شیفت تورم از بازارهای سرمایه‌‌ای به بازار مواد غذایی

اقتصاد۲۴  اقتصاد ایران همواره با بحران تورم در چهار دهه گذشته روبرو بوده است. تورم کالا‌های خوراکی و اقلام مورد نیاز برای مصرف روزمره‎ی خانوار‌ها نیز بسیار بیشتر از متوسط نرخ عمومی تورم در کشور است. به عبارت دیگر بالا بودن نرخ تورم در کالا‌های خوراکی، آشامیدنی و مصرفی سبب می‌شود فشار تورمی بر طبقات متوسط و پایین جامعه شدتی بیشتر از معمول را داشته باشد.

حالا، اما در شرایط کنونی این وضعیت خود را در شکل بحرانی قابل پیش‌بینی نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید:تورم خوراک و آشامیدنی‌ها منفی شد!

در شرایطی که ریزش قیمت‌ها در بازار‌های سرمایه‌گذاری، پس‌انداز‌های مالی خانوار‌ها در قالب سهام، طلا؛ سکه، ارز، مسکن و خودرو را کاهش داده، هزینه‌های روزمره خانوار‌ها افزایش یافته است.

آخرین آمار ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نیز حکایت از آن دارد که اغلب کالا‌های مصرفی خانوار با رشد تورم بالایی مواجه‌اند.

این آمار نشان می‌دهد از ۵۳ قلم خوراکی منتخب و پرمصرف، ۳۸ قلم درصد تغییر سالانه بالاتر از نرخ تورم نقطه‌ای کشور یعنی ۴۶ درصد را تجربه کرده‌اند.

گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد بخش مهمی از اقلام مصرفی سفره خانوار تحت‌تأثیر رشد شدید قیمت‌ها در یک سال اخیر با کاهش روبرو شده‌اند. به عنوان مثال مصرف گوشت قرمز و حتی گوشت سفید و فرآورده‌های آن با کاهش چشمگیر و قابل توجهی در فضای کنونی روبرو شده‌اند. برخی از گزارش‌های میدانی حتی میزان کاهش مصرف را تا ۵۰درصد عنوان می‌کنند. گوشت قرمز یکی از گران‌ترین اقلام سفره ایرانی است. قیمت این کالا در یک سال اخیر افزایشی نزدیک به ۳۵ درصد را تجربه کرده است. نکته حائز اهمیت اینجاست که پیش از این نیز گوشت گوسفند و گوشت گوساله یا گاو قیمت بالایی نسبت به متوسط قدرت خرید ایرانی داشته است و در نتیجه رشد ۳۵ درصدی قیمت‌ها به طور متوسط، می‌تواند تهدیدی برای مصرف این ماده‌ی پروتئینی در سفره خانوار تلقی شود.

سایر اقلام پروتئینی نیز چنین وضعیتی را تجربه کرده‌اند. به طور مثال گوشت سفید یا به عبارت دیگر گوشت‌مرغ رشد قیمتی بیش از ۶۴ درصد را در یک سال منتهی به دی‌ماه شاهد بود. بر اساس این گزارش قیمت انواع ماهی قزل آلا نیز در محدوده ۵۸ درصد افزایش را تجربه کرده است. نگاهی به سبد اقلام پروتئینی نشان می‌دهد سایر اقلام نیز کمابیش با این وضعیت روبرو بوده‌اند. شیرپاستوریزه رشد قیمتی نزدیک به ۶۸ درصد و پنیر رشد قیمتی نزدیک به ۶۶ درصد را در طول یک سال در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.

این وضعیت در مورد سایر اقلام مصرفی سفره خانوار نیز به چشم می‌خورد. برنج ایرانی افزایش قیمتی نزدیک به ۴۵ درصد و ماکارونی افزایش قیمتی نزدیک به ۵۳ درصد را در کنار رشد قیمت‌های بسیار بالا برای حبوبات و سایر اقلام تجربه کرده‌اند.

چرا قیمت مواد غذایی در ایران رو به افزایش است؟

یکی از مهمترین دلایل افزایش قیمت مواد غذایی در ایران را بتوان به ماجرای ارز ۴۲۰۰ تومانی نسبت داد. پیش از این اقلام اساسی سفره خانوار تحت‌شمول دریافت ارز حمایتی یا ارز ۴۲۰۰ تومانی قرار داشتند، اما دولت به واسطه کمبود منابع به تدریج نسبت به کاهش تعداد اقلام اقدام کرد تا جایی که تنها نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی مشمول این حمایت ارزی باقی ماندند، اما چشم‌انداز آتی نشان می‌دهد، پیش‌بینی رشد قیمت‌ها در ماه‌های آینده منطقی باشد.

اختلاف نظر دولت و مجلس بر سر تداوم وجود ارز ۴۲۰۰ تومانی درسال آینده سیگنال مهمی به بازار مواد غذایی می‌دهد. سیگنالی مبنی بر گرانی.

بسیاری از تولیدکنندگان مواد غذایی تحت شمول ارز حمایتی ۴۲۰۰ تومانی، در هفته‌های اخیر با دقت ماجرای این اختلاف را رصد کرده‌اند چرا که ماندگاری یا عدم ماندگاری این ارز بر فعالیت اقتصادی آن‌ها و قیمت تمام شده کالای تولیدی‌شان به شدت اثرگذار خواهد بود.

از سوی دیگر قیمت موادغذایی در همه کشور‌های جهان روندی افزایشی را تجربه کرده است. آژانس غذای ملل متحد در گزارشی اعلام کرده است که قیمت جهانی غذا در ماه ژانویه سال جاری میلادی به بالاترین قیمت از سال ۲۰۱۴ تا کنون رسیده است. در این میان غلات، شکر و دانه‌های روغنی پیشتازان افزایش قیمت در بازار‌های جهانی بوده‌اند.

سازمان خواربار جهانی، فائو، نیز پیش‌بینی کرده است تجارت جهانی غلات در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱۰ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان افزایش یافته و به ۴۶۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن برسد که افزایش نزدیک به ۶ درصدی را نسبت به سال قبل از آن خواهد داشت. همچنین پیش‌بینی شده است که تجارت در همه اقلام غلات نظیر گندم، جوو ذرت در سال جاری میلادی افزایش یابد.

آلبرت بغزیان درگفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: پس از وقوع بحران‌های ارزی اتفاقاتی نظیر رشد قیمت مواد غذایی قابل پیش‌بینی است چراکه اگر عوامل رشد نرخ تورم مواد غذایی را بررسی کنیم می‌بینیم که افزایش قیمت‌ها پس از رشد قیمت ارز در بازار‌های ایران آغاز شد

افزایش قیمت گندم در حالی در بازار‌های جهانی گزارش می‌شود که تولید این محصول در سال گذشته افزایشی قابل توجه را داشت. دلیل این امر را ناظران به افزایش قابل توجه خرید محصولات استراتژیک از سوی برخی کشور‌ها نظیر چین نسبت می‌دهند. در عین حال روسیه نیز نسبت به دو برابر کردن عوارض صادراتی محصولات کشاورزی خود اقدام کرده است. این امر نشان می‌دهد که کشور‌های جهان به مساله تامین امنیت‌غذایی به ویژه در زمان شیوع بیماری کووید ۱۹ بسیار حساس هستند. این حساسیت تاثیری مستقیم بر وضعیت قیمت‌ها در بازار‌های جهانی به جا گذاشته است.

به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود با حذف ارز حمایتی نهاده‌های دامی و موادغذایی در ایران، در کنار افزایش قیمت موادغذایی در جهان، تورم مواد غذایی در ماه‌های آینده افزایش قابل توجه را تجربه کند. این پیش‌بینی، ضرورت اتخاد تصمیمات مهمی را در میانه‌ی شیوع بیماری کرونا که زمینه را برای بیکاری رسمی بیش از یک میلیون نفر فراهم کرده، گریزناپذیر می‌نماید.

آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران در گفتگو با توسعه ایرانی درباره دلایل افزایش قیمت غذا و مواد خوراکی و آشامیدنی در کشور گفت: اتفاقاتی از این دست پس از وقوع بحران‌های ارزی اتفاقاتی قابل پیش‌بینی است چرا که اگر عوامل رشد نرخ تورم مواد غذایی را بررسی کنیم می‌بینیم که رشد قیمت‌ها پس از رشد قیمت ارز در بازار‌های ایران آغاز شد.

وی با اشاره به اینکه پس از فروکش کردن دامنه بحران ارزی، قیمت مواد غذایی کاهش نمی‌یابد توضیح داد: به هر حال افزایش قیمت ارز بنیان‌های اقتصادی ایران را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و در نتیجه حتی کاهش قیمت ارز نیز نمی‌تواند وضعیت را به حالت سابق بازگردانند.

او در ادامه افزود: هزینه تولید برای تولیدکننده چه در بخش غذا و چه در سایر کالا‌ها افزایش یافته و کاهش تورم ارزی نمی‌تواند به سرعت زمینه را برای کاهش قیمت تمام شده این تولیدات فراهم نماید. این استاد اقتصاد تاکید کرد: سیاستگذار نباید به این نکته بسنده کند که کاهش قیمت ارز بحران اقتصاد ایران را برطرف می‌کند چرا که حالا با جابه‌جایی تورم از بازار ارز و کالا‌های سرمایه‌ای به بازار کالا‌های مصرفی و خوراکی، فشار تورمی به مردم به رغم کاهش دامنه رشد تورم، افزایش خواهد یافت.

منبع: توسعه ایرانی