فریاد بی‌صدای آسیب‌دیدگان در مناطق حاشیه نشین/ مسئولان اصفهان در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی چه می‌کنند؟

اقتصاد۲۴ - مشکلات حاشیه نشینی در برخی از شهر‌های ایران به مرز هشدار رسیده است. وضعیت زنان و مردان کارتن خواب این بار در مناطق حاشیه شهر اصفهان مورد توجه فعالان اجتماعی قرار گرفته است. اخیرا نیز انتشار تصویری تلخ از جسد یک نوزاد تازه متولد شده در بیابان‌های حاشیه شهر اصفهان بازتاب فراوانی یافت. منتشر کننده این عکس که یکی از فعالان اجتماعی ساکن در یکی از همین مناطق حاشیه‌نشین است دو روز پیش از انتشار این تصویر در صفحه اینستاگرامی خود نسبت به وضعیت زنان کارتن‌خواب حاضر در این مناطق و به‌ویژه زن جوان کارتن‌خوابی که دارای اختلال روانی نیز هست هشدار و از مسئولان خواسته بود به این موضوع رسیدگی کنند.

او در این تصویر با خطاب قرار دادن مردمی که در اعتراض به دوچرخه سواری یک بانوی بی‌حجاب تجمع به پا کرده بودند از آن‌ها سپاسگزاری کرده و خواست که نسبت به وضعیت این زنان هم بی‌تفاوت نباشند. با این حال، اما کسی پاسخگوی اعتراضات این فعال اجتماعی نبود.

با سید امیرهاشمی‌نژاد فعال اجتماعی و منتشر کننده تصویر نوزاد و همچنین دکتر کوروش محمدی رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان و رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران گفتگو کردیم.

فروش نوزادان به حاشیه‌های اصفهان هم رسید

هاشمی‌نژاد ماجرای پیدا کردن جسد این نوزاد در بیابان‌های حاشیه شهر اصفهان را اینگونه تعریف می‌کند: یکی از همسایه‌ها به من اطلاع داد که جسد این نوزاد پسر را که تازه هم به دنیا آمده بود مشاهده کرده است. وقتی به محل رسیدم نیروی انتظامی هم آنجا بود. روی جسد این نوزاد جای دندان سگ بود و تعدادی سگ هم کمی آن‌سوتر حضور داشتند. با توجه به اینکه سگ‌ها آسیبی به نوزاد نزده بودند احتمال می‌دهم قصد کمک به او را داشته‌اند.

وی اضافه می‌کند: به نظر می‌رسد که این نوزاد متعلق به یکی از زنان کارتن‌خواب باشد. متاسفانه ما همواره با چنین صحنه‌هایی مواجه می‌شویم. ما کارتن‌خواب‌هایی داشته‌ایم که به ما گفته‌اند که نوزاد خود را فروخته‌اند. سوالمان این است که چه کسی باید از این آسیب‌ها جلوگیری کند؟ نگرانی ما از ترویچ بچه فروشی در حاشیه شهر است که البته این اتفاق رخ داده است.

این فعال اجتماعی می‌افزاید: من به نیروی انتظامی کمک کرده و از اهالی محل تحقیق کردم که آیا کسی را دیده‌اند که این نوزاد را آنجا بیندازد. به تعدادی از پاتوق‌ها هم سرک کشیدم تا شاید زنان کارتن‌خوابی که می‌دانستم باردار هستند را پیدا کنم، اما متاسفانه آن‌ها را پیدا نکردم. من عکس این نوزاد را گرفتم و در فضای مجازی هم منتشر کردم به این قصد که عمق فاجعه را در حاشیه شهر نشان بدهم. به نظر من مادر این کودک تن به قتل فرزند خود داد، زیرا به خوبی می‌دانست که این نوزاد بزرگ هم شود آینده خوبی ندارد.

هاشمی‌نژاد ادامه می‌دهد: در این حاشیه‌ها شرایط خوب نیست. موردی داشتیم که یک فرد دارای اعتیاد و کارتن‌خواب پشت کامیون مردم، اقدام به تزریق کرده و جان خود را از دست داده است. من در حاشیه شهر زندگی می‌کنم و مدام پیام‌هایی از مردم می‌گیرم که نشان‌دهنده اوج مشکلات آنهاست. کارتن‌خواب با من تماس می‌گیرد که شهرداری شناسنامه‌اش را گرفته است و از من می‌خواهد آن را برایش بگیرم. دیگری هزینه درمان سرطان فرزندش را ندارد و ما مدام با این مسائل ودرد‌ها مواجه هستیم.

این فعال اجتماعی با بیان اینکه ما در حاشیه شهر اصفهان با کمک گرفتن از مردم فعالیت کرده و از هیچ ارگان و سازمانی پول نمی‌گیریم، عنوان می‌کند: چند ماه پیش معاون اجتماعی بهزیستی اصفهان را به پاتوق‌های موجود در این مناطق بردم. اما در نهایت نتیجه‌ای نگرفتم. بیشترین اعتراض و درگیری در آبان ماه سال گذشته در حاشیه شهر بوده است. بیشترین آمار زندانی و خانواده زندانی، کارتن‌خوابی، بزه، توزیع مواد مخدرو... مربوط به همین منطقه حاشیه شهر است.

وی عنوان می‌کند: ما حتی به بهزیستی ارزاق می‌دهیم تا میان مددجویان خود تقسیم کند. معاون اجتماعی بهزیستی می‌گوید که در حاشیه شهر خیریه راه‌اندازی کرده‌اند که به مشکلات و آسیب‌ها رسیدگی کند این درحالی است که به همین خیریه‌ها هم ما ارزاق می‌رسانیم. من و همکارانم شهروندان معمولی هستیم و با کمک‌های مردمی به فعالیت‌هایمان ادامه می‌دهیم. اما وقتی عکس این نوزاد را منتشر کردم همین معاون اجتماعی بهزیستی اصفهان عنوان کرده است که حسن نیت این شخص باید مشخص شود. من معنی این حرف‌ها را نمی‌دانم بار‌ها با ایشان تماس گرفته و از او خواسته‌ام که به این مناطق سر بزند، اما او هیچ کاری نمی‌کند. ایشان به خوبی من را می‌شناسند.

باران، برهنه در حاشیه شهر

هاشمی‌نژاد با اشاره به حضور تعدادی از دختران کم سن و سال ۱۰ تا ۱۲ ساله‌ای که در پاتوق‌ها زندگی می‌کنند، می‌گوید: از این کودکان برای کسب درآمد سوءاستفاده می‌شود تمام نگرانی ما آن است که این کودکان چند سال دیگر تبدیل به روسپی و تن‌فروش شوند، این کودکان پدر و مادر ندارند و هر بار هم در یک پاتوق مشاهده شده‌اند. من از بهزیستی خواستم که این کودکان را به مراکز خود ببرند، اما این کار را نکردند.

وی اظهار می‌کند: پدری از یکی از شهر‌های زلزله‌زده به منطقه ما آمده است و دخترش سر خیابان گل فروشی می‌کند. اگر به این کودک تجاوز شود یا به دام اعتیاد بیفتد کدام یک از مسئولان مربوطه پاسخگو هستند؟ اما از زمانی که این عکس نوزاد رها شده در بیابان‌های حاشیه را منتشر کردم تمام مسئولان شهر اصفهان شاکی شده‌اند. علت این برخورد چیست؟ چرا صورت مساله را پاک می‌کنید؟ من از معاون بهزیستی خواستم که به این دختران و زنان بی‌پناه رسیدگی کند که تا کنون این کار هم انجام نشد.

این فعال اجتماعی می‌گوید: در منطقه حاشیه‌ای که من فعالیت می‌کنم یک سامان‌سرای بانوان وجود دارد و ما تا کنون ده‌ها کارتن‌خواب را به این سامان‌سرا معرفی کرده‌ایم که تعدادی از آن‌ها در حال حاضر ترک اعتیاد کرده و پاک هستند. در میان زنان کارتن‌خواب زنی به نام باران حضور دارد که به بیماری روانی سایکوز مبتلاست و حالت جنون دارد بار‌ها دیده شده که لباس‌های خود را در آورده و برهنه است. من حتی امروز هم او را در این حالت مشاهده کردم.

وی خاطرنشان می‌کند: کودکانی که باران را می‌بینند به سمت او سنگ پرتاب می‌کنند که این حرکت بچه‌ها منجر به واکنش او شده و او هم سنگ پرتاب می‌کند. باران به شدت روی صدای گریه کودک حساس است و اگر کسی کودکی را آزار دهد با چاقو دنبال آن فرد می‌کند. وقتی بچه‌ها با هم بازی و سرو صدا می‌کنند باران به شدت واکنش نشان می‌دهد. وقتی شهرداری به درخت‌ها آب می‌دهد و پای درخت آب جمع می‌شود باران برهنه می‌شود و همان‌جا لباس‌هایش را می‌شوید. این زن جوان باید در یک بیمارستان روانی بستری شده و مورد رسیدگی قرار گیرد. چه کسی باید به باران با این شرایط ناگوار ذهنی و روحی کمک کند؟ امور بانوان استانداری اصفهان و امور اجتماعی این سازمان چه می‌کنند؟ چرا واکنشی نسبت به این مشکلات نشان نمی‌دهند؟

وی با اشاره به تشکیل کارگروهی در مجمع نمایندگان استان اصفهان برای رسیدگی به مسائل حاشیه‌نشینی شهر اصفهان عنوان می‌کند: در این جلسه که به دستور آیت‌الله مهدوی امام جمعه موقت اصفهان تشکیل شد، علاوه بر نمایندگان مردم اصفهان در مجلس تعدادی از مدیران شهری و استانی مانند نمایندگانی از استانداری، فرماندار اصفهان، نماینده‌ای از سازمان اوقاف، رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر و رئیس بهزیستی اصفهان و معاون وی و... حضور داشتند.

این فعال اجتماعی می‌گوید: در این جلسه وعده دادند که قرار است کارگروهی در فرمانداری، بهزیستی و شورای شهر تشکیل شود تا به صورت ویژه به مسائل حاشیه شهر رسیدگی کند. من هم اعلام کرده‌ام که تا تحقق وعده‌ها ما سکوت نخواهیم کرد.

وی می‌افزاید: همچنین محمدی، رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان نیز کارگروهی اضطراری را با حضور مسئولان و نظارت فعالان اجتماعی ساکن در حاشیه شهر و بنده تشکیل دادند تا بر عملکرد شهرداری‌های مناطق حاشیه‌نشین، بهزیستی، آموزش و پرورش و مسئولانی که با مسائل حاشیه شهر مرتبط هستند نظارت شود.

بیشتر بخوانید: ساحل‌خوابی زنان بی‌سرپناه در کنار کارون +فیلم

برنامه‌ریزی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در اصفهان

دکتر کوروش محمدی رئیس کمیسیون اجتماعی شورای شهر اصفهان و رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران نیز درباره مشکلات مناطق حاشیه‌ای اصفهان می‌گوید: ما در شورای شهر این موضوع را به عنوان یک تهدید جدی در حوزه اجتماعی قلمداد کردیم و با پذیرش کامل و بدون آنکه به دنبال یافتن مقصر برای این موضوع باشیم از فعالان اجتماعی بومی و ساکن در مناطق حاشیه‌ای شهر اصفهان دعوت کرده و کمیته‌ای را تحت عنوان «کمیته اضطراری رسیدگی به امور مناطق آْسیب‌دیده حاشیه‌نشین» تشکیل دادیم. از مدیران سایر دستگاه‌ها نیز برای همکاری دعوت به عمل آوردیم.

وی ادامه می‌دهد: ما بر اساس نیاز‌ها بنا را بر انجام یک سری اقدامات فوری گذاشتیم و تصمیماتی هم گرفته شده است. برخی از مناطق حاشیه‌نشین اصفهان امروز به دلیل اینکه بر اساس اسناد مالکیت، زمین‌هایشان وقفی و در اختیار سازمان اوقاف است فرصتی برای رشد و اشتغال و دریافت خدمات را مانند سایر مناطق ندارند. یکی از مسائلی که در این کمیته مطرح شده است آزادسازی اسناد مالکیت وقفی این زمین‌هاست؛ که شهرداری این آمادگی را ایجاد کرده است که با تهیه معوض، یا تهاتر این مشکل را حل کند. در این رابطه هفته آینده جلسه‌ای با سازمان اوقاف، راه و شهرسازی و شورای شهر خواهیم داشت.

عضو شورای شهر اصفهان اضافه می‌کند: مطالبات فعالان و دغدغه‌مندان ساکن در مناطق حاشیه‌نشین اصفهان از نگاه ما ارحجیت دارد بر نظراتی که از افراد بیرون از این مناطق تحت عنوان راهکار ارائه می‌شود. ما معتقدیم فعالانی که در این مناطق ساکن هستند مسائل را دغدغه‌مندانه‌تر دنبال می‌کنند؛ لذا این فرصت را در اختیار فعالان بومی این مناطق گذاشتیم که در این کمیته حضور داشته باشند و از مدیریت شهری خواستیم که از این فعالان به عنوان اعضای این کمیته که پیگیر مطالبات شهری هستند نگاه کرده و به مطالبات آن‌ها پاسخ داده و با آن‌ها همراهی کنند. امیدواریم که با تغییراتی که در این رویکرد‌ها رخ داده است شاهد آینده روشن‌تری برای این مناطق باشیم.

محمدی درباره زنان کارتن‌خواب حاضر در مناطق حاشیه‌نشین اصفهان عنوان می‌کند: درحال حاضر یک مرکز ساماندهی تحت عنوان «مرکز جامع آموزش توانمندسازی افراد آسیب‌دیده اجتماعی» در باغ فدک اصفهان در حال ساخت است که از دو سال پیش کار ساخت آن آغاز شده است. امسال انتظار داریم که مراحل پایانی ساخت و ساز این مرکز به مساحت ۵ هزار متر به پایان برسد. اگر این مرکز به بهره‌برداری برسد بسیاری از مشکلات این مناطق برطرف می‌شود.

وی با تاکید براینکه فعلا گرمخانه زنان با نام سامان‌سرای بانوان را تقویت کرده‌ایم و کلیه زنان بی‌سرپناه را پذیرفته‌ایم که تا پایان فصل سرما ساماندهی شده و تحت آموزش باشند افرادی هم که اعتیاد دارند تحت درمان قرار بگیرند. در خصوص مردان کارتن‌خواب هم بنا شده است که ظرفیت‌هایی را استانداری با کمک شهرداری ایجاد کند. معاون سیاسی استاندار به این موضوع ورود کرده است که به معنای آن است که موضوع کارتن‌خواب‌های مرد با محوریت شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان پیگیری شده و دستگاه‌هایی مانند بهزیستی، شهرداری و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان هم مشارکت در این زمینه دارند تا این فصل سرما را بدون کارتن‌خوابی سپری کنیم. این برنامه‌ریزی‌ها انجام شده است تا زنان و مردان تحت آموزش و درمان و مراقبت قرار بگیرند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه باغ فدکی که قرار است به مرکزی برای توانبخشی افراد آسیب‌دیده اجتماعی تبدیل شود، یکی از مناطق گردشگری اصفهان است، اضافه می‌کند: ما مخالف این موضوع هستیم که صرفا در مناطق حاشیه‌ای گرمخانه و مرکز توانمندسازی احداث کنیم، زیرا معتقدیم در مناطق حاشیه‌ای باید مراکز فرهنگی، علمی و دانشگاهی هم ایجاد شود، زیرا این موضوع به حل معضلات این مناطق کمک می‌کند.

وی خاطرنشان می‌کند: اینکه افراد معتاد از پاتوق‌های خود دورتر نمی‌روند تا به گرمخانه برسند آن است که گرمخانه‌ها حرف زیادی برای گفتن ندارند ما در این سال‌ها در تهران و سایر کلان‌شهر‌ها گرمخانه احداث کردیم تا صرفا این افراد سرپناهی داشته باشند. تا وقتی نگاه به کارتن‌خوابی در این سطح باشد برای فرد کارتن‌خواب انگیزه‌ای ایجاد نمی‌شود مگر اینکه این مراکز اسکان به معنای واقعی کلمه به افراد سامان داده و آن‌ها را تحت آموزش قرار داده و توانمند کند و حتی برایشان ایجاد اشتغال کند، به نحوی که بعد از خروج از این مراکز پیگیری‌ها برای کمک به آن‌ها ادامه یابد. ما چنین شرایطی را در گرمخانه‌ها نداریم. به همین دلیل هم فرد کارتن‌خواب به گرمخانه به عنوان یک محل اسکان نگاه کرده و اگر این گرمخانه دورتر از پاتوق روز او باشد ترجیح می‌دهد که مراجعه نکند.

این جامعه‌شناس تاکید می‌کند: ما باید مراکز را به صورت حرفه‌ای و اصولی ایجاد کنیم. در این مراکز جامع نیز ما از بدو ورود فرد کارتن‌خواب سلامت، مهارت‌آموزی و اشتغال فرد را مورد نظر قرار داده‌ایم تا نگاه فرد کارتن‌خواب هم به این مرکز نگاهی متفاوت باشد.

با توجه به اقداماتی که شورای شهر اصفهان پیگیر انجام آن است، اما ظاهرا هنوز هم آسیب‌دیدگان اجتماعی در مناطق حاشیه نشین این شهر وضعیت مناسبی نداشته و هیچیک از این برنامه‌ریزی‌ها نتوانسته است در عمل شرایط این افراد را بهبود بخشود. کما اینکه بی‌تفاوتی برخی مسئولان مربوطه و فرا فکنی آن‌ها و منحرف کردن اصل موضوع به فرعیاتی مانند اثبات حسن نیت فعال اجتماعی نیز مساله‌ای است که می‌تواند یکی از علل وضعیت دردناک و ناگوار آسیب‌دیدگان اجتماعی حاضر در حاشیه شهر‌ها باشد.

منبع: رویداد‌۲۴