چرا احیای توافق هسته‌ای ایران سخت‌تر از آن چیزی است که به نظر می‌رسد؟

اقتصاد ۲۴-واشنگتن پست در مطلبی به قلم هنری روم نوشت: پس از ۲۰ ژانویه، سیاست آمریکا در قبال ایران چیست؟ جو بایدن در جریان مبارزات انتخاباتی گفت که وی ایالات متحده را به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با ایران بازمی‌گرداند تا زمانی که تهران نیز همین کار را انجام دهد. ایران متعهد شده است که پس از لغو تحریم‌ها، از برنامه هسته‌ای خود عقب نشینی کرده و به تعهداتش بازگردد.
به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: بنابراین، در تئوری، بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) یا توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵ که توسط چین، فرانسه، آلمان، ایران، بریتانیا، ایالات متحده و روسیه امضا شد، ساده است. بایدن می‌تواند در اولین روز ریاست جمهوری خود این تصمیم را بگیرد.

اما سیاست داخلی در هر دو کشور و ملاحظات منطقه‌ای آنها، بازگشت فوری به توافق را سخت‌تر از آنچه به نظر می‌رسد، کرده است. پرزیدنت ترامپ در ماه می ۲۰۱۸ خروج ایالات متحده از توافق را اعلام کرد و احیای برجام احتمالاً به زودی پس از خروج او از کاخ سفید اتفاق نخواهد افتاد. دلایلی وجود دارد که در ادامه می‌آید.

بیشتر بخوانید: آمریکایی‌ها فراموش کرده‌اند که ایرانی‌ها تحت فشار مقاومت می‌کنند

بازگشت فوری به توافق هسته‌ای ایران ساده به نظر می‌رسد و از این نظر جذاب است. دولت جدید می‌تواند این کار را به صورت یکجانبه با امضای یک فرمان اجرایی، صدور معافیت‌ها و حذف تحریم‌ها انجام دهد. اگرچه ترامپ تلاش کرد تحریم‌های جدیدی را در هفته‌های آخر ریاست جمهوری خود علیه ایران اعمال کند، اما هیچ یک از این گام‌ها برگشت ناپذیر یا دائمی نیست. علاوه بر این، بازگشت مستقیم به توافق نیازی به بررسی کنگره ندارد.

اما فشار برای بازگشت سریع به برجام می‌تواند هزینه سیاسی زیادی داشته باشد. در سال ۲۰۱۵، دعوای داخلی بر سر اجرای این قرارداد به همان شدتی بود که نبرد برای اصلاحات مراقبت‌های بهداشتی وجود داشت. دولت اوباما انرژی و سرمایه سیاسی زیادی را برای حفظ برجام صرف کرد. دولت اوباما این طور نتیجه گرفت که تعیین تکلیف اولویت اصلی سیاست خارجی واشنگتن، ارزش تلاش سیاسی را دارد.

مشخص نیست که توافق هسته‌ای ایران در دوران بایدن، حداقل در ابتدا، وضعیت مشابه دوران اوباما را داشته باشد یا خیر. بایدن با چالش‌های داخلی و بین‌المللی سرسام‌آوری مانند مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا، احیای اقتصاد و بازسازی اتحاد‌های ایالات متحده روبرو است. ایران در دستور کار سیاست خارجی واشنگتن است، اما به سادگی نمی‌توان گفت که در رأس همه‌ی امور قرار دارد. اگر جمهوری خواهان همچنان در سنا قدرت داشته باشند، چیزی که در دو دور دوم انتخابات در جورجیا در ژانویه تعیین می‌شود، می‌توانند گزینه‌های بایدن را بیشتر محدود کنند، اگرچه این به اولویت‌های قانونی آن‌ها بستگی دارد.

دوستان ایالات متحده با هر تصمیم فوری مخالفت خواهند کرد

دوستان ایالات متحده در خاورمیانه نیز به شدت با بازگشت مستقیم به توافق مخالفت خواهند کرد. به ویژه رهبران اسرائیل و عربستان سعودی، معتقدند توافق هسته‌ای ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران عملکرد خوبی نداشت و به تهران در منطقه آزادی عمل داد. آن‌ها نمی‌توانند واشنگتن را از پیوستن مجدد به توافق بازدارند، همانطور که در وهله اول نتوانستند ایالات متحده را از انعقاد برجام باز دارند، اما می‌توانند آن را از نظر سیاسی دشوارتر کنند. مخالفت مداوم شرکای ایالات متحده در منطقه می‌تواند پایداری توافق را به خطر بیندازد.

بیشتر بخوانید: رابرت مالی: نشانه‌ها می‌گوید؛ ایران به مذاکرات هسته‌ای بر نمی‌گردد

با این حال، میزان مخالفت عمومی اسرائیل تا حد زیادی به تحولات داخلی آن بستگی دارد. در سطح استراتژیک، تهدیدی که ایران ایجاد می‌کند، برای مقامات بلندپایه سیاسی و امنیتی اسرائیل به صراحت مشخص نیست. همچنین در مورد چگونگی تهاجمی بودن اسرائیل در واشنگتن نیز آنان با یکدیگر اختلاف نظر دارند. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق، مایل به درگیری علنی با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا بر سر برجام بود، اما دیگر شرکای ائتلاف نتانیاهو، از جمله گابی اشکنازی، وزیر امور خارجه، کمتر متخاصم بودند. اسرائیل به سمت انتخابات جدیدی در سال آینده پیش می‌رود که می‌تواند رهبری آن را متزلزل کند و بر مخالفت صریح با ورود مجدد ایالات متحده به برجام تأثیر بگذارد.

چرا تهران ممکن است کند حرکت کند

حتی اگر بایدن درباره بازگشت فوری به برجام تصمیم بگیرد، ایران ممکن است آماده واکنش متقابل در این زمینه نباشد. اول، بعید است که رهبران ایران بیش از حد مشتاق مذاکره به نظر برسند.
این احتمال که یک جمهوری خواه بتواند در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا پیروز شود و بار دیگر توافق را رد کند، به احتیاط ایران کمک خواهد کرد.

تهران احتمالاً در مورد جسارت احتمالی دولت بایدن برای گسترش دامنه مذاکرات بعدی نیز محتاط خواهد بود. در طول مبارزات انتخاباتی، بایدن اعلام کرد که می‌خواهد از ورود مجدد برجام به‌عنوان «نقطه شروع» برای «تقویت و تمدید مفاد توافق هسته‌ای و در عین حال پرداختن به سایر موضوعات نگران‌کننده» استفاده کند که احتمالاً شامل برنامه موشکی ایران و فعالیت‌های منطقه‌ای تهران می‌شود. چیز‌هایی که ایران سعی خواهد کرد از گفت‌وگو درباره‌ی آن‌ها اجتناب کند. تهران همچنین از ایالات متحده خواسته است تا خسارات ناشی از تحریم‌ها را از نظر مالی جبران کند، خواسته‌ای که احتمالاً با هدف بازدارندگی واشنگتن از گسترش مذاکرات مطرح شده است.

بیشتر بخوانید: سناریویی برای مذاکرات وین که اسرائیل را نگران کرد

دوم، انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن ۲۰۲۱ نیز به عنوان یک مانع دیگر عمل کرد. برای رئیس جمهور حسن روحانی، اطمینان از ورود مجدد سریع به برجام قبل از انتخابات می‌توانست به بازسازی میراث او کمک کند و به نفع متحدانش باشد. اما اصولگرایان تلاش کردند تا از این اتفاق جلوگیری کنند، زیرا بازگشت به برجام می‌توانست مزیت آن‌ها را در آستانه انتخابات مختل کند. در حالی که ممکن بود ایران مذاکرات ایران و آمریکا را قبل از انتخابات ژوئن تایید کند، همانطور که قبل از انتخابات روحانی در سال ۲۰۱۳ این کار را انجام داد، می‌توانست این مذاکرات را تا زمانی که رئیس جمهور بعدی ایران در ماه اوت سوگند یاد کند ادامه دهد.