آینده مبهم ETFها

اقتصاد۲۴ - اردیبهشت ماه بود که زمزمه های عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس شنیده شد و مسئولان اعلام کردند که قرار است باقی مانده سهام دولت در چند بانک، بیمه، پالایشگاه و خودرو در بازار سرمایه عرضه شود. ویژگی این صندوق‌ها از این قرار بود که همه افراد جامعه با داشتن کد ملی می توانستند خریدار آن ها باشند و تخفیف ویژه ای نیز برای خریداران در نظر گرفته شده شود.
البته اعلام شد که مدیریت این صندوق ها تا سال ۱۴۰۰ با دولت خواهد بود و از سال ۱۴۰۰ به بعد دولت حق مدیریت ندارد و یک‌دهم درصد سهامدارانی که سهم یک شرکت را خریده‌اند، جایگزین دولت می‌شوند. بر این اساس نخستین ETF که باقی مانده سهام دولت در بانک‌های ملت، تجارت و صادرات ایران و بیمه‌های البرز و اتکایی امین بود با نماد دارایکم در اوایل خردادماه پذیره نویسی و امکان معامله ان از اوایل تیرماه امکان پذیر شد.

صندوقی که میزان بازدهی آن تحت تاثیر روزهای صعودی بازار، به مرز ۱۲۰ نیز رسید.
پس از آن پذیره نویسی پالایشی یکم که باقی مانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تبریز، تهران، اصفهان و بندرعباس بود در ۳۰ شهریورماه به پایان رسید و انتظار میرفت معاملات آن از اواخر مهرماه اغاز شود، اما این اتفاق رخ نداد و معامله آن از ۱۱ آذر امکان پذیر شد. البته خریداران این صندوق به دلیل روزهای نزولی بازار، حتی قبل از اینکه صندوق قابل معامله شود نیز تا ۱۰ درصد زیان کردند! درواقع قیمت سهام شرکت‌های پالایشی در زمان عرضه بسیار حباب‌وار رشد پیدا کرده بود و بعد از عرضه نیز افت زیادی داشت.
با این حال برنامه دولت برای عرضه این صندوق ها نه تنها در سال جاری، بلکه در سال آینده نیز ادامه دارد. بر این اساس به گفته فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصاد و دارایی، اعلام کرده است که "واگذاری از طریق ETF  فرصتی را ایجاد می‌کند که علاوه بر اجتناب از محدودیت‌های ناشی از روش‌های مزایده، مذاکره و عرضه بلوکی سهام در بورس، گسترش مالکیت عمومی از طریق فروش به آحاد مردم رخ داده و جذب و هدایت نقدینگی جامعه به سمت فعالیت‌های مولد از طریق بازار سرمایه اتفاق افتد. بدیهی است این امر علاوه بر توسعه و تعمیق بازار سرمایه، امکان فروش سهام در حجم ریالی بالا بصورت کاملاً شفاف منجر به تأمین منابع به‌صورت نقد را فراهم آورده و ریسک عدم وصول اقساط در آینده را به صفر می‌رساند.  با استفاده از این ظرفیت تا کنون ما دو ETF بانکی و پالایشی را به ارزش بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان با مشارکت بیش از پنج میلیون نفر در بازار سرمایه عرضه کردیم، و در برنامه داریم تا پایان سال صندوق های دیگری را نیز در بازار عرضه کنیم. "
از سوی دیگر در لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ به وزارت امور اقتصادی و دارایی اجازه داده شده است تمام یا بخشی از سهام و دارایی های دولتی دستگاه های اجرائی زیرمجموعه قوه مجریه و باقیمانده سهام متعلق به دولت و شرکتهای دولتی در بنگاه های مشمول واگذاری را مطابق روش های مندرج در قانون اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب ۲۰ خرداد سال ۱۳۸۷  با اصلاحات و الحاقات بعدی واگذار و منابع حاصله را به ردیف ۳۱۰۵۰۲واریز کند.

بر  اساس بند الف تبصره ٢ لایحه بودجه، علاوه بر روش های فوق، واگذاری سهام در قالب صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله در بورس (ETF) مشروط به اینکه تشکیل این صندوق ها با مدیریت دولتی برای بلندمدت نباشد یا عرضه سهام به روش ثبت سفارش نیز مجاز است.
باید دید با توجه به اینکه ارزش ذاتی این صندوق ها تحت تاثیر شرایط این روزهای بازار سرمایه نوسانی یا رو به پایین بوده است، مردم همچنان خواهان مشارکت در پذیره نویسی خواهند بود یا خیر.