راه دشوار رسیدن به نقطه صفر اقتصاد

«چه بر سر اقتصاد کشور خواهد آمد؟» پرسشی که این روز‌ها با توجه به مشکلات بی‌شمار ناشی از شیوع ویروس کرونا بیش از هر زمان دیگر ذهن را به خود مشغول کرده است. شیوع کرونا، تعطیلی گسترده کسب‫و‫کار‌ها در کنار سقوط قیمت نفت در بازار‌های جهانی تصویر ناخوشایندی از اقتصاد کشور را به نمایش می‌گذارد. البته این نگاه ناامیدانه در حالی است که بانک جهانی نه تنها انتظار دارد که عملکرد اقتصادی ایران در سال جاری به مراتب بهتر از سال گذشته باشد، بلکه معتقد است امسال آخرین سال رشد منفی اقتصاد کشور خواهد بود.

اقتصاد ایران

اقتصاد۲۴- آخرین پیش‌بینی بانک جهانی از اقتصاد ایران نشان می‌دهد با وجودی که در سال جاری رشد اقتصادی ایران منفی خواهد بود، ولی این شاخص برای سال ۲۰۲۱ برابر با ۲.۱ درصد می‌شود. براساس گزارش تحلیلی بانک جهانی، دلیل اصلی رشد اقتصادی ایران در سال جاری کاهش مصارف داخلی و تحت فشار قرار گرفتن بخش خدمات از جمله صنعت گردشگری، خواهد بود؛ اتفاقی که تحت تاثیر پاندمی کرونا رخ داده است.

این پیش‌بینی در حالی مطرح می‌شود که اخیرا عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی نیز درخصوص بهبود وضعیت اقتصادی در صفحه اینستاگرام خود نوشته است: «بازار ارز و پول سیگنال‌های مثبتی از بهبود وضعیت اقتصادی می‌دهند. در اواسط اردیبهشت ماه اعلام کردم شرایط دشوار است. لیکن‫ روند در حال بهبود بوده و قابل مدیریت و ثبات نیز قابل اعاده است. امروز بعد از‫ ۲۰ روز از آن نوشته، تایید و تاکید می‌کنم که در بخش تامین ارز، برای واردات کالا‌های اساسی، دارو و مواداولیه و ضروری کشور، از طریق روش‌های مختلف چهارگانه اعلامی بانک مرکزی، شرایط به وضعیت عادی خود برگشته است و در این مدت بیش از ۴/۵ میلیارد دلار برای واردات تامین شده است.»
امیدواری‌ها چه در داخل و چه در نهاد‌های بین‌المللی در حالی مطرح می‌شود که افراد جامعه نگاه دیگری به آینده اقتصاد کشور دارند و معتقدند که اثر تغییرات مثبت در معیشت‌شان قابل لمس نبوده و این تغییرات تنها به شکل آماری است که در رسانه‌ها منتشر می‌شود.

پیش‌بینی‌ها می‌تواند محقق شود

اقتصاد ایران این روز‌ها با چالش‌های بی‌شماری دست و پنجه نرم می‫کند، اما با وجود تمام نگرانی‌ها بانک جهانی وضعیت اقتصاد کشور را به مراتب بهتر از سال گذشته می‌داند و معتقد است سال آینده، اقتصاد ایران با رشد مثبت ۲.۱ درصدی به سه سال رشد منفی متوالی خود خاتمه خواهد داد. در این میان درستی و صحت پیش‌بینی‌ها و میزان تحقق آن مسئله مهمی است که مورد توجه قرار می‌گیرد.

البته برخی از تحلیلگران معتقدند که پایان رشد منفی اقتصاد ایران در سال آینده نگاه خوش‫بینانه‌ای از وضعیت بوده و حتی در‫صورت تحقق هم نمی‌توان اثر مثبت آن را در مدت زمان کوتاهی بر معیشت افراد و یا متغیر‌های اقتصادی شاهد بود. از سوی دیگر هستند تحلیلگران معتقدند نمی‌توان به طور کامل نظرات و پیش‌بینی‌ها را پذیرفت چراکه پیش‌بینی‌ها بر اساس کار‌های علمی انجام می‌شود، اقدامی که امکان خطا و اشتباه در آن وجود دارد. این در حالی است که برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که تمام بخش‌ها در کشور سعی و تلاش دارند تا بدون تکیه بر درآمد‌های نفتی شرایط اقتصادی را کارآمد کنند و طبیعتا با پشتکار می‌توان از بحران کرونا عبور کرده و در سال آتی شاهد تحقق پیش‌بینی بانک جهانی بود.

سعید توتونچی، اقتصاددان با اشاره به پیش‌بینی بانک جهانی از وضعیت رشد اقتصادی ایران در سال آینده به «ابتکار» گفت: ما باید به این مسئله با دیدگاه منطقی نگاه کنیم، مسلم است که تمام پیش‌بینی‌نهاد‌های داخلی و بین‌المللی مبتنی بر یک‌سری اطلاعاتی بوده که از بخش‌های مختلف اقتصادی به دست می‌آید و از سوی دیگر چشم‌اندازی است که از مراودات و مناسبات داخلی و بین‌المللی درمورد کشور‌ها ناشی شده و تمام پیش‌بینی‌ها بر این اساس تهیه و اعلام می‫شود؛ بنابراین پیش‌بینی‌های بانک جهانی نیز بر اساس این قاعده است.

برای پاسخ به این پرسش که آیا پیش‌بینی‌های اخیر محقق می‫شود یا خیر کمی به عقب برمی‌گردیم. اقتصاد ایران در چند سال گذشته شوک تحریمی سختی را تجربه کرد. در سال ۱۳۹۰ اولین تحریم سخت آمریکا اعمال شد. پس از آن برجام به میان آمد و، اما ما شاهد خروج آمریکا از این توافق بودیم و دوباره تحریم شدیم، اما سال ۹۵ ما رشد مثبت اقتصادی را داشتیم. در آن زمان نهاد‌های بین‌المللی متوجه شدند که مسئولان، بخش‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی کشور، فعالان بخش‌های خصوصی و تمام آحاد مردم به این جمع‌بندی رسیده‫اند که با وجود تحریم‌ها باید شرایط اقتصادی کشور را به روز و کارآمد کنند.

وی در ادامه افزود: امروزه نیز شرایط مشابه‌ای داریم، بخش‌های مختلف در تلاش هستند تا بدون وابستگی به منابع نفتی اقتصاد کشور را مدیریت کنند. امروزه نقدینگی قابل توجهی به بازار سرمایه تزریق می‫شود و همین یک فرصت مناسبی است برای اینکه شرکت‌ها در بخش‌های مختلف بتوانند از این محل برای اهدافی که دارند تامین مالی کنند و قطعا این روند برای اقتصاد نتایج مثبتی را به همراه خواهد داشت.

این اقتصاددان با اشاره به ترسیم چشم‌انداز روشن توسط بانک جهانی ادامه داد: بنابراین با توجه به دوره سخت اول سال‌های تحریم و بازنگری در اصول مبانی اقتصاد ملی که برنامه‌ریزان خصوصی و دولتی در آن اتفاق نظر دارند طبیعتا ترسیم چشم‌انداز روشن توسط بانک جهانی درست بوده و این پیش‌بینی می‌تواند محقق شود.

چه زمانی اثر رشد مثبت اقتصادی را بر معیشت افراد نمایان می‌شود؟

این اقتصاددان در پاسخ به این پرسش که چه زمانی می‌توان شاهد اثر رشد مثبت اقتصادی بر معیشت افراد جامعه بود، گفت: اینکه ما بلافاصله می‌توانیم شاهد اثر این پیش‌بینی بر زندگی افراد، تورم، خط رفاه، اشتغال و دیگر متغیر‌های اقتصادی باشیم توقع بالایی است. در چند سال اخیر به دلیل تحریم‌ها و مسائل و مشکلات ساختاری که در کشور داشته‌ایم حجم اقتصادی‌مان کوچک شده است.
وی در ادامه صحبت‌ها با اشاره به زمان‌بر بودن بازگشت حجم اقتصادی به دوره‌های قبل گفت: تا زمانی که حجم اقتصاد به حالت اولیه بازگردد و ساختار‌ها بر اساس تصمیم‌گیری‌های جدید اصلاح شود مدت زمانی لازم است، به عبارتی بهتر برای اینکه آثار و برکت رشد مثبت اقتصادی بر سر سفره خانوار‌ها برود ما نیازمند یک بازه زمانی خواهیم بود. این بازه زمانی نه تنها برای اقتصاد ایران بلکه برای تمام اقتصاد‌ها قابل تصور بوده و اقتصاد ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.
توتونچی اظهار کرد: نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که ما دیگر نمی‌توانیم شاهد رشد در برخی از بخش‌ها که وابسته به نفت بوده، باشیم. اگر این‌بار رشدی به وجود آید بدون تکیه بر نفت بوده و باید بدانیم رفاه و آسایش درآمد‌های غیرنفتی اثر خود را با تاخیر به افراد جامعه نشان خواهد داد.

منبع: روزنامه ابتکار