سایه سنگین رکود بر سر صنعت سیمان در سال ۹۸/ دولت از تولید و صادرات سیمان حمایت کند

اقتصاد۲۴- میزان تولید سیمان ایران از ۵۸ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۶۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت. این در حالی است که تولید جهانی سیمان با اندکی رشد از ۴.۰۵ میلیارد تن سال ۲۰۱۸ میلادی به ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته و ایران به دلیل کاهش تولید ترکیه در جایگاه هفتم قرار گرفت.

چین در صدر تولیدکنندگان سیمان جهان

تولید سیمان چین طی سال ۲۰۱۹ میلادی بدون تغییر نسبت به سال پیش از آن ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن به ثبت رسید. بدین ترتیب همچنان در رتبه نخست تولید این محصول در جهان باقی ماند. پس از آن، هند با فاصله بسیار نسبت به چین، با تولید۳۲۰ میلیون تن سیمان(رشد ۲۰ میلیون تنی نسبت به سال ۲۰۱۸ میلادی) همچنان به عنوان دومین کشور تولیدکننده این محصول در جهان ثبت شد.

ویتنام رتبه سوم را کسب کرد

سومین کشور برتر تولید کننده سیمان جهان در سال ۲۰۱۹ میلادی ویتنام بود که ۹۵ میلیون از مجموع تولید جهانی را به خود اختصاص داد. این در حالی است که میزان تولید سال ۲۰۱۸ میلادی این کشور ۹۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تن بوده است. طی سال ۲۰۱۹ میلادی، ایالات متحده آمریکا با تولید ۸۹ میلیون تن سیمان در رتبه چهارم جهان ایستاد.

سه کشور تولید کننده سیمان قبل از ایران

همچنین مصر با تولید ۷۶ میلیون تن و اندونزی با تولید ۷۴ میلیون تن سیمان با وجود کاهش میزان تولید نسبت به سال ۲۰۱۸ به ترتیب در جایگاه های پنجم و ششم تولید این محصول در سال گذشته میلادی قرار گرفتند. رقم تولید سیمان در مصر ۸۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تن و در اندونزی ۷۵ میلیون و ۲۰۰هزار تن طی سال ۲۰۱۸ میلادی ثبت شده است.

ایران هفتمین تولیدکننده سیمان جهان

میزان تولید سیمان ایران از ۵۸ میلیون تن در سال ۲۰۱۸ میلادی به ۶۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت. این رشد تولید در ایران و نیز افت همزمان تولید این محصول در ترکیه منجر به ارتقای رتبه ایران به رتبه هفتم جهان شد. پیش از این، ترکیه با تولید ۷۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن سیمان در رتبه هفتم و ایران با تولید ۵۸ میلیون تن در رتبه هشتم جهان قرار داشتند.

کدام کشورها بعد از ایران رتبه گرفتند؟

طی مدت یادشده، روسیه به عنوان هشتمین تولیدکننده سیمان جهان ۵۷ میلیون تن از این محصول را تولید کرد. برزیل و جمهوری کره نیز هر یک با تولید ۵۵ میلیون تن از این محصول در رتبه نهم جهان جای گرفتند. علاوه بر این تولید سیمان در ژاپن، دهمین تولیدکننده برتر سال ۲۰۱۹ میلادی،۵۴ میلیون تن بودکه با کاهش نسبت به سال پیش از آن(۵۵ میلیون و ۳۰۰ هزار تن) همراه بود.در سال ۲۰۱۹ میلادی ترکیه با افت شدید تولید سیمان از ۷۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ۵۱ میلیون تن مواجه شد که منجر به تنزل رتبه جهانی این کشور از هفتم به یازدهم شد.

فراز و فرودهای صنعت سیمان

در حال حاضر، بیش از ۷۲ کارخانه سیمان در کشور با ظرفیت تولید حدود ۸۸ میلیون تن در حال فعالیت هستند که با احتساب پروژه های در شرف بهره برداری، ظرفیت تولید سیمان در چشم انداز ۱۴۰۰ به ۹۳ میلیون تن خواهد رسید. تجهیزات پنج طرح سیمانی یک میلیون تنی دیگر هم خریداری شده یا گشایش اعتبار ارزی آن صورت گرفته است.

پیشرفت این پروژه ها به دلیل رکود بازار بسیار کند است، این در حالی است که ظرفیت بالقوه تولید سیمان کشور در چشم انداز ۱۴۰۰ حدود ۹۸ میلیون تن خواهد بود. لذا، صنعت سیمان کشور تا سال ۱۴۰۰ می تواند بالغ بر ۱۱۳ میلیون تن سیمان تولید کند که پاسخگوی نیاز داخل و بازارهای صادراتی در دو دهه پیشرو خواهدبود. لذا کشور تا سال ها نیاز به احداث کارخانه سیمان جدید ندارد.

موانع صادرات سیمان

با بهره برداری از طرح های جدید در پنج سال اخیر، ظرفیت تولید سیمان تقریباً ۱۰ میلیون تن افزایش یافته در حالی که اندازه بازارهای داخلی و صادراتی به ترتیب ۷ و ۶ میلیون تن کاهش یافته است. در حال حاضر تقریباً نیمی از صادرات سیمان کشور به صورت محصول نیمه نهایی کلینکر است که در کارخانه های مستقر در مقاصد صادراتی نظیر کویت،امارات، عراق و بنگلادش به سیمان تبدیل می شود. بخش اعظم انرژی مصرفی درفرایند تولید سیمان مربوط به مراحل منتهی به تولید کلینکر است.

کمبودها در بخش صادرات سیمان

بی توجهی به واقعیت های اقتصادی در مقاصد صادراتی مهمترین ضعف برنامه راهبردی صنعت سیمان بوده است. دسترسی به منابع ارزان انرژی، مزیت بزرگ تولید سیمان در ایران است. نکته ای که در احداث انبوه کارخانه های سیمان در غرب کشور مغفول واقع شد، آن است که کشورهای هدف به خصوص عراق هم دارای مزیت انرژی هستند.

از ابتدا روشن بود که بازار عراق برای تولیدکنندگان سیمان ایرانی دائمی نخواهد بود، زیرا دولت عراق دیر یا زود اقدام به بازگشایی و توسعه صنایع سیمان کشورخود می کرد تا ارزش افزوده این محصول در اقتصاد این کشور به چرخش درآید.

بی توجهی به سرمایه گذاری مشترک در طرح های سیمانی با هدف پایدارسازی بازار عراق مهمترین خطای راهبردی سرمایه گذاران داخلی صنعت سیمان بود که موجب از دست رفتن بازار این کشور شد.

با وجود پیش بینی ها در مورد اینکه کشور از سال ۱۳۸۷ با مازاد ظرفیت تولید سیمان روبه‌رو می شود، متأسفانه دولت و مجلس هیچ اقدامی برای مدیریت این مسئله انجام ندادند که موجب آغاز رقابت منفی مابین تولیدکنندگان سیمان کشور شد.

در سال های بعد و با افزایش ظرفیت مازاد در صنعت سیمان، قیمت سیمان صادراتی به عراق به شدت افت پیدا کرد به نحوی که دولت عراق ناچار به وضع تعرفه با هدف کنترل قیمت سیمان در این کشور شد. در کنار مسائل سیاسی و دیپلماسی اقتصادی، ترکیه به عنوان رقیب منطقه ای ایران در بازار عراق، با واقعی کردن قیمت سیمان خود، مورد توجه دولت عراق قرار گرفت.

متأسفانه، عدم اجماع شرکت های سیمان ایرانی و ادامه رقابت منفی در بازار عراق، موجب کاهش صادرات سیمان به عراق، جایگزینی کلینکر به جای سیمان به عنوان محصول صادراتی و در نهایت ارزان فروشی منابع معدنی و انرژی کشور شد.

در حال حاضر، صادرات سیمان ایران به عراق ممنوع است و اندک صادرات سیمان به این کشور محدود به اقلیم کردستان می شود. از طرف دیگر، سهم بازار ۲ تا ۲.۵ میلیون تنی تولیدکنندگان ایرانی از بازار افغانستان هم به دلیل رقابت منفی تولیدکنندگان سیمان مستقر در شرق کشور، در شرف از دست رفتن است؛ دولت افغانستان نیز اقدام به وضع تعرفه بر سیمان ایران کرده است و در صورتی که وزارت صنعت، معدن و تجارت با هدف کنترل تولید و ساماندهی به نظام صادرات سیمان اقدامی عاجل انجام ندهد، بازار افغانستان هم به طور دائمی از دست خواهد رفت.

صنعت سیمان حمایت نمی شود

صنعت سیمان طی سال ۹۸ با فراز و فرود‌های زیادی در تولید و صادرات مواجه شده است. بار‌ها کارشناسان و فعالان این عرصه به برخی کمبود‌ها در این صنعت اشاره و تاکید داشتند. از سوی دیگر رکود در ساخت و ساز عامل دیگری بر افزایش مشکلات این صنعت و صنعتگران عرصه تولید شده است.

کمبود نقدینگی، مشکلات حمل و نقل، تحریم، افزایش قیمت تولید و به‌روز رسانی تجهیزات، دستگاه‌ها و فناوری، از جمله مشکلات و موانعی است که در طی سال ۹۸ این صنعت را درگیر کرده بود.

بیشتر بخوانید: ارزان فروشی سیمان به پشت مرز‌ها رسید

مرتضی داداش، رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در خصوص موانع این صنعت در گفتگو با خبرنگار اقتصاد ۲۴ گفت: صنعت سیمان طی سال ها فعالیت توانسته است با تجهیز دستگاه ها، همچنان به عنوان صنعت برتر تولید در کشور فعال باشد.

به گفته داداش، با وجود مشکلات و موانع متعدد، صنعتگران این صنعت با تمام توان در برابر این سختی ها فعالیت خود را ادامه دادند هرچند تحریم‌ محدودیت‌هایی را برای صنایع کشور ما اعمال کرده است، اما خوشبختانه از لحاظ تکنولوژی و دستگاه های مورد نیاز کارخانه ها هیچگاه عقب نبوده ایم.

رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان با تاکید بر اینکه کمبود نقدینگی به دلیل ادامه رکود اقتصادی و همچنین تحریم ها است گفت: با فزایش قیمت ارز و همچنین عوامل عنوان شده، سرمایه در گردش صنعت سیمان کاهش یافت و فعالان این صنعت تحت تاثیر این مشکل قرار گرفته اند.

داداش در پاسخ به این سوال که تحریم ها چقدر در تولید و صادرات محصولات سیمان نقش داشته است؟ گفت: تهیه مواد اولیه و در نهایت صادرات محصول، هدف اصلی تولید است. در حالی که بخش عمده نیاز‌های صنعت سیمان در داخل قابل تامین است، اما برخی دستگاه‌ها با توجه به تیراژ بالا در دنیا و نیاز صنعت به آن، خریداری و واردات آن توجیه اقتصادی دارد لذا بهتر است این تجهیزات را که از جمله الزامات صنعت سیمان است، وارد کنیم.

وی تصریح کرد: نسوزها از موادی هستند که ساخت و تهیه آن در داخل توجیه اقتصادی ندارد و ضرورت واردات در آن احساس می‌شود، این در حالی است که برای واردات این نوع مواد، با وجود تحریم و کمبود نقدینگی، تولیدکنندگان با مشکل روبرو شده اند.

داداش با تاکید بر اینکه صنعت سیمان در صورت حمایت های دولت می تواند ارزآوری بالایی برای کشور داشته باشد، گفت: در حالی که این صنعت نسبت به سایر صنایع از ارزبری کمتری (۱.۵دلار) برخوردار است اما حمایتی از سوی دولت در راستای تقویت تولید محصولات سیمانی صورت نگرفته است در صورتی که سایر صنایع با حجم بالای ارزبری به طور شدید مورد حمایت هستند.

رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان در پایان تاکید کرد : در حال حاضر هیچ مشکلی غیر از نقدینگی در صنعت سیمان کشور وجود ندارد و هیچ اتفاقی باعث کاهش و یا توقف تولید در این صنعت نخواهد شد.