چرا ایران در صادرات طلا و سنگ‌های قیمتی ناکام است؟/ را‌ه‌های گمشده صادرات مصنوعات طلا

اقتصاد۲۴ - «مساله فلز طلا و معادن طلا برای ما مهم است، دولت حاضر است برای معادن طلا سرمایه گذاری ویژه انجام دهد»؛ این جملاتی است که رئیس جمهور اخیرا نیز بر آن تاکید کرده است. به گفته وی «طلا می‌تواند پشتوانه پول ملی باشد. طلا می‌تواند در صنابع بسیار حساس کاربرد داشته باشد بنابراین دولت آماده است در این زمینه تلاش بیشتری انجام دهد.

آمار‌های مختلفی در ارتباط با جایگاه ایران از لحاظ مصرف و تولید طلا وجود دارد، ارقام منتشر شده وزارت صنعت حاکی از آن است که ایران در بین بیش از یکصد کشور جهان، رتبه چهل و ششم را از آن خود ساخته و در عین حال در بین آسیایی‌ها کشورمان جایگاه دوازدهم را دارد.

موضوع مصرف طلا سبب شده بر اساس آمار غیر رسمی ایرانی‌ها در بین ۱۰ کشور شاخص جای گیرند و در گزارش‌های دیگر ایران پنجمین مصرف کننده این فلز خوشرنگ است.

ایران به سبب قرار گرفتن روی کمربند کانی سازی طلا، پتانسیل بالایی برای افزایش ظرفیت تولید این ماده معدنی در اختیار دارد و اکنون ۷۴ کانسار طلا در ایران شناخته شده که زرشوران و آق دره در آذربایجان غربی، داشکسن در کرستان، موته در استان اصفهان، کوه زر در استان خراسان رضوی و خارونا در استان آذربایجان شرقی مهمترین کانسار‌های این فلز در ایران به شمار می‌آیند.

رهبر انقلاب اسلامی چندی پیش به مناسبت هفته دولت در ارتباط تصویری با رئیس جمهور و اعضای دولت، درباره مسائل اقتصاد کشور، به موضوع «خام فروشی و صادرات فله‌ای مواد خام» اشاره کردند و گفتند: خام فروشی در سنگ‌های معدنی قیمتی و فرآوری آن‌ها در خارج و بازگرداندن به کشور با چندین برابر قیمت، فروش خاک جزیره هرمز، فرآوری نشدن زعفران جنوب خراسان و خرمای مناطق گرمسیری از جمله مواردی است که نشان می‌دهد باید در این زمینه کار جدی صورت گیرد.

رئیس جمهور نیز در آیین افتتاح و رونمایی از طرح‌های ملی در وزارت صنعت، معدن و تجارت که به صورت ویدیو کنفرانس برگزار شد، گفت: امروز موفق شدیم نسبت به سال ۹۲، تولید طلا را به ۱۴ برابر برسانیم. مساله طلا اهمیت ویژه برای ما دارد؛ همان طور که معادن و پتروشیمی ما توانسته جای صادرات نفت را بگیرد، گسترش معادن طلا و استخراج آن می‌تواند به نوعی جایگزین ارز خارجی شود که کار بزرگی است. ما به وزارت صنعت و معدن نیز گفته‌ایم که دولت حاضر است برای معادن طلا سرمایه گذاری ویژه انجام دهد.

از سوی دیگر داریوش اسماعیلی، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت هم در خصوص این فلز گرانبها چنین گفته است: مجموع ذخایر طلای جهان ۵۰ هزار تن است که سهم ایران از این میزان ۳۲۰ تن طلای قطعی در ۲۴ معدن کشور است که براساس برآورد‌های اکتشافی، این ذخیره تا ۴۰۰ تن قابل افزایش است وبراساس اکتشافات هزار نقطه امیدبخش معدن طلا را در قالب ۳۷ پروژه در دست داریم که با تحقق و عملیاتی‌شدن این پروژه‌ها میزان تولید ما از ۳۲۰ تن به چندین برابر افزایش خواهد یافت. در مجموع تولید طلای جهان ۳۲۰۰ تن است که در ایران در سال ۱۳۹۱ بیش از ۸۵۰ کیلوگرم بوده و در سال ۱۳۹۸ به ۱۲ تن افزایش پیدا کرده است. در طول هفت سال گذشته، میزان تولید شمش طلا به ۱۴ برابر افزایش پیدا کرده است.

ازای طلای خام صادر شده به صنعت طلا نمی‌رسد

در همین زمینه ابراهیم محمد ولی، رئیس اتحادیه کشوری طلا و جواهر که انتقاداتی به نحوه سیاست‌های اجرایی بر تولید تا صادرات طلا دارد در گفتگو با اقتصاد ۲۴ با تاکید بر اینکه کشور دارای ذخایر غنی و گرانبهایی همچون سنگ‌ها معدنی و طلاست، گفت: اگر دولت به تاکیداتی که مقام معظم رهبری نسبت به افزایش تولید طی چند سال گذشته تاکنون داشتند و به ویژه در بخش مقابله با خام فروشی در سنگ‌های معدنی قیمتی توجه بیشتری می‌شد، قطعا تولید در بخش صنعت طلا بیش از آمار‌های ارائه شده بود.

رئیس اتحادیه کشوری طلا و جواهر افزود: شاید در حال حاضر اکتشاف، استخراج و تولید شمش طلا به چندین برابر نسبت به سال‌های قبل رسیده باشد، اما موانع نیز به همان اندازه افزایش داشته از این رو تمام تولیدات طلا به صورت شمش صادر می‌شود؛ هرچند در ازای طلای خام صادر شده ارز وارد کشور می‌شود و در زمینه‌های دیگری به منظور سرمایه‌گذاری مدنظر قرار می‌گیرد که هیچ یک کمکی به صنعت طلا نخواهد کرد.

بیشتر بخوانید: طلا همچنان رفیق سرمایه‌های خرد مردم است؟ 

وی تصریح کرد: این در حالی است که اگر پیش‌تر در بحث ارزش افزوده موانع و مشکلات برطرف و اهداف صرفاً برای صادرات مصنوعات طلا برنامه ریزی می‌شد، امروز می‌توانستیم ادعای افزایش تولید و صادرات را در بخش صنعت طلا داشته باشیم.

این فعال صنفی در بخش طلا گفت: نباید خام فروشی صورت بگیرد و اگر تولید شمش طلا در داخل انجام می‌گیرد، مطمئنا باید به زنجیره تولید مصنوعات وارد مدار صادرات شود و بر روی شمش تولید شده طلا فرآوری‌های لازم صورت بگیرد و در نهایت از حالت شمش خام خارج و در قالب محصول فرآوری شده صادر شود.

محمد ولی با اشاره به توانایی کشور در حوزه صادرات در صنعت طلا و جواهر گفت: تا بحال شاید در حرف و ارائه نظر درباره تولید و صادرات مصنوعات طلا بحث‌های قابل توجهی صورت گرفته باشد، اما در عمل با وجود موانع در صادرات و مشکلات متعدد در این بخش، این وعده‌ها خیلی عملیاتی نشده است.

وی یادآور شد: این مشکلات شاید به دلیل وجود یکسری از قانون و آیین نامه‌هایی است که بدون تابعیت از الزامات صادرات مانع بزرگ مسیر توسعه در این بخش شده اند. این مقررات تاحدی پیش رفته است که دست مسئولان مربوطه را نیز در اجرا و رسیدن به اهداف توسعه صادرات در بخش مصنوعات طلا بسته است.

این فعال بخش خصوصی تاکید کرد: از حدود یکسال و نیم گذشته کاهش و یا حذف برخی از این قوانین زائد در دستور کار وزارت صمت و سایر دستگاه‌های مرتبط قرار گرفته است، اما هنوز هم موانع بر سر راه توسعه صادارت مصنوعات طلا وجود دارد.

محمد ولی ادامه داد: ورود به بحث ارزش افزوده، واردات ماشین آلات مورد نیاز صنعت طلا، ضرورت رفع موانع موجود در گمرک، وجود چالش‌ها در بخش استانداردسازی و مشکلات ایجاد شده از سوی بانک مرکزی و ده‌ها موارد دیگر در صادرات مصنوعات طلا‌ی ایران تاثیر گذارند و تاکنون با وجود تعهدات در راستای کاهش، این مشکلات همچنان باقی مانده اند و صادرات طلا و سنگ‌های قیمتی هنوز راه درازی تا ایفای نقشی مهم در کل اقتصاد کشور دارند.

سیاست‌های اشتباه در صادرات طلا به سنگ‌های قیمتی هم رسید

این فعال صنفی در پاسخ به این سوال که وضعیت تولید و صادرات سنگ‌های قیمتی در کشور چگونه ارزیابی می‌شود؟ گفت: مشابه شرایط صنعت طلا در تولید و صادرات سنگ‌های گرانبها نیز دیده می‌شود.

وی تصریح کرد: با وجود تعدد معادن سنگ‌های قیمتی در کشور، اما همچنان موانع از اصلی‌ترین معضل صادرات این بخش از محصولات بشمار می آید.

محمدولی چنین توضیح داد: به عنوان مثال یکی از سنگ‌های گرانبها که می‌تواند ارزآوری بالایی را برای کشور داشته باشد صادرات سنگ فیروزه است. گرچه برای صادرات سنگ‌های قیمتی مانند فیروزه برنامه ریزی‌هایی صورت گرفته، اما به دلیل حجم محدودیت‌ها و قوانین پیچیده این برنامه‌ها کفایت نمی‌کند.

این فعال بخش خصوصی ادامه داد: برای توسعه این بخش نیاز به واردات ماشین آلات از جمله ابزار‌های تراش برای استفاده در معادن سنگ‌ها است تا به محصول نهایی تبدیل شود؛ در این صورت می‌توان با افتخار اذعان داشت که دیگر مجبور به خام فروشی در بخش‌های سنگ‌های قیمتی و طلا نیستیم.

محمد ولی در پایان تاکید کرد: اگر قوانین به عنوان موانع بر مسیر توسعه صادرات طلا باقی بماند راه طولانی تا ایفای نقشی مهم این بخش در کل اقتصاد کشور در پیش داریم و شاید در مجموع برنامه ریزی‌ها منجر به افزایش فعالیت‌های معدن کاری در کشور شود، اما این موضوع کمک قابل توجهی به رشد تجارت طلا نخواهد کرد.