نوریل روبینی کیست؟ / اقتصاددان ایرانی الاصلی که پیش از بحران مالی جهانی ۲۰۰۸ هشدار داده بود

اقتصاد۲۴- نوریل روبینی، اقتصاددانی که نامش با پیش‌بینی بحران‌های بزرگ اقتصادی گره خورده، یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز و تأثیرگذار اقتصاد جهانی در دو دهه اخیر است. او برای افکار عمومی بیش از هر چیز به‌عنوان کسی شناخته می‌شود که پیش از وقوع بحران مالی جهانی ۲۰۰۸، درباره فروپاشی بازار مسکن آمریکا هشدار داد؛ هشداری که در زمان خود چندان جدی گرفته نشد، اما بعد‌ها به او لقب «دکتر دوم» یا همان پیام‌آور بدیُمنی اقتصادی را داد.

بیوگرافی و مهاجرت نوریل روبینی

نوریل روبینی اقتصاددان ایرانی‌الاصل، در سال ۱۹۵۹ در استانبول به دنیا آمد. پدرش از یهودیان ساکن مشهد بود و خانواده او در سال‌های ابتدایی زندگی‌اش مسیر مهاجرتی پرپیچ‌وخم را تجربه کردند. روبینی در دو سالگی به همراه خانواده به ایران بازگشت، اما این اقامت کوتاه‌مدت بود و پس از آن خانواده‌اش به اسرائیل مهاجرت کردند. چندی بعد مقصد بعدی ایتالیا شد و در نهایت، ایالات متحده آمریکا به محل اقامت دائمی او تبدیل شد. این جابه‌جایی‌های مداوم، تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری نگاه جهانی و فراملی روبینی به اقتصاد گذاشت.

تحصیلات دانشگاهی نوریل روبینی؛ از بوکونی تا هاروارد

روبینی تحصیلات دانشگاهی خود را در ایتالیا آغاز کرد و مدرک کارشناسی اقتصاد را از دانشگاه معتبر بوکونی دریافت کرد. او سپس راهی آمریکا شد و در دانشگاه هاروارد در رشته اقتصاد بین‌الملل ادامه تحصیل داد. روبینی در سال ۱۹۸۸ موفق به دریافت مدرک دکتری شد؛ دوره‌ای که زیر نظر اقتصاددانانی، چون جفری ساکس سپری شد و پایه‌های فکری او را در حوزه اقتصاد کلان و بحران‌های مالی شکل داد.

پس از پایان تحصیلات، روبینی فعالیت دانشگاهی خود را آغاز کرد و سال‌هایی را در دانشگاه ییل و سپس دانشگاه نیویورک به تدریس پرداخت. او در کنار فعالیت آکادمیک، با نهاد‌های بین‌المللی مهمی مانند صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی همکاری داشت. این ترکیب تجربه دانشگاهی و اجرایی، به روبینی امکان داد تا تحلیل‌های نظری خود را با واقعیت‌های اقتصاد جهانی پیوند بزند.

بیشتر بخوانید: آرتور پیگو کیست؟/ اقتصاددان زن ستیز و بنیانگذار مالیات پیگویی و اقتصاد رفاه

نقش نوریل روبینی در دولت آمریکا

در دهه ۱۹۹۰ میلادی، روبینی وارد عرصه سیاست‌گذاری اقتصادی شد. او در دولت بیل کلینتون به‌مدت یک سال به‌عنوان اقتصاددان ارشد در شورای مشاوران اقتصادی کاخ سفید فعالیت کرد. پس از آن نیز مدتی به‌عنوان مشاور ارشد در وزارت خزانه‌داری آمریکا با تیموتی گایتنر همکاری داشت. این تجربه، روبینی را از یک استاد دانشگاه به چهره‌ای آشنا با سازوکار‌های تصمیم‌گیری اقتصادی در سطح دولت‌های بزرگ تبدیل کرد.

پیش‌بینی بحران مالی جهانی

نقطه عطف شهرت جهانی روبینی به سال‌های میانی دهه ۲۰۰۰ بازمی‌گردد. او در سال ۲۰۰۵ و سپس به‌طور جدی‌تر در سال ۲۰۰۶ هشدار داد که حباب بازار مسکن آمریکا در حال ترکیدن است و این اتفاق می‌تواند به بحران بانکی و رکود عمیق جهانی منجر شود. در آن زمان، بسیاری از اقتصاددانان و سیاست‌گذاران این هشدار‌ها را بدبینانه می‌دانستند. اما با وقوع بحران مالی ۲۰۰۸ و رکود بزرگ پس از آن، تحلیل‌های روبینی رنگ واقعیت به خود گرفت و نام او در رسانه‌های بین‌المللی تثبیت شد.

نوریل روبینی؛ از بحران ۲۰۰۸ تا هشدار‌های دوران کرونا

روبینی پس از بحران مالی جهانی، به یکی از پرارجاع‌ترین تحلیل‌گران اقتصادی بدل شد. او در سال ۲۰۲۰ و هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا هشدار داد که اگر دولت‌ها به‌سرعت مداخله نکنند، رکود ناشی از همه‌گیری می‌تواند حتی عمیق‌تر از بحران ۲۰۰۸ باشد. کمی بعد، نهاد‌های بین‌المللی نیز از بزرگ‌ترین انقباض اقتصادی جهان از زمان جنگ جهانی دوم خبر دادند؛ موضوعی که بار دیگر نام روبینی را بر سر زبان‌ها انداخت.

نظریه «ابرتهدیدها»‌ی نوریل روبینی

در سال‌های اخیر، روبینی تمرکز خود را بر مجموعه‌ای از بحران‌های درهم‌تنیده گذاشته که از آنها با عنوان «ابرتهدیدها» یاد می‌کند. او معتقد است جهان با ترکیبی خطرناک از بدهی‌های عظیم، تورم، رکود، تغییرات اقلیمی، منازعات ژئوپلیتیک، اختلالات زنجیره تأمین، پیری جمعیت و پیشرفت شتابان هوش مصنوعی روبه‌رو است. از نگاه روبینی، حل هر یک از این بحران‌ها به‌تنهایی ممکن نیست و بی‌توجهی به ارتباط میان آنها، اقتصاد جهانی را در دهه‌های آینده آسیب‌پذیرتر می‌کند.

نوریل روبینی؛ منتقد سرسخت بیت‌کوین و رمزارز‌ها

یکی دیگر از جنبه‌های بحث‌برانگیز شخصیت روبینی، مواضع تند او علیه بیت‌کوین و رمزارزهاست. او بار‌ها اعلام کرده که ادعای تمرکززدایی در دنیای رمزارز‌ها اغراق‌آمیز است و این بازار‌ها بیش از آنکه نوآوری مالی باشند، مستعد سفته‌بازی، کلاه‌برداری و بی‌ثباتی‌اند. همین مواضع باعث شده که روبینی در تقابل مستقیم با فعالان و حامیان صنعت بلاک‌چین قرار گیرد.

فعالیت‌های اقتصادی و مشاوره‌ای نوریل روبینی

روبینی در کنار تدریس و تحلیل، کسب‌وکار‌های اقتصادی متعددی نیز راه‌اندازی کرده است. او از بنیان‌گذاران شرکت‌های مشاوره اقتصادی مانند «روبینی گلوبال اکونومیکس» و «روبینی ماکرو آسوشیتس» است که به تحلیل ریسک‌های کلان اقتصادی برای دولت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌پردازند.

نوریل روبینی به چند زبان از جمله انگلیسی، فارسی، ایتالیایی، عبری و فرانسوی تسلط دارد و شهروند ایالات متحده محسوب می‌شود. او خود را یک اقتصاددان جهانی می‌داند؛ کسی که ریشه‌های شرقی، آموزش اروپایی و تجربه آمریکایی را در تحلیل‌هایش با هم ترکیب کرده است. شاید همین نگاه چندلایه است که باعث شده هشدار‌های او، چه درست و چه اغراق‌آمیز، همواره مورد توجه سیاست‌گذاران و رسانه‌ها قرار گیرد.