قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
اقتصاد ۲۴ از معماری در مناطق آزاد گزارش می‌دهد/۴/
منطقه آزاد انزلی چگونه می‌تواند به مرکز گردشگری بین‌المللی ایران تبدیل شود؟/ توسعه منطقه با اهتمام به اصول شهرسازی و معماری
منطقه آزاد انزلی به دلیل طبیعت زیبا و بکر‌ی که دارد و حال و هوای گردشگر پذیرش، می‌تواند در ایجاد فضا‌های شهری خوش بدرخشد و با ایجاد فضاهایی، چون نوار ساحلی در جای جای آن و طراحی محیط، ادامه استفاده از معماری سنتی منطقه و جلوگیری از ساخت و ساز‌های بدون قاعده، می‌تواند در پذیرش گردشگران داخلی و خارجی موفق‌تر عمل کند.
ساجده رحیمی*، اقتصاد۲۴ - تا به حال در گزارش های متفاوت به بررسی معماری و شهرسازی برخی مناطق آزاد ایران شامل چابهار، کیش، ارس پرداخته ایم و همچنین اهمیت طراحی شهری و معماری را در مناطق آزاد از نظر گذراندیم. در گزارش پیش رو نگاهی به نوع و ویژگی های شهرسازی منطقه آزاد انزلی خواهیم داشت.
منطقه آزاد انزلی واقع شده در استان گیلان، از شهرهای زیبا با طبیعت چشم نواز شمال کشور است که خانه‌های رنگارنگ آن مانند دیگر بخش‌های خطه شمال، جلوه زیبایی به آن بخشیده و ترکیب آنها در کنار دریا و به خصوص تالاب انزلی توانسته مناظر بسیار شگفت انگیزی را خلق کند.
معماری و اقلیم، پیوندی تنگاتنگ و متقابل با هم دارند و اقلیم و بومی‌سازی به قدری در معماری اهمیت دارند که ساخت و ساز بدون توجه به این‌ها تا حد زیادی محکوم به شکست است.
معماری گیلان، حاصل از عوامل مختلف اقلیمی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... است و بیشترین تاثیر را از اقلیم و طبیعت پیرامون خود گرفته است. معماری این منطقه از مصالح مورد استفاده تا فرم کلی بنا تحت تاثیر محیط پیرامون است و یکی از نمونه‌های پیوند تنگاتنگ اقلیم و معماری را نشان می‌دهد به طوری که بنا‌ها هماهنگ با عوامل محیطی (اکولوژیک) شکل گرفته اند.
اصول و ضوابط معماری بومی سنتی استان گیلان دارای ۱۶ اقلیم متفاوت است که این‌ها باعث تنوع زیاد در ساختما‌های مناطق مختلف این اقلیم شده است.
معماری روستایی گیلان ساختار بسیار قابل توجهی دارد و مهمترین ویژگی آن را می‌توان ساختار کاملاً چوبی سازهٔ بنا‌ها دانست. این خانه‌ها با توجه به شرایط اقلیمی طرح ریزی شده اند و از آنجا که این منطقه بارندگی‌های بسیار و رطوبت بالایی دارد، فرم بنا‌ها برای مقابله با این دو عامل و برای کم کردن اثرات مخرب آن بر زندگی انسان‌ها ساخته می‌شود به همین دلیل شیب بام‌ها برای محافظت دیوار ساختمان که عمدتاً با مصالح بنایی مانند گل و خشت و در بعضی موارد آجر بنا می‌شود، غالباً بسیار زیاد است.
طراحی شکل کلی ساختمان‌ها در کرانه دریای خزر به صورت برون‌گراست و طراحی ایوان یا غلام گرد در اطراف ساختمان و ایوانک‌های عریض و سر پوشیده در اطراف اتاق‌ها و ایجاد فضا‌های کار و استراحت به زیبایی ظاهری آنها می‌افزاید.
البته در مناطق مختلف این استان می‌توان شاهد تغییری اندک در معماری ساختمان‌ها بود برای مثال در جلگه مرکزی خانه‌ها اسکلت چوبی دارند، تلفیق دیوار‌های زگالی و چینه‌ای و سقف شیب‌دار ویژگی آنهاست، اما در کوهپایه شرقی گیلان بنا‌ها عموماً در جهت شرق، جنوب شرقی و جنوب ساخته می‌شوند تا حداکثر استفاده از آفتاب و کوران را بکنند. بنا‌های ساخته شده در مناطق کوهپایه‌ای در مقایسه با مناطق جلگه‌ای دارای فضاهایی بسته هستند و حداکثر در دو طبقه ساخته می‌شوند.
در کوهستان غرب خانه‌ها با توجه به وضعیت زمین شکل گرفته‌اند و دیوار خانه‌ها در این منطقه عموماً تخته ای، زگالی، سنگ چین و زگمه‌ای هستند و از لت به عنوان پوشش سقف خانه‌ها استفاده می‌شود.
اما به طور کلی می‌توان گفت پوشش‌های شیب‌دار از ویژگی‌های مهم نمای خانه‌های گیلانی است و متداول‌ترین نوع ساختمان سنتی در گیلان به نام "گالی پوش خانه" معروف است که همه آنها به عنوان نمونه هایی مهم برای شناخت هویت این منطقه و فرهنگ آن است و برای افراد محلی نیز می تواند موجب به وجود آمدن حس تعلق شود.
همین خانه ها با اشکال اندیشیده شده و فرم های متنوع، می توانند عاملی برای جذب گردشگر در منطقه هم باشند.
امروز گالی پوش خانه‌ها بسیار کم در منطقه دیده می‌شوند و برخی معماری سنتی گیلان را هویتی فراموش شده می‌دانند؛ اما وجود نمونه‌هایی برای حفظ این نوع سنتی از معماری لازم و ضروری است و به نظر می‌رسد لازم است بیش از پیش در بوم گردی این استان مورد توجه قرار گیرد.
علاوه بر روستاها، شهرهای گیلان هم از جاذبه های فراوانی برخوردارند. شهر انزلی یکی از مهمترین شهرهای گیلان با فاصله ۴۰ کیلومتری از رشت قرار گرفته و بندر آن پنجمین بندر فعال اقتصادی کشور است که به لحاظ موقعیت ممتاز جغرافیایی، نقش مهمی در تسهیل تبادل کالا‌های تجاری در منطقه، ایفا می‌کند و وجود مجتمع بندری کاسپین در این منطقه نیز بر اهمیت آن می افزاید.
بیشتر بخوانید: عملکرد منطقه آزاد انزلی در سالی که گذشت؛ از افزایش مبادلات تجاری و ترانزیتی تا درخشش مجتمع بندری کاسپین در روابط خارجی
بیشتر بخوانید: عملکرد منطقه آزاد انزلی در سالی که گذشت؛ از افزایش مبادلات تجاری و ترانزیتی تا درخشش مجتمع بندری کاسپین در روابط خارجی
تالاب انزلی که آن را یکی از بزرگترین و جالب‌ترین تالاب‌های دنیا از نظر تنوع زیستی دانسته اند در جنوب این شهر واقع شده که نیلوفر‌های آبی آن شهرت جهانی دارد.
بلوار ساحلی بندر انزلی، قرار گرفته در کنار تالاب انزلی، یکی از جاذبه‌های گردشگری این منطقه و به گفته کارشناسان اولین پارک به سبک اروپایی و نوین در ایران محسوب می‌شود.
این بلوار یکی از نمونه‌های توجه به شهرسازی و طراحی محیط برای حضور افراد است و به دلیل رفت و آمد‌های زیاد تاجران و گردشگران از روسیه تزاری و... این مکان حال و هوایی اروپایی پیدا کرده است. این خط ساحلی با چشم‌اندازی زیبا به تاسیسات بندری و دریای خزر و ورودی تالاب بین‌المللی انزلی توانسته فضایی چشم‌نواز و دل‌انگیز را برای گردشگران فراهم سازد و با ایجاد مکان‌هایی برای استقرار افراد، مبلمان شهری و بوفه‌ها و رستوران‌ها می‌تواند محیطی جاذب برای گردشگران باشد.
بیشتر بخوانید: با جاذبه‌های گردشگری و تجاری منطقه آزاد انزلی آشنا شوید
از بوستان بلوار ساحلی بندر انزلی آمدوشد کشتی‌ها، پرواز پرندگان و قایق‌های موتوری تندرو مشاهده می‌شود و عناصری مانند مجسمه شیر، آلاچیق‌ها و حوضچه‌ها، درختچه‌های تزئینی، شمشاد‌های سرسبز و گل‌ها و سبزه‌ها، گلدان‌های سپید بزرگ از زیبایی‌های این بلوار است، اما همه این اجزا می‌توانند به شکلی نو و با المان‌ها و مبلمان شهری جدید شکلی زیبا‌تر به خود بگیرد.
در حقیقت منطقه آزاد انزلی به دلیل طبیعت زیبا و بکر‌ی که دارد و حال و هوای گردشگر پذیرش، می‌تواند در ایجاد فضا‌های شهری خوش بدرخشد و با ایجاد فضاهایی چون نوار ساحلی در جای جای آن و طراحی محیط، ادامه استفاده از معماری سنتی منطقه و جلوگیری از ساخت و ساز‌های بدون قاعده، می‌تواند در پذیرش گردشگران داخلی و خارجی موفق‌تر عمل کند.
بیشتر بخوانید: منطقه آزاد انزلی می‌تواند به هاب ترانزیتی، مالی، گردشگری و آی تی کشور تبدیل شود
این منطقه دارای جاذبه‌های زیادی است، اما کافی نیست و شرایط و زمینه‌های موجود این فکر را به وجود می‌آورد که منطقه آزاد انزلی پتانسیل زیادی برای جذابیت‌های بصری طبیعی و انسان ساخت دارد. هرچند نمونه‌هایی مانند فاز تجارت و گردشگری منطقه نیز به احتمال زیاد با این تفکر ساخته شده، اما در نظر نگرفتن برخی اصول در آن، باعث شده این قسمت جذابیت لازم را برای کشاندن مسافران از رشت به این قسمت نداشته باشد.
رشت در سال‌های اخیر با طراحی و اجرای میدان شهرداری، توانست بسیار مورد توجه قرار گیرد و با یک معماری متناسب و از پیش اندیشیده شده و بازسازی اصولی ساختمان‌های شاخص و ارزشمند آن و همچنین اضافه کردن المان‌های خوش چهره و جذاب به پیاده راه مطرح آن، به محیطی گردشگر پذیر تبدیل شود.
منطقه آزاد انزلی هم به چنین مولفه‌هایی در محیط احتیاج دارد تا شاهد پیشرفت خود در امر گردشگری و پس از آن سرمایه گذاری بیشتر در منطقه باشد.
اخیرا ارتباط و تعامل بیشتر میان مناطق آزاد ایران و مناطق آزاد و ویژه روسیه در دستور کار قرار گرفته و حتی اعلام شده است طرح ایجاد یک منطقه ویژه اقتصادی بندری برای الحاق به منطقه لوتوس، در حال انجام است. به عبارتی می‌توان گفت بنادر آستراخان و ماخاچ قلعه نیز در دریای خزر برای ایران مهم به حساب می آیند که علاوه بر روابط تجاری می‌توانند برای دو کشور موقعیت های گردشگری دریایی را به وجود بیاورند.
قرار است برنامه‌های مشترک تجاری و گردشگری میان دو کشور از طریق مناطق آزاد آن بیشتر شود و این امر، یعنی توجه به محیط شهری بیش از پیش مهم جلوه می‌کند و لازم است تا نگاهی نو و اصولی به مسئله طراحی شهری منطقه آزاد انزلی شود.
علاوه بر موارد مطرح شده با توجه به لایحه دولت و مصوبه اخیر مجلس درباره توسعه محدوده منطقه آزاد انزلی و همچنین الحاق فرودگاه بین المللی سردار جنگل رشت به آن باید با سرعت و توجه بیشتر محیط های شهری منطقه، معماری و مراکز تفریحی و رفاهی آن را اصلاح، تکمیل و بهبود بخشید و آن را برای حضور گردشگران آماده ساخت.
*کارشناس ارشد شهرسازی
