بحران اعتماد به آمار نفتی؛ ۲۶۰ هزار بشکه اختلاف و ۱۰۰ هزار بشکه تناقض!

اقتصاد۲۴- تناقض میان آمار‌های اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی در مورد میزان تولید نفت ایران در ماه اکتبر و نوامبر، در رسانه‌ها مطرح شده است. با توجه به آمار‌های این دو موسسه، اوپک میزان تولید نفت ایران را کاهشی برآورد کرده و آژانس بین‌المللی انرژی میزان تولید نفت را ثابت گرفته است.

در ادامه ضمن بررسی جزئیات دقیق آمار ارائه‌شده توسط این دو سازمان، به چرایی تناقضات آمار این دو موسسه پرداخته می‌شود.

آمار اوپک از کاهش تولید و آمار آژانس بین‌المللی انرژی از ثابت ماندن تولید نفت ایران حکایت دارد

گزارش آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که ایران در ماه نوامبر روزانه ۳.۵ میلیون بشکه نفت تولید کرده است که نسبت ماه اکتبر تغییری را تجربه نکرده و تولید نفت ایران در ماه اکتبر نیز همین مقدار بوده است.

این در حالی است که اوپک روایت دیگری را ارائه می‌دهد، بنا بر آمار‌های اوپک میزان تولید نفت ایران در ماه اکتبر ۳.۲۴ میلیون بشکه در روز بوده و در ماه نوامبر ۳.۲۲۱ میلیون بشکه در روز عنوان کرده است. این بدان معناست که تولید نفت ایران ۱۹ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.

تناقض آمار آژانس بین‌المللی انرژی!

در حالی که آمار آژانس بین‌المللی انرژی ارائه‌شده در ماه دسامبر از تولید ۳.۵ میلیون بشکه‌ای نفت در اکتبر حکایت دارد، این آژانس در ماه نوامبر، میزان تولید نفت ایران در ماه اکتبر را ۳.۴ میلیون بشکه عنوان کرده بود.

علاوه بر تناقض آماری دو سازمان ارائه‌دهنده آمار تولید نفت، آمار ماه دسامبر سازمان بین‌المللی انرژی با آمار ماه پیش خود اختلاف ۱۰۰ هزار بشکه‌ای دارد. یعنی خود سازمان بین‌المللی انرژی در گزارش اخیر خود، میزان تولید نفت را ۱۰۰ هزار بشکه بیشتر از آمار ارائه‌شده در ماه قبل بیان کرده است که اتفاق عجیبی است.

در همین زمینه باید گفت نه‌تنها میان آمار موسسات اختلاف وجود دارد، بلکه درون خود سازمان‌ها نیز اختلاف آماری نمایان است. این اختلاف به طور تقریبی در آمار هر ماه آژانس وجود دارد و به نظر می‌رسد که ناشی از تدقیق میزان برآورد تولید نفت باشد.

نبود آمار رسمی و تناقضات آمار ارائه‌شده توسط منابع ثانویه

یکی از عوامل اصلی تناقض میان آمار‌های اعلامی اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی نبود شفافیت آماری از سوی ایران است. زمانی که ایران، آمار رسمی و قابل اتکایی از میزان تولید خود منتشر نمی‌کند، فضای تحلیل به سمت حدس و گمان رفته است. در چنین شرایطی، طبیعی است که نهاد‌های بین‌المللی نتوانند به آماری یکسان از واقعیت تولید نفت دست پیدا کنند و خروجی گزارش‌های آنها متناقض باشد.

بیشتر بخوانید:بازگشت نفت ایران به شرایط قبل از اسنپ‌بک

ایران در سال‌های اخیر به‌دلیل ملاحظات تحریمی و سیاسی، آمار دقیق تولید و صادرات نفت خود را به‌صورت منظم در اختیار نهاد‌های بین‌المللی قرار نمی‌دهد. در نتیجه، این سازمان‌ها به‌جای داده‌های رسمی، از برآورد‌های غیرمستقیم استفاده کنند.

این برآورد‌های غیرمستقیم بر پایه منابع ثانویه، داده‌های حمل‌ونقل دریایی، ردیابی نفتکش‌ها و تحلیل تصاویر ماهواره‌ای انجام می‌شود. تفاوت در روش‌شناسی، منابع اطلاعاتی و اهمیت داده‌ها برای سازمان‌ها باعث می‌شود هر نهاد برآورد متفاوتی داشته باشد.

اوپک بیشتر به منابع ثانویه کشور‌های عضو و گزارش‌های داخلی تکیه دارد، در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی با اتکا به داده‌های بازار جهانی و جریان عرضه، تولید را تخمین می‌زند. وقتی داده‌های اولیه قطعی و رسمی در دسترس نباشد، هر گزارش جدید می‌تواند با اطلاعات تکمیلی، برآورد قبلی را تغییر دهد. بنابراین، تناقض‌های آماری موجود شاید منطقی باشد، اما باعث می‌شود که مردم نتوانند به طور دقیق به آمار‌های ارائه‌شده اعتماد کنند.

این نهادها، با وجود آگاهی از محدودیت‌های اطلاعاتی، همچنان اعداد دقیق و ظاهرا قطعی ارائه می‌کنند. اما بازبینی‌های مکرر و اختلاف‌های آماری به‌ویژه در گزارش‌های متوالی آژانس بین‌المللی انرژی، اعتبار این آمار‌ها را بیش از پیش زیر سوال می‌برد. وقتی یک سازمان در فاصله یک ماه، برآورد خود از تولید یک کشور را ده‌ها یا صد‌ها هزار بشکه تغییر می‌دهد، این پرسش جدی مطرح می‌شود که آیا اساسا این اعداد قابل اتکا هستند؟

تا زمانی که آمار رسمی از میزان تولید، صادرات و قیمت نفت ایران به طور دقیق ارائه نشود، همواره تناقضاتی میان آمار ارائه‌شده از طریق منابع ثانویه وجود دارد. این موضوع اتکا به آمار‌های ارائه‌شده را دشوار می‌کند، اما شاید چاره دیگری در میان نباشد چراکه مسئولان تصمیم گرفته‌اند که ارائه هرگونه آمار نفتی را ممنوع اعلام کنند، آماری که مربوط به مهم‌ترین منبع درآمد اقتصاد کشور است.