بازداشت معتادان دره فرحزاد منجر به پراکندگی آن‌ها در تهران می‌شود؟

 

اقتصاد۲۴- اخیرا نیروی انتظامی دست به عملیات گسترده‌ای در سراسر شهر تهران زده است تا برخی معتادان متجاهر و خانه‌های استعمال مواد مخدر (منقل خانه) را جمع آوری کند. عملیات پلیس در حمله به ۹۲ خانه مجردی معتادان در حوالی میدان امام حسین و بازداشت گسترده معتادان متجاهر در دره فرحزاد، از جمله اقدامات اخیر نیروی انتظامی است.

با وجودی که اقدامات اخیر نیروی انتظامی مورد استقبال ساکنان این محلات قرار گرفته، ولی برخی ناظران می‌گویند این کار‌ها در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف در برخی محلات جنوب شهر از جمله هرندی هم انجام شد که نتیجه خوبی نداشت و در نهایت، باعث شد معتادان در همه جای تهران گسترده شوند. به اعتقاد این گروه از تحلیلگران عملکرد مدیریت شهری، دستگیری و جمع آوری معتادان متجاهر بدون آنکه آن‌ها را به چرخه بهبود و زندگی واقعی برگرداند، کاری است که باعث بر هم زدن بیشتر سیما و منظر شهری و پراکندگی جرم در سطح کلانشهر تهران خواهد شد.

اخیرا روددره فرحزاد، شاهد عملیاتی مشابه از سوی پلیس بود و در این راستا، انتقاداتی هم متوجه عملکرد مدیریت شهری در تداوم فرآیند بهبود و حرفه آموزی معتادان، شد. رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران معتقد است با توجه به اقداماتی که شهرداری تهران تدارک دیده است، تجربه گذشته محله هرندی در دره فرحزاد تکرار نخواهد شد و معتادان در شهر پراکنده نمی‌شوند.

الهام فخاری، معتقد است مراکز حرفه آموزی شهرداری حلقه بعدی چرخه بازگشت معتادان متجاهر به زندگی را کامل کرده و امید می‌رود پس از بازداشت و ترک دادن معتادان، آن‌ها شغلی بیاموزند، حمایت شوند و در نهایت زندگی آن‌ها به صورت عادی برگردد.

در ادامه گفتگو با الهام فخاری، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران را می‌خوانید:

آسیب‌های اجتماعی همیشه در تهران چالش برانگیز بوده است، به خصوص معتادان متجاهر که مردم از حضور آن‌ها در کوچه و خیابان ناراضی اند. تجربه ناموفق ساماندهی به محله هرندی منجر به آن شد که معتادان متجاهر به همه جای تهران پراکنده شوند. مشابه این وضعیت را در حال حاضر در دره فرحزاد می‌بینیم. تکرار تجربیاتی از این دست، چقدر به حل مشکل که بهینه سازی فضای زندگی مردم در حوزه‌های عمومی است، کمک می‌کند؟

برداشت شما درست است. اقدامات ضربتی به تنهایی قادر به حل مشکل نیست. همان زمان پیش از اقدام ضربتی در محله هرندی یا دره فرحزاد، متاسفانه اقتصاد بزهکاری و اعتیاد، تمام تلاش خود را می‌کرد تا خود را منتشر کند و منافع بیشتری به دست بیاورد. این جا‌ها کانون‌هایی است که بیشتر به چشم می‌آید یا در مناطق بی دفاع شهری بیشتر مشهور شده است، وگرنه متاسفانه جا‌های دیگری هم با این مشکلات درگیرند.

مساله این است که آیا از تجربه اقدامات ضربتی مانند محله هرندی درس گرفته شده است تا در اقدامات بعدی، این تجربیات به کار گرفته شود؟

پیگیری‌ای که کردیم، چون اقدام ساماندهی به عنوان یک اقدام مشترک چند دستگاهی است و از طریق شورای تامین استان هماهنگی صورت می‌گیرد، ملاحظات و بحث‌هایی در این خصوص در شورای تامین استان در جریان است. شخص آقای استاندار چنین اقداماتی را لازم دانسته اند. از سوی دیگر این را هم در نظر بگیرید که محوطه‌ها یا بخش‌هایی که کانون‌های آسیب در آن استقرار دارد را به صورت رها شده، داشته باشیم بر خلاف حقوق عمومی شهری است و باید به هر حال تعیین تکلیف شود.

در این مدت، بحث‌هایی داشتیم و نهاد‌هایی که در حوزه انتظامی و امنیت شهری دارای صلاحیت هستند، اعلام آمادگی کرده اند فضا‌های بزرگ چند هزار نفری برای ترک اعتیاد تهیه کرده اند و این که فرآیند را تا مرحله آموزش بهبود یافتگان و بازگشت آن‌ها به زندگی پشتیبانی می‌کنند. اگر این اصلاحات نسبت به مدل‌های قبلی صورت گرفته باشد و فرآیند ترک و بهبود معتادان به طور کامل اجرایی شود می‌توان امیدوار بود بخش قابل توجهی از افراد آسیب دیده را به زندگی سالم برگردانیم. در غیر این صورت صرفا یک طرح جمع آوری، ممکن است یک منطقه را تا مدتی مرتب‌تر ببینیم، ولی اصل مسئله حل نشده است. البته همه قبول داریم که مسئله، بسیار بزرگتر است، عدم مداخله یک سری تبعات دارد، مداخله بدون پشتیبانی فرآیند بعدی، حواشی دیگری دارد.

طبق گزارش‌هایی که من در ارتباط با استانداری بودیم، تمهیدات لازم برای بعد از این مرحله اندیشیده شده است.

نکته اینجاست که مدیریت شهری کجای فرآیند بازداشت، سم زدایی، ترک اعتیاد و آموزش‌های مهارتی تا برسد به ایجاد درآمد و شغل برای بهبود یافتگان قرار می‌گیرد؟

حوزه جمع آوری و درمان معتادان اساسا از صلاحیت مدیریت شهری خارج است. این که در برهه‌ای شهردار وقت تصمیم گرفته بود در این حوزه‌های به دستگاه‌ها کمک کند، اقدام دوره خودشان بوده و جا‌هایی ورود کرده اند و در برخی موارد موثر بوده است و برخی اقدامات موثر نبوده است. ولی اساسا در حوزه اختیارات شهرداری چنین چیزی نیست. وظیفه مدیریت شهری برای ورود به مسئله جمع آوری معتادان، درمان و ترک و تعیین تکلیف آنها، طبق آیین نامه شورای اجتماعی وزارت کشور، جا‌هایی است که باید فضایی را در اختیار بگذارد و، چون فضای عمومی شهری با مدیریت شهری است، کمک به سایر دستگاه‌ها کند تا موضوع را به خوبی پیش ببرند.

چه بخش از شهرداری چنین کار‌هایی را تابحال انجام داده است؟

شهردار منطقه ۲ آقای کشت پور تاکنون همکاری داشته اند. در جلسه شورای تامین با ریاست استاندار، چنین مسئله‌ای پیش رفت. از طرفی برای بعد از ترک معتادان، سازمان خدمات رفاه اجتماعی شهرداری، مراکز بهاران را از ادوار گذاشته داشته است که مرکز مهارت آموزی و توانمندسازی اجتماعی بهبود یافتگان از اعتیاد است. این مراکز برای افرادی است که توانسته اند دوره ترک را بگذرانند، بهبود یافتگی آن‌ها توسط بهزیستی و موسسات صاحب صلاحیت دارای پروانه بهزیستی تایید شود. مهارت آموزی برای دوره پس از ترک در این مراکز انجام می‌شود تا این‌ها را به زندگی برگرداند.

فاصله زیادی بین نیاز موجود تا ظرفیت مراکز بهاران است. در برهه‌ای هم این مراکز عملا کاری انجام نمی‌داد. چطور این فاصله قابل جبران است؟

بله، در یک بازه زمانی، مراکز بهاران توسط مدیران وقت، به درستی نظارت و ارزیابی نشد. برخی از این مراکز از آیین نامه اجرایی خود خارج شده بودند. برخی مراکز اقدام به ورود به بحث‌های ترک اعتیاد و DIC کرده بودند. بخشی را تبدیل به مرکز ترک اعتیاد کرده بودند که خلاف آیین نامه بود. ما در کمیته اجتماعی شورای شهر این مسایل را پیگیری کردیم و می‌توان گفت کم توجهی در برخی مقاطع باعث شد تا این مراکز غیرفعال شوند و حتی وعده غیرقانونی برای واگذاری آن‌ها داده شد. تاکید شورای شهر و شهرداری این بوده که هر تصمیمی که گرفته می‌شود در مجرای قانونی آن باشد. مراکز بهاران ظرفیت اجتماعی شهرداری تهران هستند. الان مراکز فعالی داریم که به خوبی حمایت از جامعه هدف می‌کنند، ولی رقم آن‌ها با جامعه هدف هنوز متناسب نیست. این سهمی است که شهرداری ایفا می‌کند، ولی قطعا دستگاه‌های دیگر از جمله بهزیستی وظایف مشخصی در حوزه‌های ترک اعتیاد و بهبود یافتگی پس از آن دارند.