رویکرد تسهیل‌گری فرهنگی و گردشگری در مناطق آزاد

در این نشست، نخست دبیر شورایعالی مناطق آزاد با تاکید بر اینکه حوزه فرهنگی و اجتماعی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی است گفت: هیچ توسعه پایدار و فراگیری در جهان شکل نمی گیرد و به اهدافش نمی رسد مگر اینکه در چارچوب برنامه های فرهنگی ـ اجتماعی و در جهت ارتباط قوی تر و جامع تر با مخاطبین اصلی (جامعه محلی) باشد.

در ادامه این نشست معاونین فرهنگی سازمان های مناطق آزاد علاوه بر ارائه گزارش عمکلرد شش ماهه در بخش های مختلف، از چالش ها، موانع، آسیب ها و ارائه راهکارهایی برای پیشبرد برنامه ها و اهداف پرداختند. 

معادله دولت فربه و جامعه نحیف باید تغییر کند 

یکی از موانع توسعه در ایران این است که آنقدر که برای «دولت سازی» هزینه کرده ایم برای «جامعه سازی» هزینه نکرده ایم که باید توازن بین دولت و جامعه برقرار شود.

از زمان آغاز فعالیت ها در معاونت فرهنگی، گردشگری و صنایع خلاق دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، برنامه ها و فعالیت هایی در این حوزه سیاستگذاری، برنامه ریزی و اجرا شده است. یکی از موانعی که همواره بر سر راه فعالیت های مناطق آزاد وجود دارد این است که فهم مشترکی بین حکمرانان نسبت به کارکردهای مناطق آزاد وجود نداشته و تفاوت نگاه بسیار زیادی وجود دارد. این تفاوت در نگاه ها و راهبردها به ویژه در مسائل فرهنگی و گردشگری در مناطق آزاد که قوانین و مقررات مختص به خود را دارند و با قوانین سرزمین اصلی اشتراکاتی دارند بیشتر نمایان است.

بیشتر بخوانید: استفاده بهینه از ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی کیش در رونق گردشگری

فلسفه فعالیت منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی توجه به مردم و خواست آنها و تسهیلگری در فرآیندها است. این رویکرد بیشتر حوزه فرهنگ نمایان است. قانون اساسی هم بر اساس اصل مشارکت مردم تدوین شده است. پس بر اساس گفته های دبیر محترم شورایعالی مناطق آزاد، این مناطق بسترساز تأمین نیازهای مردم هستند و اصلی ترین ماموریت آنها بر اساس نیازسنجی ها از سوی مردم است.

«جامعه محلی» در مناطق آزاد اساس شکل گیری این مناطق است و در کنار سایر جاذبه های گردشگری و سرمایه گذاری یک هویت و عنصر مستقل دارد. ذی نفع ما در مناطق آزاد از ظرفیت هوشی و ضریب تشخیص بالایی برخوردار است و حتی می تواند عهده دار تشخیص مسائل خود باشد بنابراین به عنوان مثال باید ساخت و ساز، فرهنگسازی، اقدام فرهنگی و اجتماعی در فضای عمومی در مناطق آزاد برای مخاطب بومی و گردشگری، دارای یک پیام واضح و روشن باشد.

لزوم همفکری برای ارائه شیوه‌های چابک‌تر در حوزه فرهنگ

برای پیشبرد اهداف فرهنگی، اجتماعی و گردشگری در مناطق آزاد با اعلام فراخوان و استفاده از ظرفیت نیروی انسانی مقیم مناطق، می توان بستر موفقی را برای توسعه فرهنگی در مناطق آزاد فراهم کرد. کار با نامه و بخشنامه پیش نخواهد رفت چرا که مانع چابکسازی و سرعت در برنامه ها و فرآیندها می شود. باید از مجموعه نخبگان در منطقه در طراحی رخدادهای فرهنگی استفاده کرد و رویکردها را به سمت «گفتمان فرهنگی» سوق داد تا از رهگذر گفتگو و مفاهمه به طراحی هایی که انجام خواهد شد؛ رسید.

در این میان نقش تبیین و شکل گیری روند استفاده از بودجه فرهنگی نیز چشمگیر خواهد بود چرا که چانه ی حوزه فرهنگ در نظام بودجه ریزی کشور نحیف است و در پروسه اجرا به دلیل بی اعتمادی و تعارضات، قربانی برخی اولویت های دیگر می شود که این موضوع در مناطق آزاد باید با برنامه ریزی و همکاری همه فعالان حوزه فرهنگ، به نقطه عطف و اتکاء تبدیل  شود.

بر این اساس، و آنچه که معاون فرهنگی، گردشگری و صنایع خلاق دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد کشور در این نشست بیان کرد می توان موضوعات زیر را از جمله دستور کارهایی دانست که در کوتاه مدت و میان مدت برای اجرای آن می بایست همت گمارد.

مطالعه تغییر ساختار و متناسب سازی چارت مناطق و دبیرخانه بر اساس آسیب‌شناسی وضعیت موجود (با تمرکز بر عدم فربه کردن چارت و حضور کارشناسان مسئول متخصص)، اجرای دقیق ماده 65 احکام دائمی توسعه کشور به منظور ساماندهی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و ایفای نقش مؤثر آنها در تحقق اهداف سند چشم انداز بيست ساله، پیشبرد گفتگوها و تفاهم نامه¬ها با متولیان حوزه اجتماعی، آموزش و فرهنگ در وزارتخانه های کشور، آموزش و پرورش و فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان های جهاد دانشگاهی و فنی و حرفه ای، اجرای برنامه های مبتنی بر  اجرای برنامه های آموزشی به منظور ارتقاء رفتار سازمانی در مناطق، مراقبت از بودجه فرهنگی مناطق با فرض استحکام و اجرای برنامه های پیشنهادی، قطب‌سازی فرهنگی منطقه با برجسته‌سازی یک برنامه شاخص در هر منطقه، طراحی و اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های دریا پایه با محوریت مناطق آزاد جنوبی و دارای سواحل، بررسی آسیب‌شناسی تعاملات بین‌بخشی و فرابخشی و ارائه پیشنهادات مناطق به دبیرخانه جهت تسهیل در رفع مشکلات و موانع، توجه به گفتمان شفافیت و شفاف‌سازی با پیگیری ایجاد سامانه‌ها و شبکه‌سازی اطلاعات با تمرکز بر پنجره واحد خدمات مناطق آزاد، ایجاد سامانه خدمات و ایجاد زنجیره‌ی فعالیت و گردش‌کار استاندارد با تمرکز بر پنجره واحد و معرفی فرصت‌ها و جاذبه‌ی گردشگری هر منطقه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های تبلیغاتی در دیگر مناطق آزاد، تشکیل بانک اطلاعات از ظرفیت ها و توجه به شاخص درآمدزایی فعالیت های فرهنگی و گردشگری.

امید است با دنبال کردن این موارد و در دستور کار قرار دادن آن شاهد موفقیت و پیشبرد در اهداف و مأموریت های تعیین شده باشیم.

یادداشت از میثم غلامی/ کارشناس معاونت فرهنگی دبیرخانه شورایعالی مناطق آزاد