تالاب هنوز هم در محاصره پروژههای نفتی قرار دارد. بعد از بحرانهایی که تالاب در دهه ۹۰ پشت سر گذاشت، حالا موسی مدحجی، رئیس اداره احیای تالابهای محیطزیست خوزستان میگوید، وزارت نفت قرار است آمار بشکههای نفت استخراجشده از تالاب از ۴۸۰ هزار بشکه در روز به ۸۲۰ هزار بشکه برسد، بنابراین باید طرحهای توسعهای میادین نفتی از این وزارتخانه به سازمان محیط ارائه شود.
سدسازی و عدم پایبندی به تعهدات آبی به ابزاری برای اعمال فشار سیاسی و ژئوپلیتیکی علیه ایران تبدیل شده است. هر زمان که تنشهایی در منطقه ایجاد میشود، شاهد عدم پرداخت حقابه ایران و بسته شدن سدها هستیم. این موضوع نشان میدهد که مسئله فراتر از مسائل آبی و تأمین آب شرب است و جنبه سیاسی پیدا کرده است.
کمبود آب از این ظرفیت بالقوه برخوردار است که به نقطه عطف درگیری در منطقه تبدیل شود، زیرا افغانستان و همسایگان آن کشور برای دسترسی به منابع محدود آب با یکدیگر رقابت میکنند. در این میان، طالبان یک رژیم معمولی نیست که به قوانین بینالمللی پایبند باشد و رهبران منطقه باید رویکردی عملگرایانه در قبال آن اتخاذ کنند.
بخش زیاد سیلابهای بزرگ رودخانه هیرمند پس از رسیدن به بند انحرافی کمالخان به سمت گودزره منحرف شد و بخش اندکی، حدود کمتر از ۳۰۰ مترمکعب بر ثانیه، برای اراضی کشاورزی شهرهای پاییندست و حقابه ایران از رودخانه هیرمند رهاسازی شد.
سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تهران گفت: سهمیه آبی خوبی برای درختان پارک چیتگر در نظر گرفته شده بود، اما متاسفانه در بازدید مجدد از پارک متوجه شدم، حق آبهای که در نظر گرفته بودند، به یک پنجم کاهش پیدا کرده است.
«با توجه به تعهدات طرف افغانستانی و تمرکز و توجه مستمر دستگاه دیپلماسی ایران و به طور خاص نمایندگی ویژه ریاست جمهوری بر این امر، انتظار میرود که تا پایان سال آبی جاری، حقآبه ایران از رودخانه هیرمند به طور کامل تامین شود.»
رئیس سازمان محیط زیست بیان کرد: بارش لازم بر حوزههای آبخیز سدهایی که روی هیرمند وجود دارد صورت گرفته است و به مقدار کافی آب وجود دارد. طرف مقابل باید مطابق قوانین بین المللی به خواسته ملت ایران تمکین کند.
دو ماه دیگر، عمر سلطه طالبان بر افغانستان به دو سالگی میرسد و مسئولان ما به جای آنکه از فرصت جابجائی قدرت حداکثر استفاده را برای تأمین امنیت در مرزهای شرقی کشورمان کرده و مؤلفههای همبستگی دو ملت ایران و افغانستان را تقویت کنند، تمام وقت و نیرو و امکانات کشور را صرف تطهیر یک گروه تروریستی کردند که هر روز مشکل امنیتی جدیدی برای ما به وجود میآورد.
فروردین سال ۱۴۰۰، زمانی که قرار بود سد کمالخان در افغانستان افتتاح شود، اشرف غنی رییسجمهوری وقت افغانستان در مراسم افتتاحیه این سد از نفت در برابر آب گفت، اما تاکید کرد که بر معاهده سال ۱۳۵۱ میان این دو کشور که بر حقابه هیرمند امضا شده، پایبند است. با وجود اینکه دولتهای مختلف افغانستان همیشه از پایبندی به این معاهده میگویند، اما ساخت سدهای متعدد و سیاست آبی این کشور در قبال همسایه غربی خود، خلاف آن را نشان میدهد.
محسن روحی صفت کارشناس مسائل بین الملل میگوید: جوابیه وزارت خارجه ایران به طالبان ملتمسانه بود و با التماس هم نمیتوان آب بگیریم. باید از موضع قدرت ورود کنیم. سیاست تهران در قبال طالبها سیاستی نیست که جواب دهد.
مدافعان عجول طالبان همان صداقت و شهامت را دارند که بگویند: ما اشتباه کردیم؟ مدافعان طالبان بهظاهر از جمهوری اسلامی هم دفاع میکنند اما از یاد میبرند که جمهوری اسلامی اگر مقبولیتی پیدا کرد بهدلیل مرزبندی با اسلام طالبانی بود.
حقابه ایران از رود هیرمند ۵۰ درصد بود. آنچه این حقابه را کاهش داد و علاوه بر آن باعث بی پروایی مقامات افغانستان در دورههای مختلف علیه ایران شد، معاهدهای بود که رژیم پهلوی با دولت افغانستان در سال ۵۱ منعقد کرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: از مسئولین افغانستان میخواهم به اراده مثبت جمهوری اسلامی پاسخ سازنده داده و با توجه به ذخیره آب کافی که در خاک افغانستان وجود دارد از ایجاد یک مشکل جدی در روابط دوکشور پیشگیری کنند.
رئیس جمهور، «مخبر» را مامور بررسی و حل مشکل مردم سیستان و بلوچستان در تامین انرژی و «امیرعبداللهیان» را مکلف به رایزنی با هیات حاکم افغانستان برای پیگیری حقابه ایران از رود هیرمند کرد.
یپلماسی محیط زیستی دولتها در ایران تاکنون ثمره چشمگیری نداشته است. مذاکرات ایران و افغانستان بر سر حقابه هامون هنوز هم پس از چند سال بینتیجه مانده است. سیاست ایران درباره سدسازیهای مناقشهبرانگیز ترکیه هم روشن نیست. هنوز اطلاعات دقیقی از دستاوردهای مذاکرات اخیر ایران با کشورهای همسایه هم منتشر نشده است