تاریخ انتشار: ۲۲:۰۶ - ۱۲ مرداد ۱۳۹۹

افشاگری گاردین / نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد

برای نخستین بار نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس در همکاری با سازمان سیای آمریکا برای راه اندازی کودتا علیه دکتر مصدق در ایران فاش شد.

کودتای 28 مرداد

  اقتصاد۲۴ - گاردین برای نخستین بار پس از آنکه در سال ۱۹۸۵ مقاله آبزرور از این روزنامه پاک شد، نقش پنهان یک افسر سرویس جاسوسی انگلیس که منجر به کودتا در ایران شد و خاورمیانه را تغییر داد، را فاش کرد.

این گزارش با عنوان «چگونه ام آی ۶ و سیا به نیرو‌ها برای طرح کودتا علیه ایران پیوستند»، در نسخه ۲۶ مه روزنامه آبزرور چاپ شد، اما به سرعت حذف شد. این گزارش این واقعیت را آشکار می‌کند که «نورمن داربیشایر» یکی از اعضای سرویس جاسوسی انگلیس (ام آی ۶)، برای بازگرداندن شاه ایران به عنوان حاکم این کشور در سال ۱۹۵۳، عملیاتی پنهانی و خشونت آمیز را ترتیب داده است.

با این وجود تنها چند روز پس از انتشار این گزارش در این روزنامه، به ناگاه تمام مدارک و شواهد تازه این عملیات انگلیسی و هویت داربیشایر از مباحث عمومی ناپدید شد.

«تقی امیرانی» فیلمساز، این هفته پیش از انتشار مستندش تحت عنوان «کودتای ۵۳» گفت: «ما هنوز نمی‌دانیم چه کسی این مسئله را ابتدا به دست آبزرور رسانده است یا چرا این کار را کرده. ما فقط می‌دانیم که هر سابقه‌ای از مصاحبه با داربیشایر به سرعت ناپدید شد و هیچ کس داستان را دنبال نکرد. این مسئله باعث می‌شود تا به امروز دخالت انگلیس کاملا لاپوشانی شود.»

پیشینه کودتای ۱۹۵۳ مدت هاست که باعث ظن و گمان بین المللی شده است. نخست وزیر «وینستون چرچیل» مخالف حکومت نخستین رهبر دموکراتیک این کشور یعنی «محمد مصدق» بود، بیشتر به این دلیل که منافع انگلیس در صنعت نفت ایران را تهدید می‌کرد. اکنون مشخص است که ام آی ۶ با همکاری با سیا - که این سازمان هم امیدوار بود پهلوی را به تخت سلطنت بازگرداند -برای سرنگونی مصدق کار‌های بسیار بیشتری انجام داد.

در ماه ژوئن، اسناد موجود در بایگانی واشنگتن نشان داد که چگونه نام ملکه الیزابت دوم به اشتباه به منظور ترغیب شاه برای ماندن در ایران قبل از کودتا به کار گرفته شده است. مستند «کودتای ۵۳» اکنون یک مورد روشن را نشان می‌دهد که انگلیسی‌ها چگونه یک کودتا را به شکل آدم ربایی، شکنجه و پرداختن هزینه به معترضان برای رفتن به خیابان‌های تهران را برنامه ریزی کرده بودند.

مستند کودتای ۵۳، که در ۱۹ اوت یعنی ۶۷ سالگی کودتا پخش شد، به انجام بازجوی تحقیقات از امیرانی که ایرانی -انگلیسی است، منتهی شد. امیرانی با همکاری با «والتر مُرچ» تدوین گر تحسین شده فیلم‌هایی مانند مکالمه (۱۹۷۴)، بیمار انگلیسی (۱۹۹۶) و اینک آخرالزمان (۱۹۷۹)، به بایگانی و مصاحبه‌های بسیاری از افراد درگیر در این ماجرا دست یافت.

مرچ گفت: «ما وقتی ساخت این فیلم را آغاز کردیم، چیزی راجع به راز داربیشایر یا اسرار این راز نمی‌دانستیم. هیچ کدام از این‌ها در رادار ما نبود. تقی وتی کارمان را شروع کردیم، چیز‌هایی را کشف کرد. این کار خیلی زمان برد. اما این بیشترین مطالبی بود که من تا به حال بر روی آن کار کردم - ۵۳۲ ساعت - یعنی دو برابر آنچه که من در اینک آخرالزمان کار کردم.»

نقطه عطف زمانی بود که امیرانی در تحقیقات بر روی «پایان امپراتوری»، یک سریال مستند از گرانادا از اواسط دهه ۱۹۸۰، یک سری شواهد کلیدی پیدا کرد. نسخه‌ای از یک قسمت این مستند درباره ایران، در ابتدا حاوی مصاحبه‌ای با داربیشایر بود که با صراحت صحبت می‌کرد.

داربیشایر می‌گفت: «کاری که به من محول شده بود، بسیار ساده بود: به آنجا بروید، به سفیر اطلاع ندهید و هر هزینه‌ای که برای تأمین سرنگونی مصدق با ابزار قانونی و یا شبه قانونی نیاز دارید، از سرویس اطلاعاتی بگیرید.» این افسر ام آی۶ در ادامه توضیح می‌دهد که او «مبلغ هنگفتی پول، بیش از یک و نیم میلیون پوند» خرج کرده است، و افزود: «من شخصاً دستور می‌دادم و آشوب‌های خیابانی را هدایت می‌کردم.»

با این حال، فیلم این مصاحبه انفجاری هرگز پخش نشد. در فیلم امیرانی، نقش داربیشایر را «رالف فینز» بازی می‌کند که خطوطی از متن سانسور شده گرانادا را ارائه می‌دهد. مقاله سال ۱۹۸۵ آبزرور توسط خبرنگار «نایجل هاوکس» درست قبل از نمایش قسمت ایرانی توسط شبکه ۴ منتشر شد.

اما وقتی برنامه به پایان رسید، خبری از داربیشایر و شهادت او نبود. یک نقد تلویزیونی که یک هفته بعد توسط «جولیان بارنز» منتقد آبزرور ارائه شد، هیچ اشاره‌ای به این بخش از داستان نکرد. امیرانی، مرچ و کارشناسان اطلاعاتی که با آن‌ها مشورت کرده اند این گونه نتیجه می‌گیرند که دولت پس از یک نمایش خصوصی، وارد میدان شد و مانع از آن شد که تهیه کنندگان از مصاحبه داربیشایر استفاده کنند. به روزنامه ها، از جمله آبزرور، که در آن زمان توسط «دونالد ترلفورد» ویرایش شده بود، همچنین گفته می‌شد که دیگر وارد ماجرا نشوند.

داربیشایر با «استفان مید» همتای خود در سازمان سیا که در «پایان امپراطوری» ظاهر شد، از نزدیک همکاری کرد. او همکار انگلیسی خود را «فردی که کاملا روان به زبان فارسی و همچنین فرانسوی صحبت می‌کند» توصیف می‌کند.

شاید تکان دهنده‌ترین شواهد در «کودتای ۵۳» مربوط به نقش انگلیس در آدم ربایی و در نهایت قتل فجیع و ظاهرا «تصادفی» «محمود افشارطوس» رئیس شهربانی دوره مصدق باشد. این حادثه ناآرامی‌هایی را منجر شد که به دستگیری و زندانی شدن مصدق در اوت (مرداد) منتهی شد.

داربیشایر در سال ۱۹۹۳ درگذشت، و «آلیسون روپر» محقق سابق گرانادا، که در «پایان امپراطوری» کار می‌کرد، به همراه «مارک اندرسون» تهیه کننده / کارگردان، به امیرانی گفتند که آن‌ها هیچ خاطره روشنی از مصاحبه با افسر ام آی ۶ یا آنچه که در این فیلم رخ داده، ندارند.

در آمریکا، این کودتا به عملیات «آژاکس» معروف بود، در حالی که در انگلیس این عملیات «چکمه» نام داشت. پس از کودتا، شاه تا زمان انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ بر این کشور حاکم بود.

این کودتا نه تنها روابط غرب با ایران را به مدت ۶۰ سال شکل داد، بلکه خاورمیانه را هم تغییر داد.
 
منبع: جماران
ارسال نظر
قوانین ارسال نظر
لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.
از ارسال دیدگاه های نا مرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.
لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.
در غیر این صورت، «اقتصاد24» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

پیش‌بینی هواشناسی تهران و ایران امروز + جدول

وضعیت هواشناسی امروز

قیمت سکه و طلا امروز جمعه ۸ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت دلار و یورو امروز جمعه ۸ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت خودرو‌های سایپا امروز جمعه ۸ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

قیمت خودرو‌های ایران خودرو امروز جمعه ۸ فروردین ۱۴۰۴ + جدول

عکس/ ویرانی پل ها در زمین لرزه امروز میانمار

عکس/ حضور اتباع افغانستانی در راهپیمایی روز قدس

عکس/ حضور مخبر در راهپیمایی روز قدس در دزفول

عکس/ حضور سردار قاآنی در راهپیمایی روز قدس در تهران

عکس/ دستگیری نمادین نتانیاهو در راهپیمایی روز قدس

فیلم/ تشریح پاسخ ایران به نامه آمریکا از زبان عراقچی

عکس/ صميميت رضا چلنگر با رامین رضاییان در تمرینات استقلال

عکس/ حاشیه‌های تصویری از آغاز راهپیمایی روز قدس در تهران

حضور پرحاشیه مسئولان در راهپیمایی روز قدس

عکس/ گوشواره طلای ۳۰۰۰ ساله هخامنشی در موزه آمریکا

عکس/ حضور سران قوا در نماز جمعه روز قدس تهران

اینفوگرافی/ ویتامین‌ها را چه زمانی مصرف کنیم؟

عکس/ پوستر استقال برای بازی با خیبر خرم آباد

عکس/ حضور پزشکیان در راهپیمایی روز قدس

خواندنی‌ها
خودرو
فناوری
آخرین اخبار

پیش بینی قیمت طلا و سکه امروز ۹ فروردین ۱۴۰۴/ سیگنال اونس به بازار طلای داخل

مگر می‌شود مذاکره نکرد و FATF را نپذیرفت و منتظر روز‌های خوب بود؟/ بدون مذاکره تثبیت قیمت دلار دور از انتظار است

عکس/ تنیس بازی کردن محمدرضا پهلوی ۷۱ سال پیش در آمریکا

آلوده‌ترین شهرهای جهان در سال ۲۰۲۵

عکس/ صادق محصولی در فهرست ثروتمندترین ایرانیان جهان

عکس/ زوج جذاب سریال در انتهای شب در فرانسه

عکس/ فرح در ۶ ماهگی در آغوش پدرش ۸۶ سال پیش

آمریکا صعود ایران به جام جهانی را تبریک گفت

فیلم/ ترامپ: ایران در صدر فهرست اولویت‌های من قرار دارد

عکس/ عید دیدنی رضاشاه در اتاق ناصرالدین شاه

جولانی را به پاریس بردند

عکس/ محمدرضا پهلوی مشغول پرواز با هلیکوپتر ۷۴ سال پیش

عکس/ قاب خانوادگی بهنوش بختیاری در عید نوروز

عکس/ استایل شیک و خاص نسرین مقانلو

منتظر این تغییر در بورس باشید

عکس/ اشرف، علیرضا، تاج الملوک، محمدرضا و شمس پهلوی ۸۹ سال پیش در سوئیس

ظریف: زنان، نسل z و ایرانیان خارج فرصت هستند نه تهدید

نرخ سوخت نیروگاه‌ها ۵۰ درصد افزایش یافت

اعلام نرخ عوارض و مالیات سیگار و تنباکو در سال ۱۴۰۴

قیمت نفت خام در بازارهای جهانی افزایش یافت

تحریم‌های جدید آمریکا علیه حزب‌الله

عکس/ فوزیه در کنار اشرف پهلوی، فریده و ملکه مصر ۸۴ سال پیش

اروپا: مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را پیگیری می‌کنیم

عکس/ فرزند شهید حاج احمد کاظمی در راهپیمایی ‎روز جهانی قدس

۱۴۴ کشته در زمین‌لرزه میانمار

اینفوگرافی/ تعطیلات عید فطر در کشور‌های مختلف چند روز است؟

کاهش ۲۰ تا ۳۰ درصدی تصادفات نوروزی؛ جاده‌های خراسان و اصفهان نیازمند توجه فوری

عکس/ فرح در دوران دبستان و در حیاط مدرسه شان ۸۴ سال پیش

فیلم/ پشت صحنه سکانس پرواز سالار معمولی در پایتخت ۷

اینفوگرافی/ رشد اقتصادی ۱۴۰۳ زیر ذره‌بین

ادعای رابطه عاشقانه کریستیانو رونالدو با تنیس‌باز ترکیه‌ای

تغییرات دلاری حداقل دستمزد در ایران

عکس/ آزادی بیان به سبک پایدارچی‌ها

بازگشت اورونوف به تمرینات پرسپولیس

عکس/ محمدرضا، شمس، علیرضا و اشرف پهلوی در کودکی

عکس/ گشت زنی پهپاد آمریکایی در نزدیکی سواحل بوشهر

علت انتخاب عمان برای پاسخ به آمریکا از زبان عراقچی

گام‌های مؤثر پلیس راهور کرمان در کاهش تصادفات جاده‌ای؛ از فناوری‌های نوین تا حضور میدانی

عکس/ ترامپ تیم ملی ایران را به مکزیک فرستاد؟!

فیلم/ پارک آبی شهر ابوظبی در آتش سوخت

مصرف بنزین به مرز ۱۴۰ میلیون لیتر رسید

عکس/ مالیات طلا و جواهر در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟

عکس/ استوری جدید جواد کاظمیان و تیکه به علیرضا بیرانوند

موج بازگشت مسافران نوروزی شدت گرفت

هوای تهران گرم می‌شود

عکس/ چهره ایرندخت قاجار دختر دوم احمدشاه ۸۴ سال پیش

عکس/ انتقال اجساد سه شهید آزادسازی جزایر سه گانه از فرودگاه بندرعباس به تهران 54سال پیش

عکس/ تهدید رسمی انصارالله یمن علیه ابوظبی و دبی

عکس/ استایل متفاوت مهرداد صدیقیان

عکس/ رونمایی عجیب از دختر محمد علیزاده و سارا منجزی پور