ماجرای مهر ۹۷ برای دلار تکرار می‌شود؟

اقتصاد۲۴ -اوضاع آشفته بازار ارز شرایط پیچیده‌ای در کشور ایجاد کرده است. امروز قیمت دلار به ۲۲ هزار تومان نزدیکتر شد. دلار هر روز رکوردی تازه می‌زند و موجب شده است دیگر بازار‌ها را هم دچار تنش کند. این در حالی است که رییس کل بانک مرکزی وضعیت موجود را ناشی از شرایط کرونایی کشور می‌داند.

دلار در صرافی‌های بانکی امروز (دوشنبه) در مقایسه با دیروز ۲۰۰ تومان افزایش قیمت داشت و به بهای ۲۱ هزار و ۸۵۰ تومان فروخته شد.

نرخ خرید هر دلار در ساعت ۱۳ امروز در تابلوی صرافی‌های بانکی ۲۱ هزار و ۷۵۰ تومان و فروش ۲۱ هزار و ۸۵۰ تومان بود.

قیمت خرید و فروش یورو هم نسبت به روز گذشته رشد داشت و وارد کانال ۲۴ هزار تومانی شد. بر این اساس، نرخ خرید هر یورو ۲۴ هزار و ۱۰۰ تومان و نرخ فروش آن ۲۴ هزار و ۲۰۰ تومان شد.

میانگین بهای هر یورو در روز معاملاتی گذشته در سامانه سنا ۲۳ هزار و ۵۹۰ تومان و هر دلار ۲۱ هزار و ۳۴۲ تومان اعلام شده است. همچنین هر حواله دلار در سامانه نیما در روز معاملاتی گذشته ۱۶ هزار و ۳۵۰ تومان، حواله یورو نیز ۱۹ هزار و ۳۱۳ تومان به فروش رسید.

افزایش شدید نرخ ارز نگرانی‌های زیادی را در کشور ایجاد کرده است. همزمان با این افزایش، قیمت کالا‌ها مصرفی مردم نیز گران شده و بازار‌های دیگر هم تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. روند صعود دلار باعث شده بازار سهام نیز صعود با شیب تندتری را تجربه کند. بازار مسکن و خودرو هم طبیعتا تحت تاثیر دلار قرار گرفته‌اند.

در بازار سکه هم وضعیت مشابهی حاکم است. هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید در بازار آزاد تهران امروز (دوشنبه) با کاهشی ۲۰۰ هزار تومانی نسبت به دیروز، به قیمت ۱۰ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان فروخته شد.
قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح قدیم و همچنین نیم سکه و ربع سکه نسبت به روز گذشته بدون تفاوت ثابت باقی ماند.

 

---

بیشتر بخوانید: سناریو‌های متفاوت از قیمت دلار در آینده نزدیک

در این وضعیت مقامات دولتی کمتر درباره بازار ارز سخن می‌گویند. مسئولان اقتصادی دولت در این باره سکوت کرده‌اند و فقط عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی در این باره اظهار نظر می‌کند. احتمالا تقسیم کاری صورت گرفته است و برای کنترل شرایط صرفا رییس کل بانک مرکزی گزارش می‌دهد.

همتی بیشتر گزارش هایش را در صفحه اینستاگرامش منتشر می‌کند. او در آخرین گزارش خود تاکید کرده است که "تلاطم این روز‌های بازار، عمدتاً از عدم تعادل عرضه و تقاضا در بازار حواله ارز، به خاطر مشکلات ناشی از کرونا در ابتدای سال، نشأت گرفته است. "

او معتقد است که بافروکش کردن تجمیع چند ماهه تقاضا و افزایش عرضه در سامانه نیما بازار نیز متعادل می‌شود. این چندمین بار است که رییس کل بانک مرکزی وعده متعادل شدن قیمت دلار را می‌دهد و البته اتفاق نمی‌افتد.

با این حال همتی به صادرکنندگان هشدار جدی داده که زودتر ارز‌های خود را در بازار عرضه کنند. او نوشته است: «فرصت برای برگرداندن میلیارد‌ها دلار ارز صادراتی در دو هفته آتی پایان می‌یابد. این فرصت به هیچ‌وجه تمدید نخواهد شد. از فردا، با هماهنگی بانک مرکزی، قوه محترم قضائیه، وزارت صمت و نهاد‌های نظارتی، صادرکنندگانی که تاکنون تعهد خود را ایفا نکرده‌اند، در لیست‌های ۱۰ نفره برای توضیح در مورد نحوه ایفای تعهدات دعوت می‌شوند.»

به دلیل اختلاف قیمت ارز دولتی با قیمت ارز در بازار آزاد صادر کنندگان تمایلی به بازگرداندن منابع ارزی حاصل از صادرات خود به داخل ایران ندارند. در شرایطی که آمریکا تحریم‌های فراگیری علیه ایران از جمله صادرات نفت این کشور اعمال کرده، خودداری صادرکنندگان از بازگشت همه منابع ارزی خود به داخل، به یکی از مشکلات بانک مرکزی در تامین ارز دامن زده است.

بانک مرکزی اوایل تیر ماه تهدید کرده بود که اسامی صادرکنندگان کالا و خدماتی که ارز‌های صادراتی را به چرخه اقتصاد بر نمی‌گردانند در رسانه‌ها منتشر خواهد کرد. این اعلام بانک مرکزی پس از درخواست حسن روحانی رییس جمهور صورت گرفت.

اخیرا محسن زنگنه از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، اعلام کرده که ارزش ارز‌های صادراتی برنگشته به اقتصاد کشور حدود ۲۰ میلیارد دلار است.

رییس کل بانک مرکزی هشدار دومی هم به سرمایه گذاران در بازار ارز داده است. او از دخالت "هدفمند" بانک مرکزی در راستای "مصالح عالیه" اقتصادی کشور سخن گفته و با یادآوری کاهش نرخ دلار در مهر ماه سال ۹۷ نوشته است: «برخی به خاطر اشتباه محاسباتی تا دو سال برای فروش دلار‌های ۱۹ هزار تومانی خود معطل ماندند. امروز نیز ریسک بازار ارز برای سرمایه گذاری به شدت افزایش پیداکرده است و من نیز وظیفه دارم این را به فعالان اقتصادی گوشزد نمایم.»

قیمت ارز در بهار و تابستان سال ۹۷ به شکل سرسام آوری افزایش یافت و در چند ماه نرخ دلار از چهار هزار تومان به ۱۹ هزار تومان رسید. افزایشی عجیب که کل اقتصاد ایران را تکان داد. دولت در این مسیر ابتکارِ شکست خورده تک نرخی کردن دلار در رقم ۴۲۰۰ تومان را پیاده کرد. سیاستی که از اواخر فروردین همان سال در پیش گرفته شد و خیلی زود ناکارآمدی و شکستش معلوم گردید.

پس از آن دلار ۴۲۰۰ تومانی به دلیل اینکه با دستور معاون اول رییس جمهور اجرایی شده بود به دلار جهانگیری مشهور شد.

در ماجرای دلار ۴۲۰۰ تومانی رییس کل وقت بانک مرکزی یعنی والله سیف در حاشیه قرار گرفت و حتی روشن نبود که آیا او موافق این طرح است یا نه. به هر ترتیب تلاطم ارزی سال ۹۷ موجب شد که سیف زودتر از پایان ماموریتش در بانک مرکزی از این سمت کنار برود. عبدالناصر همتی که در آن زمان به تازگی به عنوان سفیر ایران در چین منصوب شده بود، با ماموریت ویژه کنترل بازار ارز ریاست بانک مرکزی را برعهده گرفت.

ماموریتی که او در کمتر از سه ماه پس از انتصاب توانست تا حدودی به آن عمل کند. بانک مرکزی با مدیریت همتی ابتدا آرام آرام توانست مقداری از قیمت ارز بکاهد تا اینکه در شامگاه ۱۰ مهر ماه سال ۹۷ ناگهان قیمت دلار به شکل عجیبی فروریخت و از حدود ۱۶ هزار تومان به محدوده ۱۲ هزار تومان رسید، در آن شب در برخی ساعات و در برخی شهر‌ها دلار از ۱۰ هزار تومان هم کمتر شد.

کنایه امروز همتی به دلالان و سرمایه‌گذاران بازار ارز اشاره به همان شب دارد.

پس از آن بانک مرکزی توانست تا ماه‌ها قیمت دلار را در محدود ۱۳ هزار تا ۱۵ هزار تومان نگه دارد و نوسانات جزیی آن را کنترل کند.

اما چند ماهی است که اوضاع فرق کرده است. فشار تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا همچون بسیاری از کشور‌ها به اقتصاد ایران نیز ضربات سختی وارد کرده است. در کنار آن تحولات درونی اقتصاد از جمله افزایش نقدینگی نیز در ایجاد بحران تازه ارزی در کشور موثر بوده است.

با اینکه مقامات دولتی اطمینان می‌دهند که اقتصاد ایران "فرو نمی‌پاشد "اما در دو هفته اخیر نگرانی درباره وضعیت دوچندان شده است. در هفته‌های اخیر برخی اقتصاددانان درباره احتمال "ونزوئلایی" شدن ایران هشدار داده اند. موضوعی که با واکنش همتی روبه رو شد و او ان را رد کرد. رییس کل بانک مرکزی معتقد است نقدینگی نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری نداشته است.