نزول حقوق و مزایای کارکنان رسمی نفت نسبت به ۱۵ سال پیش/ علت اعتراضات یک ساله عملیاتی‌های نفت چیست؟

اقتصاد۲۴ - مریم وحیدیان: روزهای متمادی کار سخت و نفسگیر در مناطق عملیاتی و سکوهای دریایی خلیج فارس را کمتر کسی می‌تواند تصور کند. کارکنان رسمی نفت کشور از اوایل سال گذشته به علت چند دوره تجمعاتشان در مقابل وزارت نفت و مجلس زیر ذره‌بین رفته‌اند. پیش از این برخی رسانه‌ها از نامعقول بودن مطالبات صنفی تجمعاتشان نوشته‌اند اما فعالان صنفی‌شان اعتقاد دارند خواسته آنها کاملاً قانونی و معقول است و به همین دلیل بعد از کمتر یک سال مجدداً اعتراضاتشان را تکرار کردند. آنچه رسانه‌ها می‌نویسند، درباره ارقام نجومی دریافتی این نیروها است اما کمتر اشاره‌ای به شرایط کاری سخت آنها،سلب شدن حق تشکل، شرایط بازنشستگی فرساینده و بدن‌های در معرض حوادث کار و بیماری‌شان دارد و به گفته کارکنان نفت درباره دریافتی آنها نیز واقعیت‌ها گفته نمی‌شود. آنها چه کسانی قصد دارند تا کارگران نفت با انواع قراردادهای کاری عجیب و غریب را مقابل هم قرار دهند، آنهم در شرایطی که همگی شایسته حقوق و دستمزد کافی هستند. درباره مشکلات کارکنان شرکت‌های بهره برداری مثل فلات قاره، اروندان، کارون، مارون، آغاجاری، مسجدسلیمان، گچساران و هچنین غواصان، دریانوردان، کارکنان پایانه‌های صادراتی نفت و میعانات گازی، کارکنان پالایشگاه‌ها، کارکنان دکل‌های حفاری خشکی و دریا، کارکنان ایستگاه‌های تقویت فشار، کارکنان خطوط لوله انتقال نفت و گاز و کارکنان شاغل در جزایر نفتی که همگی در شرایط طاقت فرسایی مشغول هستند با علی زائری، فعال صنفی مستقل کارکنان رسمی نفت گفتگو کردیم که در ادامه می‌خوانید. 

*اخیراً کارکنان نفت در چندین شهر تجمعاتی برای دریافت مطالبات خود داشتند. آیا این اعتراضات و حرکت کارکنان نفت تحت قالب تشکل صنفی انجام شده است؟   

_متاسفانه کارکنان نفت اجازه داشتن تشکل رسمی ندارند و همیشه جلوی این مسئله گرفته شده است، اما با اینحال طی ۷ سال دوندگی‌مان موفق شدیم حرکت‌های متحد و هماهنگی با همکارانمان برای مطالبه‌گری انجام دهیم. متاسفانه در گذشته کمتر متحد بودیم و اخیراً قوی‌تر شده‌ایم. از ۹ تیر ۹۹ که اولین تجمع کارکنان رسمی نفت مقابل وزارت نفت را بعد از سال ۷۳ شاهد بودیم، حرکت‌ها متحدتر شد. در سال ۷۳ که کارکنان تجمع داشتند، متاسفانه برخورد‌هایی انجام گرفت و تعدادی از کارکنان رسمی نفت بازداشت شدند و البته زود آزاد شدند. البته در سال ۹۴ نیز تلاش شد تا از طریق نامه‌نگاری و جمع‌آوری امضا صدایمان را بلند کنیم و مذاکراتی برای حل مشکلاتمان انجام دهیم. البته همکاران قرارداد موقت ما یک روز بعد از کارکنان رسمی مقابل مجلس رفتند و خواستار تبدیل وضعیت قراردادی خود شدند و آن‌ها نیز مطالبات خود را دارند.  

*اخیراً درباره شرایط کاری سخت کارکنان عملیاتی نفت شنیده‌ایم. کار بر روی سکو‌های نفت و در فواصل دور از مرز‌های کشور چگونه است؟

_الان از روی سکویی با شما حرف می‌زنم که ۱۲۵ کیلومتر فاصله من با مرز خشکی ایران و ۷۹ کیلومتر مسافت من تا کشور قطر است. ما کارکنان اقماری هستیم که ۱۴ روز در ماه باید ۷ صبح تا ۷ شب کار کنیم. اما این شرایط به طور واقعی برقرار نیست. عملاً من خیلی اوقات تا ۱۰ شب کار می‌کنم و ۲ روز هم برای رفت و آمد تا محل زندگی‌ام از تعطیلاتم از کم می‌شود. نیرو‌های شیفتی بیشتر امکان این را دارند که ۱۲ ساعت در روز کار کنند، اما ما بیش از این کار می‌کنیم. شرایط کاری ما بسیار سخت است و مرتباً سلامتی‌مان در معرض خطر است.  

الان روی سکویی هستم که مثل بشکه باروت است و با فشار ۲۲۰ بار گاز ترش در اینجا کار می‌کنیم. اگر گاز H ۲ S منتشر شود، با نیم دم نیز ممکن است کشته شویم. این گاز اگر بیش از حد باشد، کشنده است. سکویی که من الان دارم از اینجا با شما حرف می‌زنم، یک سکوی مادر است که ۱۲۵ نفر روی آن کار می‌کنند. ۳۰ سکوی دیگر نیز داریم که هر سکو گاز یک استان را تامین می‌کند و حدود ۷۵ درصد گاز کشور را شرکت ما تامین می‌کند. حدود ۴۰ درصد بنزین کشور از میدان گازی پارس جنوبی استخراج می‌شود و به پالایشگاه خلیج فارس ارسال می‌شود.  

بیشتر بخوانید: برگزاری جلسه تعیین تکلیف هفت تپه با محوریت مجلس/ چرا کارگران بر رسیدگی هرچه زودتر اصرار دارند؟

ما اینجا همسطح دریا هستیم و به لحاظ بیولوژیکی گولبول‌های سفید خون کمتر می‌شود. وقتی به خانه بر می‌گردیم ۴۸ ساعت طول می‌کشد تا بدن، خود را با شرایط فشار و ارتفاع جدید تطبیق دهد. برخی همکاران ما هر بار که به خانه بر می‌گردند نزدیک به دو روز سردرد می‌گیرند. خیلی از همکارانمان به دلیل دوری‌های طولانی مدت از خانواده دچار مشکلات خانوادگی هستند یا طلاق می‌گیرند. به هر حال ما زندگی خانوادگی و عاطفی نرمالی نداریم.  

*کارکنان رسمی وزات نفت در اعتراضات اخیرشان درباره مشکلات حقوقی و عدم اجرای قانون وظایف و اختیارات کارکنان نفت گفتند و خواستار حل مشکلاتشان شدند. مطالبه کارکنان رسمی نفت چیست؟


_اول از همه بگویم که متاسفانه وزارت نفت تمایلی به حل مشکلات کارکنان و کارگران ندارد. چرا وزیر نفت با قوانینی که می‌تواند به آن دستاویز شود و شرایط کاری‌مان را بهبود ببخشد، بیگانه است؟

اخیراً ماده (۱) جز الف تبصره ۱۲ قانون بودجه کشور مصوب مجلس به عنوان یک آیتم جدید در فیش حقوقی کارکنان نفت ظاهر شده و باعث کسوراتی از حقوق و مزایای آن‌ها شده است. ااین سقف یکسان بدون در نظر گرفتن شرایط کاری متفاوت در نفت، موجب شده تا طبق محاسبات اخیر دریافتی کارکنان در برخی موارد حتی نسبت به سال قبل پاین‌تر بیاید. در ابتدای سال ۱۳۹۰ شرکت (QPD (Qatar Petroleum بازی دو سر بردی را انجام داد. هم اینکه با شرکت‌های قوی ارتباط داشت و فاز‌های سکوهایش را توسعه می‌داد و هم کارکنان نفت را با پیشنهادات حقوقی دلاری وسوسه می‌کرد و ایران را از نیروی کار متخصص خالی می‌کرد. شرکت‌هایی مثل Petrofac (چندملیتی، اما با اصالت آمریکایی)، Total، KCS (اسکاتلند)، Halliburton و شرکت‌های دیگر خارجی در میدان مشترک پارس جنوبی فعالیت می‌کردند. آنزمان افزایش مهاجرت بین متخصصین نفت و در نتیجه گلایه از نبود نیرو از طریق همین شرکت‌ها وجود داشت. ۵ مایل آنسوتر از سکوی ما اولین سکوی کشور قطر قرار دارد؛ بنابراین آنقد شرایط کاری فرقی نداشت و درعوض حقوق‌ها زیاد بود؛ بنابراین خیلی از کارکنان نفت تصمیم به مهاجرت می‌گرفتند. در چنین موقعیتی بود که در ۱۹ اردیبهشت سال ۹۱ قانونی در مجلس تصویب شد که عنوان آن قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت بود. این قانون درباره همه چیز کارمند نفت از زمان استخدام تا زمان فوت نظر داده است. آنچه در اعتراض فعلی کارکنان نفتی مهم بود، بحث معیشتی در ماده ۱۰ این قانون بود که خواستار اجرای آن بودند.  

بیشتر بخوانید: دو شبانه روز نفسگیر اعتراض در جاده بندرعباس-کهنوج/ مشکلات کارگری در معدن آسمینون منوجان چیست؟

این قانون اگرچه در سال ۹۱ تصویب شد، اما در ابتدای آذر سال ۹۳ توسط رئیس جمهور فعلی امضا؛ به وزارت نفت ابلاغ و لازم الاجرا شد. اما از آن زمان این قانون مسکوت ماند. پس از آن ما که کارمند کف سازمان بودیم و در شرایط بسیار سختی کار می‌کنیم، چیزی نرسید، اما تعدادی از مدیران به همین بهانه مبالغ کلان دریافت کردند. دیوان محاسبات به این موضوع ورود کرد و بعد از مدتی رای ۹۲۸ دیوان محاسبات صادر شد. در این رای، وزارت نفت محکوم به بازگرداندن این مبالغ به خزانه شد. ما دسترسی به اسناد نداریم که این مبالغ باز گردانده شده یا نه، اما شایعاتی شنیدیم که حتی اگر مبالغی را بازگرداندند به انواع دیگری مجدداً دریافت کردند. به هر حال ماده ۱۰ از زمان تصویب به درستی اجرایی نشده است.  

بر اساس ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت کارکنان به دو دسته عملیاتی و شاغل در مناطق عملیاتی و ستادی تقسیم شده بودند و کارکنان ستادی نباید این مبلغ را دریافت می‌کردند. ما اعتقاد داریم کارکنان عملیاتی کسانی هستند که در دریا، دشت و بیابان و پای دکل حفاری و پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها کار می‌کنند، با همکاران ستادی که در تهران نشسته‌اند، فرق دارند. قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت در قانون آن‌ها را از عملیاتی‌ها جدا کرده است. وزارتخانه یک توجیه غیرمنطقی درباره نیرو‌های ستادی دارد که به رای ۹۲۸ دیوان محاسبات اشاره کرده و می‌گویند ما ستادی نیستیم بلکه نیرو‌های عملیاتی هستیم که مامور شدیم در تهران خدمت کنیم. ماده ۱۰ مختص کارکنان عملیاتی بود که تابع قوانین کار نخواهند بود.

الان کارکنان عملیاتی با کسور مالیاتی و ... نهایتاً ۲۷ میلیون تومان درآمد دارند. این افراد در طبقه‌بندی شرکت نفت دارای گرید ۱۷ هستند و تا ۱۵ سال نیز سابقه کاری دارند. همین افراد با همین وضعیت در تهران باید ۱۲ تا ۱۳ میلیون حقوق دریافت می‌کردند. چون به هر حال شرایط کاری متفاوت است. من ۱۴ میلیون تومان حقوق می‌گیرم. حقوق ۵۰ تا ۶۰ میلیون تومانی بر اساس سقفی که دولت گذاشته لااقل در موسسات و بدنه اصلی چهار شرکت تابعه نداشتیم، اما در بین نیرو‌های ستادی حقوق‌های نجومی داشته‌ایم. حتی در بین شرکت‌های واگذار شده خصوصی شامل پتروشیمی  آریا ساسول، مبین، تندگویان و ... که از وزارت نفت منفک شده‌اند، مدیرانی باشند که تا ۸۰ میلیون تومان حقوق بگیرند.   اما کسانی که اعتراض کردند، حقوق‌های نجومی نمی‌گیرند.

این موارد را با شرایط ما خلط می‌کنند. یک خبرگزاری اخیراً نوشته بود که میانگین دریافتی ۳۹ تا ۴۵ میلیون تومان است. متاسفانه با قصد و غرض اخباری علیه ما منتشر کرده اند تا جامعه را مقابل ما قرار دهند. ما کارکنان عملیاتی نفت تابع قوانین خدمات کشوری نیستیم. ما از پدرانمان که نفتی بودند شنیده بودیم که اوایل انقلاب شرکت نفت در رنکینگ حقوقی رتبه سوم را دارد. این را به استناد صحبت‌های پدر و اطرافیان نفتی می‌گویم و اطمینان ندارم. اما در سال ۸۵ به استناد آمار اعلامی سازمان برنامه و بودجه کشور، کارکنان شرکت نفت ایران رتبه نهم در خصوص دریافت حقوق را داشتند. همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس در شهریور سال ۹۹ اعلام کرد که میزان دریافتی کارکنان شرکت نفت میزان در رتبه چهاردهم قرار گرفته است. به عبارت دیگر کارکنان رسمی نفت طی سال‌های گذشته به لحاظ شرایط کار و حقوق افت داشته‌اند. مردم این‌ها را نمی‌دانند. اینکه آن ۱۳ ارگان چه کسانی هستند و چرا اسمی از آن‌ها آورده نمی‌شود. چرا فقط کارکنان نفت را نقد می‌کنند و رسانه‌ها مغرضانه درباره مطالبات صنفی ما می‌نویسند. درحالیکه ما خواستار اجرای درست ماده ۱۰ قانون وظایف و اختیارات نفت هستیم.  

* شرایط بازنشستگی کارکنان رسمی نفت چگونه است و چه فرقی با دیگر قرارداد‌های کاری در نفت دارد؟ شنیده بودیم که این مسئله نیز جزو موارد اعتراضی کارکنان بوده است.  

_اخیراً مجلس پاداش بازنشستگی را محدود کرده است. قبلا این پاداش بر اساس سابقه ۳ سال حقوق آخر بود؛ که بر اساس میزان تعداد سالی بود که کار می‌کردیم محاسبه می‌شد. پدر من نیز از جمله کارکنان عملیاتی نفت بود که در این شرایط سخت کاری ۳۸ سال کار کرد تا بازنشسته شود. پدربزرگم هم بعد از ۳۷ سال کار بود که بازنشسته شد. کارگرانِ تابع قانون کار اگر شرایط کار سخت و زیان آور را داشته باشند، می‌توانند در ۲۵ سالگی بازنشسته شوند، اما شرایط در نفت اینطور نیست.

نیرو‌های پیمانکاری و ارکان ثالث شرایط سختی دارند. اما به هر حال بازنشستگی زودتری نسبت به ما دارند، گرچه فوق‌العاده ویژه‌ای که در دریافتی ما هست، برای آن‌ها منظور نمی‌شود. کارکنان رسمی باید تا سن ۶۰ سالگی کار کنند. در صورتیکه در جنوب کار کرده باشند و بخواهند در ۵۵ سالگی درخواست بازنشستگی بدهند، باید بابت هر سال تا سن ۶۰ سالگی که کار نکرده‌اند، کسورات بدهند. اینجا همکاری داریم که ۴۰ سال سابقه کار دارد؛ در سن ۵۳ سالگی است و ۷ سال دیگر نیز باید کار کند. یعنی بعد از ۴۷ سال کار بازنشسته می‌شود. چنین فردی می‌تواند در ۵۵ سالگی درخواست بازنشستگی کند. جالب اینجا است که ۴۷ سال به صندوق نفت کسورات بازنشستگی می‌دهد، اما صندوق در زمان بازنشستگی همان ۳۰ سال را حساب می‌کند.
  
*امنیت شغلی کارکنان رسمی نفت چطور است؟ کارکنان رسمی معمولاً نسبت به کارگرانی که قرارداد موقت دارند، امنیت شغلی بهتری دارند. آیا اینطور است؟

_اینطور نیست که کارکنان نفت را به علت اعتراض در مورد حقوق خود اخراج نکنند. سال ۸۴ در پارس جنوبی اعتراضی مقابل ساختمان مرکزی شرکت شکل گرفت و موجب شد تعدادی اخراج شوند. در وزارت نفت یک هیئت بدوی وجود دارد که هیچ نماینده‌ای از کارکنان در آن نیست  در مورد اخراج نیرو‌های رسمی تصمیم می‌گیرد. در شرکت‌های خصوصی این اخراج‌ها بیشتر و راحت‌تر است. همچنین امنیت شغلی کارکنان ارکان ثالث کمتر است.