تا وقتی دولت گرفتار بنگاه‌داری باشد میزان فساد هم بالاست

محمد آیتی، اقتصاد۲۴- سازمان بین‌المللی شفافیت، ۱۸۰ کشور جهان را از نظر سطح درک‌شده از فساد در بخش دولتی در سال ۲۰۱۹، رتبه‌بندی کرده است. این سازمان برای امتیازدهی به کشور‌ها در زمینه شفافیت و مبارزه با فساد، از مقیاس صفر تا ۱۰۰ استفاده می‌کند. به‌طوری که امتیاز صفر بیانگر «بسیار فاسد» و امتیاز ۱۰۰ نیز بیانگر «بسیار پاک» است.

مطالعه این سازمان در خصوص ایران نشان می‌دهد که رتبه ما در بین ۱۸۰ کشور، ۱۴۶ است؛ آماری که بسیار نگران‌کننده است.

در همین زمینه چندی پیش اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور گفته بود: «فساد در کشور سیستماتیک شده و ما در راه مبارزه با آن، مصمم هستیم، چراکه عده‌ای دارند کشور را چپاول می‌کنند و نمونه‌های زیادی هم در این زمینه داریم، ولی اگر همه آن‌ها را بگوییم مردم نگران می‌شوند: و روزی دیگر مصباحی‌مقدم عضو تشخیص مصلح نظام بیان کرد که «فساد در اقتصاد ایران لانه کرده است».

چرا آمار فساد در بخش دولتی بالاست

حال پرسش اصلی این است که چرا آمار فساد در بخش دولتی بالاست و راهکار مقابله با آن چیست؟

غلامعلی جعفرزاده‌ ایمن‌آبادی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس به اقصاد۲۴ گفت: تا زمانی که ساختار‌ها اصلاح نشود و همه کار‌ها دست دولت باشد باید منتظر ارائه چنین آمار‌های ناامیدکننده‌ای باشیم. اگر اداره و نظارت کشور را به مرور به‌دست مردم بسپاریم خیلی از مشکلات به خصوص در حوزه اقتصاد کاهش پیدا می‌کند و بسیاری از فسادها و رانت‌های موجود، ریشه‌کن خواهد شد.

وی افزود: وقتی متصدی همه امور دولت است، هزینه نظارت هم به طرز عجیبی افزایش پیدا می‌کند. به‌طور مثال وزارت صمت اعلام کرده که سال گذشته ۳۰ میلیون بازدید از بازار‌ها و نظارت بر آن داشته است. حال با یک حساب سرانگشتی می‌توان به هزینه بالای این بازدید و نظارت‌ها پی برد. وقتی در یک فرآیندی هزینه زیادی صرف می‌شود خواه یا ناخواه فساد و رانت در آن به‌وجود می‌آید.

نماینده رشت در مجلس تصریح کرد: دولت در ایران بسیار بزرگ و فربه است و اولین کار برای مبارزه با فساد، کوچک‌سازی دولت است. هیچ کجای دنیا دولت‌ها به اندازه ایران مسئولیت ندارند و به تبع آن، انتظار نظارت هم به این حد از آن‌ها بالا نیست.

جعفرزاده یادآور شد: بار‌ها صحبت از برون‌سپاری کار‌ها از دولت به بخش خصوصی و مشارکت هرچه بیشتر مردم مطرح شده، ولی همیشه یا در حد حرف مانده و یا اگر هم عملی در این راستا انجام شده بسیار محدود و کم بوده است.

نایب رییس فراکسیون مستقلین مجلس اظهار داشت: دولت باید راهبرد‌ها و استراتژی‌ها را مطرح کند و نباید خیلی درگیر همه امور باشد. مدیران دولت باید زمان زیادی را برای فکر و چاره‌جویی داشته باشند، اما وقتی همه سیستم دولتی گرفتار بنگاه‌داری است چه انتظاری می‌توان داشت. به‌طور مثال یک بانک در ایران صاحب کارخانه ماکارونی است یا مثلاً بنیاد شهید کارخانه سیمان دارد یا همین موضوع در کمیته امداد و وزارتخانه‌های دیگر وجود دارد و این نشان می‌دهد هیچ‌کس آن‌طور که باید و شاید کار خودش را انجام نمی‌دهد و چیزی به‌درستی سر جایش نیست.

جعفرزاده افزود: باعث تاسف است که پس از گذشت سال‌ها از پیروزی انقلاب هنوز به‌معنای واقعی اعتماد به بخش‌خصوصی، NGO ها، تعاونی و حتی مردم صورت نگرفته است.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس با تاکید بر اینکه دولت باید سریعاً کوچک شود، گفت: خانواده‌ای که دو فرزند دارد کارش برای تربیت بچه‌ها راحت‌تر از خانواده‌ای است که پنج فرزند را داراست و از این‌رو زمانی نظارت‌های دولتی اثرگذار است که مسئولیت‌های آن‌ها به خصوصدر حوزه‌های تخصصی، کاهش چشمگیری پیدا کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: با تمام نقد‌هایی که به شورا‌ها است، اما می‌بینیم که وجود آن‌ها چقدر مفیدفایده بوده است. به‌طور مثال اگر شورایاری‌های محله یا مثلاً شورا‌های حل اختلاف نبودند چقدر بار نهاد‌ها سنگین‌تر می‌شد و حقیقتاً کارنامه شورا‌ها نشان می‌دهد که عملکرد به نسبت خوبی داشته‌اند، زیرا نقش مردم و افراد معتمد در آن به‌خوبی دیده شده است.