هوتگ‌ها قربانگاه کودکان دشتیاری

به گزارش جامعه ۲۴- بار‌ها و بار‌ها نام استان سیستان و بلوچستان را در صدر اخبار شنیده‌ایم اخباری که متاسفانه همگی آن‌ها روایت درد و رنج مردمی است که از داشتن حداقل امکانات زندگی محروم هستند. در این بین، اما آب این مایه حیات‌بخش و این روز‌ها کمیاب در سرزمین ما، سال‌هاست که در این استان و به‌ویژه در بخش‌های جنوبی استان زندگی شهروندان را در معرض خطر قرار می‌دهد. آبرسانی سقایی هم به دلیل مشکلات موجود و عدم حل آن‌ها نتوانسته نیاز این مردم را تامین کند. نبود شبکه آبرسانی و خطوط انتقال آب از دریا و سد‌های ساخته شده در این منطقه به سمت خانه‌ها مشکلی است که به سایر مشکلات معیشتی، بیکاری، فقر و ... ساکنان این مناطق اضافه شده است.

سالیانی است که مردم منطقه دشتیاری راه‌حل بی‌آبی را در ساخت هوتگ دیده‌اند، گودال‌هایی دست‌ساز که به‌طور سنتی صد‌ها سال است در منطقه دشتیاری وجود دارند. بیشتر روستا‌های این منطقه دارای هوتگ هستند. هوتگ‌ها آب باران را در خود جمع کرده و مردم روستایی محروم از آب لوله‌کشی از آب تجمیع شده در این سازه‌ها برای تامین مصارف روزانه خود استفاده می‌کنند. عمق متوسط هوتک ۱۵ متر بوده و حجم آب بالایی دارد که به حدود ۲۰ هزار مترمکعب هم می‌رسد. احشام و حیات وحش هم از همین هوتگ‌ها برای تامین آب استفاده می‌کنند، موضوعی که باعث می‌شود آب هوگ ناسالم و غیربهداشتی باشد؛ با این‌حال، اما ساکنان این روستا‌ها همچنان از این آب استفاده می‌کنند.

در فقدان آب بهداشتی در این مناطق و بی‌توجهی مسئولان امر که نمونه بارز آن افتتاح صوری یک خط لوله آب توسط علی لاریجانی رئیس وقت مجلس در سال ۹۸ و در حاشیه سیل سیستان و بلوچستان بود، مردم جنوب استان یا تشنه می‌مانند یا از آبی آلوده استفاده می‌کنند یا اینکه خصوصا فرزندانشان را در همین هوتگ‌ها از دست می‌دهند. این کودکان یا در هوتگ غرق می‌شوند یا اینکه طعمه گاندو‌های ساکن در حوالی این آب‌ها می‌شوند.

آخرین قربانی هوتگ یحیی بلوچ بود، کودکی از ساکنان روستای شیخ کرگ. روز ۲۰ خرداد یحیی کوچک بی‌تاب از گرما در شرایطی که از کولر و آب خنک خبری نیست به سراغ دوستان کوچکش می‌رود، روستا مانند تمام روستا‌های همجوار فاقد هرگونه امکانات تفریحی است، نه از پارک‌هایی که در شهر‌های بزرگ وجود دارد خبری هست و نه اسباب‌بازی‌های زیادی در اختیار دارند، امکاناتشان آنقدر کم است که بازی کامپیوتری برایشان یک رویاست این موهبت‌ها فقط نصیب بچه‌هایی می‌شود که شانس آورده و در استان‌هایی متولد شده‌اند که بیشتر مورد توجه دولت قرار می‌گیرند.

به هر حال همه این مسائل باعث می‌شود که حوالی ساعت چهار بعد از ظهر یحیی برای بازی با دوستانش راهی هوتگ روستا شود، او و دوستانش هر زمان بتوانند برای آب‌تنی سراغ هوتگ می‌روند با این حال این بار از آب‌تنی خبری نیست، کنار هوتک بازی می‌کنند تا اینکه ناگهان پای یحیی لیز خورده و به داخل هوتگ سقوط می‌کند، دوستانش به شدت می‌ترسند و برای آوردن کمک به روستا بر می‌گردند. تلاش بزرگ‌تر‌ها برای نجات جان این کودک فایده‌ای ندارد، سرانجام پیکر نیمه جان او به دست اورژانس سپرده می‌شود، اما پایان این حادثه تلخ مرگ این کودک ۶ ساله است.

با توجه به شرایط امکانات رفاهی و نبود آب و لوازم سرمایشی قطعا یحیی آخرین قربانی هوتگ‌ها نخواهد بود و در سایه بی‌توجهی‌های مداوم نسبت به مشکلات مردم این سرزمین باید انتظار داشت که مرگ یا آسیب‌دیدگی کودکان در این گودال‌های مرگبار تداوم داشته باشد.

مرگ سالانه ۱۲ نفر در هوتگ‌ها

آیلین سعیدی، مشاور سابق فرماندار چابهار در امور زنان و فعال اجتماعی درباره مرگ کودکان در هوتک‌ها می‌گوید: بر اساس اینکه کدام سال بارندگی داشته باشیم عموما سالانه ۱۰ تا ۱۲ نفر را در هوتک‌ها از دست می‌دهیم که عمدتا هم کودک هستند.

وی ادامه می‌دهد: دلیل اصلی وجود هوتک‌ها در روستا‌های دشتیاری کمبود آب است. براساس آمار رسمی در شهرستان چابهار تنها ۴۸ درصد مردم به آب دسترسی دارند این درحالیست که ما می‌دانیم این درصد بسیار پایین است و در حقیقت ۷۰ درصد مردم ما به صورت سقایی آب‌رسانی می‌شوند. حتی روستا‌هایی که لوله‌کشی آب دارند هم با مشکل مواجه هستند یعنی یک روز در لوله‌های آب، آب جریان دارد و یک هفته هیچ آبی نیست؛ بنابراین اکثر مردم برای رفع نیاز‌های روزانه خود نیاز به هوتک‌ها دارند.

بیشتر بخوانید: غرق شدن سه دانش آموز دختر در چابهار +عکس

مشاور سابق فرماندار چابهار با بیان اینکه در روستا‌هایی که به صورت سقایی آب‌رسانی می‌شوند سهمیه هر فرد به صورت روزانه ۱۵ لیتر آب است، تصریح می‌کند: این یعنی تنها ۱۰ بطری آب معدنی. سوال این است که آیا فرد می‌تواند با این میزان آب کار‌هایی مانند، استحمام، استفاده از سرویس بهداشتی، شستن و نظافت منزل و ظروف را انجام داده و آب آشامیدنی هم داشته باشد؟ به علاوه اینکه این روستا‌ها هر روز آب‌رسانی نمی‌شوند و تا مدت‌ها همین ۱۵ لیتر را دارند. در این شرایط مردم ناچار به استفاده از آب هوتک‌ها هستند، چه مردمی که روستاهایشان به صورت سقایی آبرسانی می‌شود و چه آن‌هایی که لوله‌کشی دارند، اما به صورت مداوم آب ندارند.

سعیدی عنوان می‌کند: از بین هزار روستای چابهار آنطور که می‌گویند تنها ۲۶۲ روستا تاسیسات آبرسانی دارند و مابقی یا آبرسانی نمی‌شوند یا به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند. البته وضعیت در سال گذشته بهتر شده و بودجه خوبی هم برای مساله آب استان تخصیص داده شده که ۷۰ درصد آن را شهرستان چابهار جذب کرده است. این موضوع باعث می‌شود که قدم‌های جدی برای کمک به آبرسانی روستا‌ها برداشته شود.

به اعتقاد سعیدی اگر به همه روستا‌های این منطقه آبرسانی شود باز هم هوتگ‌ها باید باشند چرا که حیات وحش منطقه آب شرب خود را از همین هوتگ‌ها تامین می‌کنند و چشمه و نهری در این مناطق وجود ندارد که به آن‌ها آبرسانی کند.

نبود امکانات تفریحی کودکان را راهی هوتگ می‌کند

وی با بیان اینکه بچه‌هایی که در هوتگ‌ها غرق می‌شوند معمولا بسیار کم سن و سال هستند، عنوان می‌کند: طی ۶ ماه گذشته ۳ کودک تنها در روستای شیخان کرگ در هوتگ غرق شدند که آخرین آن در خرداد ماه اتفاق افتاد. این کودکان معمولا برای آوردن آب کنار هوتگ‌ها نمی‌روند به این دلیل که روستا‌های منطقه فاقد امکانات تفریحی است، تنها تفریح کودکان آب‌تنی در هوتگ‌هاست که این موضوع هم خطر‌هایی مانند غرق شدگی یا آسیب‌دیدگی توسط گاندو را به دنبال دارد.

این فعال اجتماعی خاطرنشان می‌کند: در این موضوع که خانواده‌ها باید مراقب فرزندان خود باشند شکی نیست، اما وقتی که مادر کودک برای آوردن آب لب هوتگ می‌رود یا برای آوردن هیزم در نبود گاز از خانه خارج شود و کسی هم نیست که از فرزندش نگهداری کند شرایط فرق می‌کند. مراقبت در چنین مواقعی سخت می‌شود. اما در خانه‌های روستایی ما حیاط وجود ندارد و در چنین شرایطی حتی با وجود مراقبت والدین هم ممکن است بچه‌ها از خانه خارج شده و به سراغ هوتگ بروند. بهترین اقدام این است که یا اطراف هوتگ‌ها را حصار کشی کنند یا اینکه در اقدامی بهتر کنار هر هوتگ یک مخزن آب می‌گذاشتند و اطراف هوتگ‌ها را حصار بکشند مردم هم از مخزن استفاده کنند.

وی با بیان اینکه در گذشته برای احداث هوتگ‌ها در چابهار بودجه اختصاص داده می‌شد، اظهار می‌کند: امروز با توجه به اتفاقات ناگواری که در هوتگ‌ها رخ می‌دهد و سروصدایی که در فضای مجازی ایجاد می‌شود این بودجه اختصاص داده نمی‌شود، بنابراین مسئولان مربوطه می‌توانند همین بودجه را به حصارکشی هوتگ‌ها اختصاص بدهند. یا اینکه از هوتگ‌های داخل روستا صرف‌نظر کرده و هوتگ بزرگتری خارج از روستا‌ها احداث کنند تا هم مردم آسیب نبینند و هم حیات وحش بتواند از آب این هوتگ‌ها استفاده کند.

سعیدی تاکید می‌کند: حتی اگر دولت‌ها هم برای حصارکشی هوتگ‌ها اقدامی نکنند خود مردم روستا‌ها می‌توانند با همکاری دهیار‌ها از لوازم پیش‌پا افتاده مثل چوب و هیزم اطراف این سازه‌ها را حصارکشی کنند که کار چندان سختی هم نیست.

وی با بیان اینکه نبود برق و عدم برخورداری مردم روستا‌ها از امکانات سرمایشی در ماه‌های گرم سال به روی آوردن کودکان به سمت هوتگ‌ها دامن می‌زند، می‌افزاید: همچنین اگر برق بود می‌توانستیم آب را با استفاده از مخازن به داخل خانه‌ها پمپاژ کنیم، اما در این شرایط نمی‌توان از مخازن آب هم استفاده کرد.

مشاور سابق فرماندار چابهار می‌گوید: محرومیت این مناطق تاریخی است و تقریبا همیشه این مناطق کم‌برخوردار بوده‌اند، اما کار‌های کوچک، اما با اهمیتی مانند مراقبت بیشتر از فرزندان و حصارکشی در اطراف این مناطق می‌تواند میزان آسیب‌ها را کمتر کند.

۳ هزار روستا در سیستان و بلوچستان فاقد شبکه آبرسانی

معین‌الدین سعیدی، نماینده مردم چابهار در مجلس نیز که سال گذشته انتقادات شدیدی را نسبت به نبود آب در این منطقه مطرح کره بود در اینباره می‌گوید: سال گذشته طی ۲ هفته ۶ کودک طعمه هوتگ‌ها شدند و تا جایی که اطلاع دارم در یک سال اخیر بیش از ۱۳ نفر جانشان را در این سازه‌ها از دست دادند که عمده آن‌ها کودک بودند.

وی با اشاره به تاثیر هوتگ‌ها بر زیست شهروندان این مناطق اظهار می‌کند: اصل وجود هوتگ‌ها با توجه به تداوم خشکسالی‌ها غیرقابل اجتناب است، اما نکته آن است که در جنوب استان سیستان و بلوچستان سد‌های بزرگ آب وجود دارد، اما شبکه انتقال آب برای پایین دست سد‌ها تعریف نشده است و مردم چاره‌ای به جز مراجعه به هوتگ‌ها برای تامین آب مصرفی خودشان و دام‌هایشان ندارند. با اینحال حوادثی که پیش آمده باعث نگرانی همه انسان‌های آگاه شده است.

نماینده مردم چابهار با بیان اینکه راهکار این مساله پاک کردن صورت مساله نیست و باید هوتگ‌ها ساماندهی شوند، اضافه می‌کند: وقتی ۸۰ درصد یک منطقه به آب دسترسی نداشته و شاخص دسترسی ۱۹ درصد است طبیعی است که مردم مجبور باشند که به هوتگ‌ها مراجعه کنند.

بیشتر بخوانید: کارگران معادن از مشکلاتشان می‌گویند

سعیدی با تاکید بر اینکه مردم زمانی که ناچار به استفاده از آب هوتک نباشند اصراری هم بر آن ندارند، می‌گوید: مردم ناچارند برای استحمام و شست‌وشو از آب این گودال‌ها استفاده کنند هر چند که در برخی روستا‌ها مردم از سر اجبار ناچارند این آب را بیاشامند و من بار‌ها شاهد این موضوع بوده‌ام. در تهران و سایر شهر‌های کشور مردم تنها برای هر بار دوش گرفتن حدود ۲۲۰ لیتر آب استفاده می‌کنند. وقتی سهمیه مردم شهرستان چابهار برای تمام مصارف‌َشان تنها ۱۵ لیتر آب روزانه باشد قطعا نمی‌توان هوتگ را یک انتخاب دانست بلکه تنها چاره مردم استفاده از آب آن است.

۸۱ درصد مردم دشتیاری به آب دسترسی ندارند

وی با بیان اینکه وضعیت ناوگان آبرسانی سقایی ما به شدت وخیم بوده و بیشتر این تانکر‌ها کهنه هستند، عنوان می‌کند: همچنین بسیاری از پیمانکاران بخش خصوصی که در این حوزه فعالیت می‌کند یکی دو سالی است که حقوق و مطالباتشان پرداخت نشده است و این موضوع معضلی است که روز به روز دامنه‌دارتر می‌شود. در دشتیاری هنوز شاخص دستیابی به آب ۱۹ درصد بوده و ۸۱ درصد مردم به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند. ما در قصرقند هم مشکل آب را داریم و هر روز هم شرایط مردم سخت‌تر می‌شود.

سعیدی اضافه می‌کند: بنا بر برخی آمار در حال حاضر در دشتیاری نزدیک ۱۴۰ روستای ما به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند و بنا به برخی آمار، نزدیک به هزار روستای استان سیستان و بلوچستان که عمدتا در جنوب استان واقع شده‌اند به همین صورت تامین آب می‌شوند. برخی آمار هم می‌گویند ۳ هزار روستای ما فاقد شبکه آبرسانی هستند. این درحالی است که ما تنها نقطه‌ای در کشور هستیم که جمعیت روستایی ما بیشتر از جمعیت شهری ماست.

نماینده مردم چابهار در مجلس با طرح این سوال که تا چه زمانی قرار است آب به رویای دست‌نیافتنی این مردم تبدیل شود؟ اظهار می‌کند: این رویکرد با نگاه مقام معظم رهبری که این منطقه را گنج پنهان می‌دانند تفاوت دارد. آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم. ما درست در کنار اقیانوس قرار داریم. باید به‌گونه‌ای بود که ما آب خراسان را تامین می‌کردیم، اما نه تنها این اتفاق نیفتاده است بلکه در شهر چابهار سهمیه‌بندی بسیار رقت‌بار آب را داریم. یعنی تنها منبع آب این شهر دستگاه آب شیرین کن مستقر در کنارک است و سال‌هاست که هیچ اضافه ظرفیتی هم نداشته است. جالب آنجاست که منطقه آزاد چابهار هم از همین آب استفاده می‌کند. هفته‌ای یک بار آب به شهر می‌آید و مردم به شکل بسیار غیربهداشتی این آب را در آب‌انبار‌ها ذخیره کرده و در طول هفته از آن استفاده می‌کنند. این شرایط چابهاری است که وقتی صحبت از توسعه آن به میان می‌آید حرف‌های زیادی گفته می‌شود، اما در اصل به مثابه این ضرب‌المثل است که «آفتابه، لگن هفت دست، اما شام و ناهار هیچی».

وی با تاکید بر اینکه باید برای صبر مردم حدی قائل بشوند، اضافه می‌کند: گرچه گفته می‌شود که مردم روزانه ۱۵ لیتر آب برای مصارفشان می‌گیرند، اما حقیقت آن است که اولا آب ارائه شده لزوما ۱۵ لیتر نیست و دوم آنکه برای تمام مصارف روزانه مردم کافی نیست مگر می‌شود با این مقدار آب نیاز استحمام، شست‌و شو و نظافت، آب خوردن، آب برای وضو گرفتن و ... را تامین کرد؟ به علاوه آنکه به خیلی از روستا‌های ما همین مقدار آب هم نمی‌رسد. چرا کاری کردیم که آب رویایی دست‌نیافتنی شود؟!

سعیدی خاطرنشان می‌کند: خوشبختانه اعتبارات خوبی در حوزه محرومیت‌زدایی به مبلغ ۱۴۳۴ میلیارد تومان داشتیم. طی چند ماه اخیر پروژه‌های مرتبط با آب سرعت گرفته و روستا‌های این منطقه در حال اتصال به شبکه انتقال آب هستند، اما همچنان سرعت رشد پروژه‌ها به گونه‌ای نیست که بتواند مشکلات را حل کند و ما همچنان شاهد فجایعی همچون غرق شدن فرزندان عزیز این سرزمین هستیم. اما باید تحولی اساسی و بنیادین رخ دهد اگر روند رشد پروژه‌ها به همین صورت باشد بعید می‌دانم که در کوتاه مدت مشکل آب برطرف شود و جان‌های دیگری نیز قربانی خواهند شد.