباس عراقچی دعوت رسمی برای سفر وزیر خارجه لبنان به تهران و گفت‌و‌گو درباره تحولات منطقه‌ای و مناسبات دوجانبه را مطرح کرده بود. تهران از دیرباز تلاش کرده روابط نزدیک و راهبردی با لبنان، به ویژه در چارچوب محور مقاومت، برقرار کند و موقعیت بیروت را در مقابله با فشار‌های منطقه‌ای مستحکم نماید.

با این حال، موضع بیروت نشان‌دهنده تغییر لحن و اولویت‌ها در سیاست خارجی لبنان است. تأکید بر حاکمیت ملی، انحصار سلاح در دست دولت و عدم دخالت در امور داخلی، پیامی آشکار به گروه‌ها و بازیگران فرامنطقه‌ای است که پیشتر در سیاست لبنان نفوذ داشتند.

تحلیلگران منطقه‌ای بر این باورند که تصمیم لبنان ریشه در تلاش برای کاهش وابستگی به گروه‌ها و بازیگران فرامنطقه‌ای و بازتعریف نقش دولت در ساختار داخلی کشور دارد. این موضع همچنین به عنوان هشداری به همه طرف‌ها برای رعایت مرز‌های حاکمیتی تعبیر می‌شود.

رسانه‌های جهان چه می‌گویند؟

خبرگزاری رویترز گزارش داد که وزیر خارجه لبنان دعوت تهران را نپذیرفته و به جای آن، پیشنهاد برگزاری دیدار در یک کشور ثالث را ارائه کرده است. تأکید شد که این اقدام به معنای رد گفت‌و‌گو نیست، بلکه نشان‌دهنده «بازنگری بیروت در اولویت‌های دیپلماتیک» است.

یورونیوز و عرب‌نیوز رویکرد را نشانه‌ای از تغییر موازنه قدرت و بازتعریف سیاست خارجی لبنان توصیف کردند؛ حرکتی که می‌تواند استقلال لبنان را در برابر فشار‌های خارجی تقویت کند.

برخی تحلیلگران منطقه‌ای معتقدند که این تصمیم لبنان، به ویژه در زمینه تقویت انحصار دولت بر سلاح و تصمیم‌گیری درباره جنگ و صلح، پیام آشکاری به گروه‌های مسلح و متحدان فرامنطقه‌ای است که نفوذ آنها در سیاست داخلی لبنان محدود می‌شود.

پیام‌ و آثار تصمیم بیروت چیست؟

این رویکرد لبنان پیام و آثار متفاوتی خواهد داشت. از جمله:

تغییر مسیر دیپلماتیک لبنان: تصمیم اخیر بیروت نشان‌دهنده تلاش برای بازسازی هویت مستقل دیپلماتیک است؛ لبنان می‌خواهد تصمیم‌گیرنده اصلی در روابط خود باشد و دیگر تابع فشار‌ها و خطوط از پیش تعیین‌شده نباشد.

هشدار به گروه‌های مسلح و محور مقاومت: تأکید بر انحصار سلاح در دست دولت، موضعی صریح در برابر فعالیت‌های خودسرانه گروه‌ها است و بیانگر خواسته لبنان برای تمرکز قدرت نظامی در اختیار دولت قانونی است.

فرصتی برای بازتعریف روابط ایران–لبنان: پیشنهاد دیدار در کشور ثالث می‌تواند فرصتی برای بازخوانی مناسبات بدون فشار‌های سیاسی و امنیتی باشد؛ به شرطی که تهران چارچوب جدیدی برای همکاری با بیروت بپذیرد.

بازتاب تغییرات در منطقه: این تصمیم لبنان همزمان با تنش‌های منطقه‌ای و فشار‌های بین‌المللی، تلاش دولت بیروت برای اتخاذ موضع مستقل‌تر و انعطاف‌پذیرتر را نشان می‌دهد.

بازتعریف روابط ایران و لبنان؟

نامه اخیر وزیر خارجه لبنان به همتای ایرانی‌اش بیش از یک اختلاف دیپلماتیک ساده است؛ نشانه‌ای از بازتعریف مفهوم «دوستی و همسایگی» در خاورمیانه و تمرکز مجدد بر حاکمیت و استقلال کشورهاست. دیدار یا عدم دیدار با تهران، فرصتی برای ایجاد روابط مبتنی بر احترام و همکاری متقابل است، اما در صورت ادامه فشار‌ها و نگاه سنتی، ممکن است لبنان فاصله بیشتری از تهران بگیرد.

به عبارت دیگر، ماجرا فراتر از یک دعوت یا رد آن است؛ این نامه نمادی از تلاش لبنان برای بازپس‌گیری قدرت تصمیم‌گیری خود و بازتعریف سیاست خارجی‌اش در منطقه پرتنش خاورمیانه است.