قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
قیمت روز
خطر سیلاب مرگبار و مدیریت بحران سیلاب در ایران
در هفته‌های اول آذر ۱۳۹۹، هوای ایران و کشور‌های همسایه تحت تأثیر باران شدید قرار داشته که بعضا منجر به طغیان رودخانه‌های به ویژه در خوزستان و بوشهر، با اثر‌های قابل توجه اجتماعی و اقتصادی شده است.
اقتصاد۲۴ -مهدی زارع-شدت بارندگی همراه با مداخله انسان‌ها در محیط از عوامل اصلی جاری شدن سیلاب‌ها در سال‌های اخیر در ایران بوده است. از زمستان ۱۳۹۷، کشور‌های سراسر خاورمیانه بارندگی زیادی را تجربه کرده اند که منجر به جاری شدن سیلاب در ایران، عربستان سعودی، عراق، فلسطین، اردن، پاکستان و افغانستان شده است. در هفته‌های اخیر، انباشت و شدت بارندگی منجر به طغیان گسترده‌ای در سراسر ایران، به ویژه در خوزستان، فارس، بوشهر و هرمزگان شده است.
بسیاری از مناطق ایران دور از رشته کوه‌ها و حاشیه ساحل دریای مازندران فقط بین ۱۴۰ تا ۲۴۰ میلیمتر بارش در سال دریافت می‌کنند. سیلاب‌های فروردین ۹۸ منجر به ۷۸ کشته شد. در مرگبارترین واقعه، ۲۱ نفر در اثر جاری شدن سیل در ۵ فروردین ۹۸ در شهر شیراز جان خود را از دست دادند. سیل همچنین منجر به جارو شدن صد‌ها اتومبیل در مسیل سیلاب شده است. جاده‌ها، پل‌ها و سایر زیرساخت‌ها در اثر سیل آسیب دیده یا تخریب شده اند.
بیشتر بخوانید:شمار جانباختگان سیل در هرمزگان به ۶ نفر رسید
آیا این سیلاب برای کشوری که تقریباً به طور کامل در خشک یا نیمه خشک طبقه بندی می‌شود غیر معمول است؟ در یک سال، به طور میانگین سه چهارم باران ایران بین آذر هر سال تا فروردین سال بعد می‌بارد. دو عامل برای تمرکز این بارندگی به گونه‌ای عمل می‌کنند که منجر به جاری شدن سیل فاجعه بار شود. اول، رشته کوه زاگرس که از جنوب غربی ایران عبور می‌کند و کوه‌های البرز در شمال هر دو به عنوان سدی در برابر جریان هوا عمل می‌کنند و مرکز کشور را خشک نگه می‌دارد، چراکه باران در سمت بادگیر ارتفاعات قرار می‌گیرد. دوم، رواناب با ترکیب با عوامل کاربری زمین، نوع خاک و زمینی که در دره‌های شیب دار وجود دارند، جاری می‌شود. چرا که مقدار زیادی از باران قادر به نفوذ به زمین نیست و به سرعت منجر به جاری شدن سیلاب می‌شود.
از نظر تقسیم بندی‌های مخاطرات طبیعی جاری شدن سیل دومین ریسک طبیعی پرخسارت پس از زلزله در ایران است در ۲۰ مرداد ماه ۱۳۸۰، در استان گلستان ۲۴۷ نفر در سیلاب کشته شدند. در سیلاب ۵ مرداد ۱۳۶۶ در تجریش در شمال تهران بیش از ۲۵۰ نفر کشته شدند.
پس از خشکسالی و کم بارشی که از ابتدای سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ در بیشتر جا‌های کشور مشاهده شد، پیشبینی شده است که باران زیادی در نیمه دوم آذر ۹۹ و در دیماه ۹۹ در کشور دریافت شود. با در نظر گرفتن شرایط کنونی رودخانه ها، خطر طغیان بیشتر همچنان وجود دارد. در دراز مدت، تحقیقات در مورد پیامد‌های تغییر اقلیم در بارندگی در ایران هنوز بسیار مشکل است به این دلیل که سنجش محرک‌های جوی که بر الگو‌های آب و هوایی جهانی تأثیر می‌گذارند در این قسمت از جهان هنوز با کیفیت بالا انجام نشده است.
ریسک به عنوان یک پتانسیل رخداد خسارت در نتیجه یک اقدام یا تصمیم خاص تعریف می‌شود و مدیریت ریسک فرایندی است متشکل از مراحل کاملاً مشخص و اثر‌های آنها. معمولاً، سه مولفه در یک برنامه مدیریت سوانح طبیعی وجود دارد: نظارت و پیشگیری، هشدار سریع ارزیابی خطر و کاهش ریسک و پاسخ (با توجه به افراد، ابزار‌ها و فن آوری‌های پیشرفته موجود). امروزه می‌توان اطلاعات مربوط به فاجعه را فراهم کرد و آسیب احتمالی سوانح را به حداقل رساند. سامانه‌های ملی هشدار سریع برای سیل به عنوان یکی از مولفه‌های مهم مدیریت ریسک در برابر سوانح طبیعی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
در ایران انواع مختلفی از سوانح طبیعی مانند خشکسالی، سیل، زلزله، افزایش سطح دریا، طوفان گرد و غبار، تگرگ، یخ زدگی و ... رخ می‌دهد، اما خطر و ریسک سیلاب یکی از شایع‌ترین آنها است. از نظر درجه آسیب، در میان انواع سوانح طبیعی، سیلاب مهمترین و متداول‌ترین ترین نوع فاجعه زمینشناختی در نیمه دوم قرن بیستم در ایران بوده اند؛ که تخمین زده می‌شود. سیل‌های خطرناک ایران در ۲۰ مرداد سال ۱۳۸۰ و ۲۰ مرداد ۱۳۸۱ در استان‌های گلستان و شمال خراسان، در شمال شرق کشور رخ داده است. در این راستا، با توجه به مسئولیت سازمان هواشناسی کشور در پیش بینی سیل، هشدار سریع سیلاب ظرف ۴۸ ساعت قبل از وقوع صادر می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر نه تنها فراوانی بلکه شدت سیلاب نیز افزایش یافته است. اقدامات کاهش ریسک سیلاب عبارتند از اصلاح فرآیند‌های ایجاد شرایط سیلابی، یا کنترل ریسک‌های مختلف سیلاب، یا قرار نگرفتن در معرض خطر و کم کردن آسیب پذیری در برابر سیل.
تجزیه و تحلیل و پاسخ به ریسک سیل باید به صورت سامانه‌ای انجام شود: یعنی به روشی که تمام عوامل موجود در سامانه‌های خطر طبیعی و فعل و انفعالات آنها را تشخیص دهیم. در کشور ما یک راهنما برای مدیریت یکپارچه خطر سیلاب منتشر شده است. این مقررات مربوط به استفاده از زمین است. ادغام اقدامات ساختاری و غیر ساختاری؛ ادغام برنامه‌های مدیریت خطر سیل با برنامه‌های مرتبط؛ و توصیه‌های مربوط به همکاری بین استانی در زمینه مدیریت ریسک سیل. بر اساس مولفه‌های فوق الذکر، سیستم ملی هشدار زودرس طغیان سیلاب در ایران توسط سازمان هواشناسی کشور در سال ۱۳۸۰ طراحی و به دولت ارایه شد. این برنامه شامل سه بخش بود: مشاهده، پیش بینی - هشدار و پاسخ
تغییرات اقلیمی منجر به افزایش تعداد و شدت حوادث آب و هوایی مانند سیلاب می‌شود. سیلاب به عنوان منشا نیمی از خسارت‌های گزارش شده از سوانح مرتبط با آب و هوا شناخته می‌شود. گرم شدن کره زمین باعث ایجاد الگوی متفاوت بارندگی در ایران شده و باعث خشکسالی طولانی از ۳۰ سال و باران‌های شدید در سال ۹۸ شده که منجر به سیل عظیم در کشور شد.
رعایت توصیه‌های بهداشتی پس از وقوع سیلاب توسط مدیران فاجعه و شهروندان می‌تواند به طور قابل توجهی خطر بیماری‌های مسری را پس از حوادث سیلاب کاهش دهد. کلرزنی آب روش پیشگیرانه اصلی برای کاهش خطر عفونت‌های منتقل شونده از طریق آب است. کلر تقریباً در برابر تمام عوامل بیماری زای مسری از طریق آب موثر است. مناسب‌ترین اشکال کلر آزاد برای منازل، هیپوکلریت سدیم مایع، هیپوکلریت کلسیم جامد و پودر سفید کننده است. مقدار کلر برای هر وضعیت بر اساس غلظت مواد آلی آب باید شناسایی شود. مهم است که غلظت باقیمانده کلر باید پس از ۳۰ دقیقه به ۰.۲-۰.۵ میلی گرم در لیتر برسد، که توسط یک کیت آزمایش قابل تشخیص است.
تهیه بسته‌های آموزشی پس از طغیان که باعث رعایت اصول بهداشتی شخصی می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌های رسانه‌ای یا مطالب آموزنده در مورد جوشاندن آب یا کلر زنی، روش‌های آماده سازی غذای ایمن و تشخیص و درمان به موقع بیماری‌های مرتبط با سیلاب می‌تواند بار مشکلات سلامتی را کاهش دهد.
شیوع سیاه زخم ممکن است پس از طغیان سیلاب به دلیل نفوذ اسپور‌های دفن شده در خاک به سوی سطح مراتع رخ دهد. برای کنترل شیوع سیاه زخم، واکسیناسیون حیوانات باید توسط مسئولان سازمان‌های دامپزشکی انجام شود. استفاده از واکسن‌های هپاتیت A پس از سیلاب برای گروه‌های پرخطر توصیه می‌شود
تغییرات آب و هوایی منجر به افزایش تعداد و شدت طغیان می‌شود، که رایج‌ترین و کشنده‌ترین فاجعه در سطح جهان است. سیلاب به دلیل ایجاد شرایط برای عوامل بیماری زا و ناقلین، در شیوع بیماری‌ها نقش مهمی دارد.. علاوه بر شیوع بیماری‌های واگیر دار و احتمال تقویت بیماری‌های بومی، مشکلات جدید بهداشتی به دلیل تغییرات آب و هوایی مانند حملات مار در شمال کشور و حمله ملخ به مناطق جنوبی قابل رخداد است. در طی روز‌های پس از جاری شدن سیلاب، باید سریعاً ارزیابی ریسک بیماری توسط مقامات بهداشتی انجام شود تا اقدامات مناسب و نیاز‌های پزشکی مشخص شود.
* استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته و رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم
بسیاری از مناطق ایران دور از رشته کوه‌ها و حاشیه ساحل دریای مازندران فقط بین ۱۴۰ تا ۲۴۰ میلیمتر بارش در سال دریافت می‌کنند. سیلاب‌های فروردین ۹۸ منجر به ۷۸ کشته شد. در مرگبارترین واقعه، ۲۱ نفر در اثر جاری شدن سیل در ۵ فروردین ۹۸ در شهر شیراز جان خود را از دست دادند. سیل همچنین منجر به جارو شدن صد‌ها اتومبیل در مسیل سیلاب شده است. جاده‌ها، پل‌ها و سایر زیرساخت‌ها در اثر سیل آسیب دیده یا تخریب شده اند.
بیشتر بخوانید:شمار جانباختگان سیل در هرمزگان به ۶ نفر رسید
آیا این سیلاب برای کشوری که تقریباً به طور کامل در خشک یا نیمه خشک طبقه بندی می‌شود غیر معمول است؟ در یک سال، به طور میانگین سه چهارم باران ایران بین آذر هر سال تا فروردین سال بعد می‌بارد. دو عامل برای تمرکز این بارندگی به گونه‌ای عمل می‌کنند که منجر به جاری شدن سیل فاجعه بار شود. اول، رشته کوه زاگرس که از جنوب غربی ایران عبور می‌کند و کوه‌های البرز در شمال هر دو به عنوان سدی در برابر جریان هوا عمل می‌کنند و مرکز کشور را خشک نگه می‌دارد، چراکه باران در سمت بادگیر ارتفاعات قرار می‌گیرد. دوم، رواناب با ترکیب با عوامل کاربری زمین، نوع خاک و زمینی که در دره‌های شیب دار وجود دارند، جاری می‌شود. چرا که مقدار زیادی از باران قادر به نفوذ به زمین نیست و به سرعت منجر به جاری شدن سیلاب می‌شود.
از نظر تقسیم بندی‌های مخاطرات طبیعی جاری شدن سیل دومین ریسک طبیعی پرخسارت پس از زلزله در ایران است در ۲۰ مرداد ماه ۱۳۸۰، در استان گلستان ۲۴۷ نفر در سیلاب کشته شدند. در سیلاب ۵ مرداد ۱۳۶۶ در تجریش در شمال تهران بیش از ۲۵۰ نفر کشته شدند.
پس از خشکسالی و کم بارشی که از ابتدای سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ در بیشتر جا‌های کشور مشاهده شد، پیشبینی شده است که باران زیادی در نیمه دوم آذر ۹۹ و در دیماه ۹۹ در کشور دریافت شود. با در نظر گرفتن شرایط کنونی رودخانه ها، خطر طغیان بیشتر همچنان وجود دارد. در دراز مدت، تحقیقات در مورد پیامد‌های تغییر اقلیم در بارندگی در ایران هنوز بسیار مشکل است به این دلیل که سنجش محرک‌های جوی که بر الگو‌های آب و هوایی جهانی تأثیر می‌گذارند در این قسمت از جهان هنوز با کیفیت بالا انجام نشده است.
ریسک به عنوان یک پتانسیل رخداد خسارت در نتیجه یک اقدام یا تصمیم خاص تعریف می‌شود و مدیریت ریسک فرایندی است متشکل از مراحل کاملاً مشخص و اثر‌های آنها. معمولاً، سه مولفه در یک برنامه مدیریت سوانح طبیعی وجود دارد: نظارت و پیشگیری، هشدار سریع ارزیابی خطر و کاهش ریسک و پاسخ (با توجه به افراد، ابزار‌ها و فن آوری‌های پیشرفته موجود). امروزه می‌توان اطلاعات مربوط به فاجعه را فراهم کرد و آسیب احتمالی سوانح را به حداقل رساند. سامانه‌های ملی هشدار سریع برای سیل به عنوان یکی از مولفه‌های مهم مدیریت ریسک در برابر سوانح طبیعی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
در ایران انواع مختلفی از سوانح طبیعی مانند خشکسالی، سیل، زلزله، افزایش سطح دریا، طوفان گرد و غبار، تگرگ، یخ زدگی و ... رخ می‌دهد، اما خطر و ریسک سیلاب یکی از شایع‌ترین آنها است. از نظر درجه آسیب، در میان انواع سوانح طبیعی، سیلاب مهمترین و متداول‌ترین ترین نوع فاجعه زمینشناختی در نیمه دوم قرن بیستم در ایران بوده اند؛ که تخمین زده می‌شود. سیل‌های خطرناک ایران در ۲۰ مرداد سال ۱۳۸۰ و ۲۰ مرداد ۱۳۸۱ در استان‌های گلستان و شمال خراسان، در شمال شرق کشور رخ داده است. در این راستا، با توجه به مسئولیت سازمان هواشناسی کشور در پیش بینی سیل، هشدار سریع سیلاب ظرف ۴۸ ساعت قبل از وقوع صادر می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که طی سال‌های اخیر نه تنها فراوانی بلکه شدت سیلاب نیز افزایش یافته است. اقدامات کاهش ریسک سیلاب عبارتند از اصلاح فرآیند‌های ایجاد شرایط سیلابی، یا کنترل ریسک‌های مختلف سیلاب، یا قرار نگرفتن در معرض خطر و کم کردن آسیب پذیری در برابر سیل.
تجزیه و تحلیل و پاسخ به ریسک سیل باید به صورت سامانه‌ای انجام شود: یعنی به روشی که تمام عوامل موجود در سامانه‌های خطر طبیعی و فعل و انفعالات آنها را تشخیص دهیم. در کشور ما یک راهنما برای مدیریت یکپارچه خطر سیلاب منتشر شده است. این مقررات مربوط به استفاده از زمین است. ادغام اقدامات ساختاری و غیر ساختاری؛ ادغام برنامه‌های مدیریت خطر سیل با برنامه‌های مرتبط؛ و توصیه‌های مربوط به همکاری بین استانی در زمینه مدیریت ریسک سیل. بر اساس مولفه‌های فوق الذکر، سیستم ملی هشدار زودرس طغیان سیلاب در ایران توسط سازمان هواشناسی کشور در سال ۱۳۸۰ طراحی و به دولت ارایه شد. این برنامه شامل سه بخش بود: مشاهده، پیش بینی - هشدار و پاسخ
تغییرات اقلیمی منجر به افزایش تعداد و شدت حوادث آب و هوایی مانند سیلاب می‌شود. سیلاب به عنوان منشا نیمی از خسارت‌های گزارش شده از سوانح مرتبط با آب و هوا شناخته می‌شود. گرم شدن کره زمین باعث ایجاد الگوی متفاوت بارندگی در ایران شده و باعث خشکسالی طولانی از ۳۰ سال و باران‌های شدید در سال ۹۸ شده که منجر به سیل عظیم در کشور شد.
رعایت توصیه‌های بهداشتی پس از وقوع سیلاب توسط مدیران فاجعه و شهروندان می‌تواند به طور قابل توجهی خطر بیماری‌های مسری را پس از حوادث سیلاب کاهش دهد. کلرزنی آب روش پیشگیرانه اصلی برای کاهش خطر عفونت‌های منتقل شونده از طریق آب است. کلر تقریباً در برابر تمام عوامل بیماری زای مسری از طریق آب موثر است. مناسب‌ترین اشکال کلر آزاد برای منازل، هیپوکلریت سدیم مایع، هیپوکلریت کلسیم جامد و پودر سفید کننده است. مقدار کلر برای هر وضعیت بر اساس غلظت مواد آلی آب باید شناسایی شود. مهم است که غلظت باقیمانده کلر باید پس از ۳۰ دقیقه به ۰.۲-۰.۵ میلی گرم در لیتر برسد، که توسط یک کیت آزمایش قابل تشخیص است.
تهیه بسته‌های آموزشی پس از طغیان که باعث رعایت اصول بهداشتی شخصی می‌شود از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌های رسانه‌ای یا مطالب آموزنده در مورد جوشاندن آب یا کلر زنی، روش‌های آماده سازی غذای ایمن و تشخیص و درمان به موقع بیماری‌های مرتبط با سیلاب می‌تواند بار مشکلات سلامتی را کاهش دهد.
شیوع سیاه زخم ممکن است پس از طغیان سیلاب به دلیل نفوذ اسپور‌های دفن شده در خاک به سوی سطح مراتع رخ دهد. برای کنترل شیوع سیاه زخم، واکسیناسیون حیوانات باید توسط مسئولان سازمان‌های دامپزشکی انجام شود. استفاده از واکسن‌های هپاتیت A پس از سیلاب برای گروه‌های پرخطر توصیه می‌شود
تغییرات آب و هوایی منجر به افزایش تعداد و شدت طغیان می‌شود، که رایج‌ترین و کشنده‌ترین فاجعه در سطح جهان است. سیلاب به دلیل ایجاد شرایط برای عوامل بیماری زا و ناقلین، در شیوع بیماری‌ها نقش مهمی دارد.. علاوه بر شیوع بیماری‌های واگیر دار و احتمال تقویت بیماری‌های بومی، مشکلات جدید بهداشتی به دلیل تغییرات آب و هوایی مانند حملات مار در شمال کشور و حمله ملخ به مناطق جنوبی قابل رخداد است. در طی روز‌های پس از جاری شدن سیلاب، باید سریعاً ارزیابی ریسک بیماری توسط مقامات بهداشتی انجام شود تا اقدامات مناسب و نیاز‌های پزشکی مشخص شود.
* استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته و رئیس شاخه زمین شناسی فرهنگستان علوم
منبع: خبر آنلاین
