فاجعه هواپیمای اوکراینی به کنار، دروغ را چه کنیم؟!

 

اقتصاد۲۴- فاجعه آنقدر بزرگ است که تقریبا همه لال شده ایم، بماند که باید این خطوط را هم بنویسیم. بحران و فاجعه از یک طرف همه ما را داغدار کرده و از طرف دیگر ادامه دار شدن ماجرا و پذیرش دیرهنگام آن نیز بر عمق بی تدبیری مقامات مسئول افزوده است و جان داغدار میلیون‌ها انسان را آزرده خاطر کرده است.

امروز خانواده‌های جان باختگان و افکار عمومی ایران و جهان درگیر پرسش‌های زیادی است. هر چند که پذیرش مسئولان درباره اشتباهی که در این راستا شکل گرفت بسیار دیر بود، اما این وضعیت برزخی را به اتمام رساند. اما شروعی است برای پیگیری‌های مختلف که علل و عوامل این فاجعه و از آن مهم‌تر پنهان کاری پس از آن نیز مشخص شود.

تکرار قصه این ماجرا بر زخم‌های ما می‌افزاید، اما برای آن‌هایی که شاید در جریان نباشند باید بگوییم که پرواز ۷۵۲ تهران ـ کی‌یف بامداد چهارشنبه دقایقی پس از ترک فرودگاه امام خمینی (ره) سقوط کرد و تمامی ۱۷۶ سرنشین آن که اکثرا ایرانی بودند کشته شدند. بعد از این اتفاق، شایعات زیادی در این رابطه شکل گرفت. در شبکه‌های اجتماعی برخی این شائبه را مطرح می‌کردند که این هواپیما به خاطر نقص فنی سقوط نکرده و علت دیگری باید داشته باشد. برخی هم با کنار هم قرار دادن تصاویری که از این اتفاق موجود بود و فیلم‌هایی که جسته گریخته در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد این ایده را مطرح می‌کردند که هواپیما بر اثر اصابت یک موشک سقوط کرده است.

مقامات رسمی نظامی و دولتی نیز تا همین امروز این ادعا‌ها را رد می‌کردند و به صورت کلی این مساله را نشدنی می‌دانستند و دلایل مختلفی نیز برای آن ارائه می‌کردند. ماجرا ادامه داشت تا اینکه پای مقامات کشور اوکراین و کانادا به میان آمد. شبکه سی بی اس آمریکا به نقل از منابع آگاه گزارش داد که یک ماهواره این کشور ابتدا جهش‌هایی ناگهانی در طیف فروسرخ که نشانه پرتاب دو موشک بود و بعد از آن جهش دیگری در اثر یک انفجار را ردیابی کرده اند. در همین حال نشریه نیوزویک به نقل از مقام‌های پنتاگون و مقام‌های ارشد اطلاعاتی آمریکا و همچنین مقام‌های اطلاعاتی عراق نوشت که به اعتقاد آن‌ها پرواز شماره پی اس ۷۵۲ خطوط بین المللی اوکراین هدف اصابت موشک روسی تور قرار گرفته است.

مقامات اوکراینی ادعای مشخصی درباره این اتفاق نداشتند و بیشتر به کلی گویی مبنی بر لزوم تحقیق و بررسی تاکید داشتند. اما جاستین ترودو نخست وزیر کانادا به این خاطر که برخی از کشته شدگان این حادثه شهروند کانادا بودند گفت که شواهد نشان می‌دهد که هواپیمای مسافربری که در نزدیکی تهران سقوط کرد هدف اصابت موشکی از سوی ایران قرار گرفته بود. او امکان خطا در این حادثه را رد نکرد.

ماجرا همچنان ادامه دار بود تا اینکه سخنگوی دولت نیز بیانیه‌ای داد و این ادعا‌ها را رد کرد و آن را یک پروژه جنگ روانی دشمن نامید. بحث‌ها داغ بود تا اینکه انتشار یک خبر باعث شد شایعات تمام شود و فاجعه خود را نشان دهد.

ستادکل نیرو‌های مسلح اطلاعیه‌ای صادر کرد و در آن به این نکته اشاره کرد که هواپیمای اوکراینی بر اثر خطای انسانی غیرعمد سقوط کرده است.

رئیس جمهور نیز بیانیه‌ای صادر کرد. حجت‌الاسلام حسن روحانی در بیانیه‌ای با اشاره به نتیجه تیم تحقیقاتی ستادکل نیرو‌های مسلح مربوط به سانحه سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی، اعلام کرد: در فضای تهدید و ارعاب رژیم متجاوز آمریکا علیه ملت ایران پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی و به‌منظور دفاع در برابر حملات احتمالی ارتش آمریکا، نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران در آماده‌باش صددرصد قرار داشتند که متأسفانه خطای انسانی و شلیک اشتباه، به یک فاجعه بزرگ منجر شد و ده‌ها انسان بی‌گناه قربانی شدند.

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان نیز در واکنش به بیانیه ستاد مشترک نیرو‌های مسلح ایران در توییتر نوشت: «یک روز غمناک. نتایج اولیه تحقیقات داخلی نیرو‌های مسلح ما: خطای انسانی در لحظات بحرانی که آمریکا موجب آن شده بود منجر به فاجعه شد. ندامت و پشیمانی عمیق ما، عذرخواهی و تسلیت ما به ملت‌مان، تمامی خانواده‌های قربانیان و ملت‌هایی متاثر از این واقعه.»

پس از این پذیرش اشتباه و اعتراف به آن، مقامات مختلف به صحنه آمدند و دستورات لازم برای پیگیری‌های لازم را صادر کردند. رئیس قوه قضاییه طی دستوری به رئیس سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، جمع آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تاکید قرار داد. در پی بیانیه ستاد کل نیرو‌های مسلح مبنی بر وقوع خطای انسانی در موضوع سقوط این هواپیما، سازمان قضایی نیرو‌های مسلح در این موضوع ورود کرده است.

شایعاتی نیز در این رابطه مطرح شده که این اطلاعات را از رهبری و رئیس جمهور پنهان کرده بودند و به محض اینکه این مقامات اطلاعات دقیق را بدست آورده اند دستورات لازم برای اعلام رسمی به مردم را صادر کرده اند. هر چند که نمی‌توان به این اخبار و شایعات توجه زیادی کرد، اما بی خبری توجیه خوبی برای این اتفاقات نیست.

به هر صورت چیزی که از دست رفته است جان انسان‌هایی است که با هزاران امید و آرزو داشتند زندگی می‌کردند و با عدم مدیریت درست، دیگر زنده نیستند. ماجرا تا حدی روشن است. تعبیر «اشتباه»، خبر از یک بحران مدیریت و ناکارآمدی در کشور می‌دهد. وقتی کشور در شرایط حساسی قرار دارد، قطعا پروتکل‌های امنیتی و اطلاعاتی وجود دارد که باید رعایت شود.

از همه این‌ها بدتر این همه دروغ برای چه بود؟ مگر از ابتدا نمی‌دانستید که این اشتباه رخ داده است؟ چرا فضا را طوری جلوه دادید که فقط و فقط نقص فنی باعث به وجود آمدن چنین فاجعه‌ای بوده است؟ مسئولین مربوطه قطعا از همان ابتدا می‌دانستند که چه اتفاقی افتاده است. چرا این حس باید در جامعه ایجاد شود که با فشار خارجی بود که مجموعه مسئولین مجبور شدند که این فاجعه را بپذیرند و اگر این اتفاق برای یک پرواز داخلی رخ داده بود روی آن سرپوش می‌گذاشتند؟

از کودکی به ما می‌گفتند که دروغگو دشمن خدا است، اما چه کنیم با وضعیتی روبه رو هستیم که گویا دروغ و خلاف گویی در آن نهادینه شده است. مسئولین به خوبی بدانند که اگر حرف از شکاف‌های اجتماعی می‌زنند، اگر آمار بحران‌های اجتماعی بالا است و هر روز با نوعی از بحران روبرو هستیم علت آن، همین شکل از مواجهه با مسائل است. اگر از روز اول اعلام می‌شد که این اشتباه رخ داده چیزی از فاجعه کم نمی‌شد، ولی توهین به میلیون‌ها انسان، فاجعه‌ای بر روی فاجعه به وجود آورده است.

قطعا نمی‌توان یک فرد را مسئول این فاجعه دانست یا آن را به جاسوسی مرتبط کرد. بیش از این نباید با احساسات خانواده‌های داغدار و هموطنان عزادارمان بازی کرد. این اتفاق اعتماد عمومی را به نابودی کشاند و مرجعیت رسانه‌ای و اطلاعاتی را بیش از پیش به خارج از کشور فرستاد. مماشات دیگر کافی است. با عوامل این فاجعه باید برخورد جدی کرد و دست به اقدامات اساسی برای اصلاح این وضعیت زد.

 

منبع: دیدارنیوز