این عکسهای دوران قاجار را که اکنون بیش از صد سال از ثبت شدن آنها میگذرد، میتوان بارها و بارها تماشا کرد و هر بار چیزهای تازهای در آنها دید؛ از جزییات لباسها و چهرهها گرفته تا شکل و شمایل ساختمانها و هر چیز دیگری که در طول این یک قرن و اندی دچار تغییرات فراوان شده است
گفته میشود در دوسوی مسیر ۱۸ کیلومتری خیابان در مجموع ۱۸ هزار چنار کاشته شد. برخی این تعداد را تا ۲۴ هزار اصله نیز برآورد کردهاند. ارباب خلیل از شخصیتهای شناختهشده کن و از افراد متمول و صاحب نفوذ در زمان پهلوی اول، پیمانکار کاشت درختان چنار خیابان ولیعصر بود. او برای کاشت درختان از باغداران زبده و باتجربه کن و البته نهالهایی که در باغهای کن پرورش یافته بودند استفاده کرد و به باغدارانی که با خود برای کاشت درختان برده بود احترام زیادی میگذاشت. در آن زمان اصلا رسم نبود که برای کارگر غذا آماده کنند. معمولا کارگران همراه خودشان غذا میآوردند یا با نان و پنیر و… پذیرایی میشدند، اما ارباب خلیل اینطور نبود. او هر روز غذاهای خوب برای بچهمحلهای خودش میخرید. یک روز که باغداران مشغول خوردن کباب بودند، رضاشاه سرزده از راه میرسد و باغداران را مشغول خوردن چلوکباب میبیند و رو به ارباب خلیل میکند که با این غذاهای اعیانی دستمزدشان چقدر است. ارباب خلیل هم میگوید: قرار شده همین زمینهای اطراف را بهشان بدهیم؛ امانیه، الهیه، زعفرانیه و…
۱۰ میدان میوه و تره بار تهران در دهه ۱۳۴۰ محل عرضه عمده محصولات کشاورزی بودند. میدانهای میوه و تره بار تهران در سال ۱۳۴۴ میدانهای انبارگندم، جنت، طاهری، گمرک، شفیعی، سرچشمه، امینالسلطان، خیام، پامنار، و طرشت بودند. میدان انبار گندم بزرگترین و میدان امین السلطان قدیمیترین میدانهای میوه و تره بار تهران در آن سالها محسوب میشدند. اولین میدان میوه و تره بار تهران در محله سنگلج افتتاح شده بود.
نمیتوان از تاریخچه پیتزا در ایران حرف زد و سخنی از پیتزا پنتری نباشد. چند سال بعد از شروع به کار پیتزا داوود به عنوان اولین پیتزا فروشی ایران، رضا رئیسی پیتزا پنتری را در خیابان ویلا راهاندازی کرد. از سال ۱۳۴۷ پیتزا پنتری فعالیت خود را آغاز کرد و هنوز هم به همان شیوه، پذیرای مشتریان از نسلهای قدیم و جدید است. پیتزا پنتری به عنوان یکی از قدیمیترین پیتزافروشیهای تهران، در مقایسه با پیتزا داوود شیوهی متفاوتی برای پذیرایی از مهمانان خود انتخاب کرده. با ورود به این رستوران قدیمی، از همان ابتدا متوجه این تفاوت میشوید.
پردیس دانشگاه تهران که از جنوب به خیابان انقلاب، از شمال به خیابان پور سینا و از شرق و غرب به ترتیب به خیابانهای قدس و ۱۶ آذر محدوداست در سال ۱۳۱۳ ه. ش در مساحتی به وسعت ۲۱ هکتار تاسیس شد.
رستوران چاتانوگا، یکی از مشهورترین رستورانهای تهران، در سال ۱۳۴۵ در خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) افتتاح شد و بهعنوان یکی از نمادهای فرهنگی و اجتماعی دهههای ۴۰ و ۵۰ خورشیدی شناخته میشد. این رستوران پس از انقلاب تعطیل شد و در سال ۱۳۹۴ تخریب گردید، اما همچنان در خاطرات مردم تهران زنده است. این رستوران نه تنها مکانی برای صرف غذا، بلکه محلی برای گردهماییهای اجتماعی و فرهنگی بود است. از این رستوران معروف و لاکچری در سریال تاسیان بارها نام برده شده است.
۳۰سال پیش در چنین روزی، در صفحه ۳روزنامه همشهری خبر احداث میدان اصفهانک در منطقه۱۴شهرداری تهران، جلب توجه میکند. دیدن این خبر به ما یادآور میشود با اینکه کلانشهر تهران هنوز که هنوز است با آن شهر آرمانی که مطلوب پایتخت کشور ایرانیاسلامی ماست فاصله دارد. اما بد نیست به خودمان یادآوری کنیم که شرایط کنونی تهران نیز با تلاش مدیریت شهری در ادوار گذشته و حال و کوششهای فراوان ساکنان پایتختنشین به بار نشسته است و برای رسیدن به آن شهر آرمانی، باید دستبهدست هم دهیم و هوای شهرمان را داشته باشیم.
شاید هیچ شهری در ایران در دو قرن اخیر به اندازۀ تهران تغییر نکرده باشد؛ این شهر زمانی که در سال ۱۱۶۵ بهعنوان پایتخت حکومت قاجار تعیین شد، تنها حدود ۲۰ هزار نفر جمعیت داشت و حالا جمعیت آن از ۹ میلیون نفر نیز فراتر رفته است. این شهر بارها در طی بیش از ۲۰۰ سال گذشته شاهد تغییرات گستردۀ ساختاری و برنامههای متعدد توسعه و گسترش بوده است. علاوه بر اینها، تهران بهعنوان پایتخت ایران، شاهد مهمترین تحولات سیاسی، فرهنگی و حتی اقتصادی دو قرن اخیر بوده است. در اینجا تنها از قاب چند عکس قدیمی، مروری خواهیم داشت بر خاطرات تهران در بیش از صد سال گذشته.
پس از آن که آقامحمدخان قاجار تهران را به عنوان پایتخت برگزید، دیوان دارالعماره را وسعت بخشید و عمارت خروجی را در ارک سلطنتی بنا نهاد. شهر تهران در این زمان ۱۵۰۰۰ نفوس داشت که از میان آنها ۳۰۰۰ نفر سپاهی بودند و مساحت شهر ۵/۷ کیلومتر مربع بود که فقط نیمی از آن ساخته شده بود و کاخ و باغهای سلطنتی به تنهایی یک چهارم مساحت شهر را اشغال کرده بود و از طریق خیابانهای کالسکهرو به دروازههای شهر منتقل میشد. در حالی که راههای دیگر تنگ و غالباً بنبست بود.
در اینجا عکسی از محله یا به عبارت بهتر «روستای» زعفرانیه را در سال ۱۳۵۴ ملاحظه میکنید؛ زمانی که این روستا به خاطر موقعیت جغرافیایی و آب و هوای خوبی که داشت در حال رونق گرفتن و تبدیل شدن به محلی برای خانهها و باغهای ثروتمندان بود.
در ادامه تصویری از محله گیشا را در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی و در زمانی که خانههای انگشت شماری داشت و باقی اش همه بیابان بود، مشاهده میکنید. این تصویر نمایی از خیابان پیشگام نبش چهارراه سوم، خیابان ۱۹ را نشان میدهد.
این عکسهای دوران قاجار را که اکنون بیش از صد سال از ثبت شدن آنها میگذرد، میتوان بارها و بارها تماشا کرد و هر بار چیزهای تازهای در آنها دید؛ از جزییات لباسها و چهرهها گرفته تا شکل و شمایل ساختمانها و هر چیز دیگری که در طول این یک قرن و اندی دچار تغییرات فراوان شده است.
خیابان ناصریه نخستین معبری است که در دوره قاجار ساخته شد و بهنظر میرسد نام این خیابان هم برگرفته از اسم ناصرالدینشاه است. امروز این خیابان به نام ناصرخسرو شناخته میشود. خیابان ناصریه از میدان توپخانه آغاز، به میدان شمسالعماره و از آنجا با یک منحنی که عرض آن نیز نصف میشد، به سهراه مسجد امامخمینی (ره) کنونی میرسید. در ادامه تصویری از خیابان ناصرخسرو را در سال۱۲۵۰ مشاهده میکنید.
در ادامه نمایی هوایی و جالب از گورستان متفقین را ضلع جنوبی باغ سفارت بریتانیا در محله قلهک و در سال ۱۳۲۵ مشاهده میکنید. در این تصویر زمینهای خالی و بی آب و علف اطراف باغ سفارت انگلیس به چشم آید.
در ادامه تصاویری از خانه سنتی رضاخان را پیش از آغاز سلطنت میبینید که در اواخر دهه ۱۲۹۰ و در ابتدای دهه ۱۳۰۰ در آن سکونت داشت. گفته میشود که شمس، اشرف و محمدرضا پهلوی نیز در این خانه به دنیا آمدهاند. این تصاویر در سال ۱۴۰۲ به ثبت رسیدهاند.
سرای قزوینیها یکی از سراهای قدیمی بازار بزرگ تهران است. در این سرا آجیل و خشکبار با قیمت ارزانتر از فروشگاههای سطح شهر در دسترس شماست. در ادامه تصویری دیده نشده از سرای قزوینیها فروشندگان آجیل در سال ۱۳۵۵ خورشیدی را مشاهده میکنید.