بحران بی‌دندانی ایرانیان، سهم هر ایرانی ۵ دندان پوسیده/ بحران اقتصادی فراگیرتر شد و دندان‌های پوسیده فراوان‌تر

اقتصاد ۲۴- میرا قربانی‌فر: پرونده وام در دستش است و کلافه منتظر است مدارک تکمیلی را دخترش بیاورد؛ با کلافه گی می‌گوید ۸ دندانش در طی سالیان از دست رفته است و آمده وام بگیرد برای ترمیم دندان هایش. می‌گوید دیگر آن قدر وضعیت بد شده است که ناچار است دندان جدید بگذارد و هزینه اش ۲۰ میلیون تومان می‌شود و صاحبکار دخترش کمک کرده که وام بگیرند و ماهیانه خودش از حقوق دختر بردارد تا بتواند دندان هایش را درست کند.
او در ردیف خوش شانس هاست، چون توانسته وامی بگیرد که حداقل دوباره صاحب دندان شود، اما به گواه امار رسمی حالا هزاران ایرانی نه دندانی در دهان دارند و نه پولی در جیب و نه حتی شانسی برای گرفتن وام که بتوانند، دندان هایشان را ترمیم کنند یا نزد دندانپزشکی بروند.

دندان‌هایی که می‌کنند و ترمیم نمی‌کنند

ایرانی‌ها این روز‌ها مصداق بارز آن ضرب المثل قدیمی خودشان شده اند که «دندان پوسیده (لق) را باید کند و دور انداخت». هر چقدر علم پزشکی پیشرفت کرده است و در جهان راه‌های بهتر و مناسب تری برای ترمیم و نگهداری دندان یافت می‌شود، در ایران وضعیت این طور شده که حدود ۷۰ درصد جامعه آن قدر با دندان پوسیده مدارا می‌کنند تا در نهایت بدون امیدی برای بهبود آن را از ریشه بکنند و دور بیاندازند.
این شرایط در حالی است که اکنون بخش بزرگی از شهروندان به دلیل مشکلات به جای درمان دندان تنها برای کشیدن دندان به دندانپزشکی‌ها مراجعه می‌کنند.
زمانی اگر بحران بی دندانی مربوط به جامعه سالمندان ایرانی بود، اما در دو سال اخیر بار‌ها اخطار‌های جدی داده شده است که حتی کودکان ایرانی نیز حالا با دندان خراب رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند و وضعیت از هیشه اسفبارتر است. بررسی‌ها اخیرا نشان داده که شاخص سلامت دهان کودکان ایرانی در سال‌های ۸۷ تا ۹۷ بدتر شده است، به طوری که هر کودک ۵ ساله ایرانی حداقل ۵ دندان شیری پوسیده، کشیده شده و یا ترمیم شده دارد. در حالی که این شاخص در برخی کشور‌ها بین عدد یک تا یک و نیم دندان پوسیده، یا کشیده شده و یا ترمیم شده است.

۸۰ میلیون نفر با ۴۰۰ میلیون دندان پوسیده

در سال ۹۸، وزارت بهداشت تعداد دندان‌های خراب یا پوسیده را ۲۰۰ میلیون اعلام کرده بود. آماری که در همان زمان نیز با واکنش مواجه شد و برای مثال «سیدجلال پورهاشمی» متخصص دندانپزشکی کودکان در همان زمان این عدد را ۴۰۰ میلیون دندان پوسیده برآورد کرده بود. یعنی به طور تقریبی سهم هر ایرانی ۵ دندان پوسیده است.
این آمار در حالی است که تا اواسط دهه ۹۰، حدود ۲۵ هزار دندانپزشک در کشور فعالیت می‌کردند و در سال‌های اخیر نیز تعداد دانشکده‌های دندانپزشکی افزایش پیدا کرد، اما سلامت دهان و دندان مردم، تفاوت محسوسی نداشته است.

۷۰ درصد ایرانی‌ها توان رفتن به دندانپزشکی را ندارند

در همین شرایط نیز بحران دندان و از بین رفتن آن در میان ایرانیان حالا دیگر وارد مرحله تازه‌ای شده است. عضو شورای عالی نظام پزشکی در آبان سال ۹۸ خبر داده بود که اغلب بیماران برای رهایی از درد دندان به مراکز دولتی مراجعه می‌کنند. وی تصریح کرده بود که ۷۰ درصد مردم که اکثریت را تشکیل می‌دهند توان پرداخت هزینه‌های دندانپزشکی را ندارند و زمانی به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند که دیگر چاره‌ای جز کشیدن دندان خود ندارند.
قابل تصور است که از آبان سال ۱۳۹۸ با افزایش بحران‌های اقتصادی احتمالا این آمار و ارقام حتی از قبل نیز ترسناک‌تر شده است. حال این موضوع را نیز در نظر بگیرید که ۵۵ درصد سالمندان بالای ۶۵ سال کشور در وضعیت بی دندانی به سر می‌برند.

ایرانی‌ها و رنج دندان‌های پوسیده مانده در دهان

کافی است سری کوتاه به یکی از مراکز درمانی دولتی دندانپزشکی در شهر‌ها بزنید یا سراغ کلینیک‌ها و دانپزشکی‌ها بزنید تا با موجی از بیمارانی مواجه شوید که درد به استخوانشان رسیده و حالا فقط به دنبال کشیدن دندان هستند و هیچ انگیزه و توان مالی برای ترمیم یا بهبود شرایط دندانشان ندارند.

بیشتر بخوانید: چند نکته که باید درباره مواد پرکننده دندان‌ها بدانید

یکی از دندان پزشکانی که هفته‌ای دو روز از تهران به شهریار می‌رود تا در یکی از کلینک‌های خیریه در شهریار به مداوای بیماران بپردازد، به «اقتصاد ۲۴» گفت که تقریبا از ۱۰۰ مراجع، ۹۵ نفر برای کشیدن دندان مراجعه می‌کنند نه ترمیم و بازسازی و برخی از آنان نیز اساسا چنان وضعیت اسفباری دندان هایشان دارد که یا باید هزینه بالای مواد را بپردازند یا ایمپلنت کنند یا این که دندان را بکشند و با جای خالی دندان در دهانشان زندگی کنند. این پزشک می‌گوید که درمانگاه خیریه است، اما خب هزینه مواد اولیه سر جای خودش است که باز هم حتی اگر نصف هزینه مواد را بخواهند بپردازند نیز از توانشان خارج است.
برای درک بهتر ارقام بد نیست نگاهی به قیمت‌ها خدمات دندان پزشکی در سال ۱۴۰۰ نیز بیاندازیم.
معمولا در ابتدای هر سال وزارت بهداشت تعرفه‌ای را اعلام می‌کند، اما در مورد خدمات دندان پزشکی، بسیاری از دندان پزشکان فارغ از تعرفه اعلام شده عمل می‌کنند.

تفاوت نجومی تعرفه با قیمت حقیقی خدمات

برای سال ۱۴۰۰ تعرفه خدمات در بخش دندانپزشکی و کشیدن دندان رقمی حدود ۱۳۶ هزار تومان تا ۱۷۰ هزار تومان را اعلام کرده است؛ اما کمتر مطب یا کلینیک دندانپزشکی اساسا با چنین رقمی در شهر‌های بزرگ‌تر کار را انجام می‌دهد. برای مثال کافی است سری به نوبت دهی‌های آنلاین بزنید یا با مطب چند دندان پزشک تماس بگیرید تا به رقمی بین ۲۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار تومان برای کشیدن دندان بر بخورید.
در یک مورد نیز زمانی که از منشی سوال کردیم رقم تعرفه بسیار کمتر است پاسخ داد با یکی از همان‌ها که به تعرفه عمل می‌کند هماهنگ کنید و به مطبشان بروید و اینجا رقم این است.

در مورد کشیدن دندان عقل نیز تعرفه رقمی بین ۱۹۶ هزار تومان تا ۲۴۰ هزار تومان را پیش بینی کرده، اما پیگیری‌ها و تماس با کلینیک‌های دندان پزشکی ما را به رقم از ۶۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان نیز رساند. به نظر می‌رسد بنا به محل مطب دندانپزشک و تجربه و این که در کدام محله یا شهر باشد ارقام می‌تواند کاملا متفاوت شود.

بیشتر بخوانید: ایمپلنت دندان

در مرحله پر کردن و ترمیم دندان که با رقم‌های بسیار متفاوت تری نیز رو به رو شدیم. در این مرحله آن قدر تنوع‌های در مواد و متریال و انواع مختلف آن وجود دارد که تقریبا تعرفه کارکرد چندانی پیدا نمی‌کند. کما این که بنا به تعرفه رقمی که قید شده بین ۲۸۰ هزار تومان تا ۸۰۰ هزار تومان است. اما در این بخش نیز زمانی که با مطب دندانپزشکان تماس گرفتیم در نهایت بنا به تنوع مواد با قیمتی بین ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان مواجه شدیم.

نکته این که تمام این قیمت‌ها بدون احتساب حدود ۵۰ هزار تومان بیمه و هزینه عکس از فک و دندان است که بر اساس تعرفه بین ۲۵ هزار تومان تا ۶۵ هزار تومان نیز در نوسان است.

یک چهارم حقوق هر کارگر یا کارمند هزینه ترمیم دندان

حال تصور کنید یکی از اعضای خانواده یک کارگر یا کارمند، یا خود وی با حقوقی حدود ۵ میلیون تومان بخواهد یکی از این خدمات درمانی را در شرایط شکننده اقتصادی انتخاب کند؛ به نظر می‌رسد گزینه ناگزیر پیش روی او کشیدن دندان پوسیده، آن هم در ارزان‌ترین شرایط که نیاز به عکس گرفتن از دندان نباشد، خواهد بود. وگرنه که بخواهد به سراغ ترمیم و پر کردن دندان برود باید تا یک چهارم حقوقش را برای این کار کنار بگذارد و تازه این در شرایطی است که دندان نیاز به جراحی ریشه نداشته باشد، چرا که در این صورت هزینه ترمیم بین دو تا سه برابر نیز می‌تواند افزایش یابد.
با این شرایط شاید دیگر عجیب نیست که بخش بزرگی از جامعه ایرانی روز‌ها درد دندان را تحمل می‌کند تا این که در نهایت به سراغ دندانپزشک برای کشیدن دندان می‌رود.

هزینه‌های ترمیم زیبایی دندان، سرسام آور و متنوع

در این میان هزینه‌های برشمرده شده تقریبا ساده‌ترین بخش در ترمیم دندان محسوب می‌شوند. تعرفه‌های مختلف همچون تعرفه جراحی لثه؛ جراحی ریشه، درمان ریشه که بنا به چند کاناله بودن ریشه دندان تعرفه آن از ۴۰۰ هزار تومان تا دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان در نوسان است، از عمده دلایل دیگری است که باعث می‌شود شخص به جای هر هزینه‌ای اضافی که می‌تواند برای ترمیم دندان به اقتصاد خانواده اش تحمیل شود، برای کشیدن دندان خراب و پوسیده اقدام کند.
در این میان، اما هزینه‌های دیگری نیز هستند که با وابستگی کامل به قیمت دلار هر روز افزایش پیدا می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تفاوت کامپوزیت و لامینیت دندان

ایمپلنت یا کاشت دندان یکی از روش‌های فراگیر در سال‌های اخیر برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته است. در این روش که توسط متخصص انجام می‌گیرد متریال ویژه جای ریشه‌ی دندان را می‌گیرد و بر روی آن تاجی که شبیه دندان است وصل می‌گردد. بنا به درخواست ایمپلنت تک دندان و یا ایمپلنت تمام فک به صورت جداگانه انجام می‌شود. عوامل دیگری د ر تعیین قیمت ایمپلنت دندان وجود دارند مثلا تعداد ایمپلنت‌های مورد نیاز شما قطعا در هزینه نهایی تاثیرگذار خواهد بود یا در برخی موارد که استخوان بیمار کم شده است و اصطلاحا تحلیل رفته است یا بیمار دارای پوکی استخوان باشد، نیاز به روش پیوند استخوان می‌باشد که به هزینه نهایی اضافه خواهد شد.

هزینه ایپملنت برای هر واحد دندان (هر یک دندان) بنا به مواد مصرفی و هم چنین کشوری که از آن وارد شده است متفاوت است. گران‌ترین مدل‌های آن متعلق به سویس است که هر واحد حدود دوازده میلیون و ۹۰۰ هزار تومان هزینه دارد. یعنی برای ۱۰ دندان شما باید رقمی حدود ۱۲۹ میلیون تومان پرداخت کنید.
ارزان‌ترین مدل‌های آن نیز در هر واحد حدود چهارمیلیون و چهارصد هزار تومان است. قیمت‌های دیگری از هر واحد  ۶ میلیون تا ۹ میلیون تومان آن نیز مدل‌های فرانسوی، کره‌ای، آلمانی و بزریلی هستند که هر کدام ضمانت جداگانه‌ای دارند.
اما این همه ماجرا نیست. برخی روی همین ایمپلنت‌ها نیز روکش می‌کشند که این روکش‌ها برای هر واحد از ۳۰۰ هزار تومان تا ۶۰۰ هزار تومان در نوسان است و بنا به انتخاب مراجع برای او انتخاب می‌شود.

روش استفاده از ایمپلنت در حال محو کامل روش‌های کاشت دیگر دندان است، اما در ایران به دلیل قیمت‌های بسیار بالای این مدل هنوز نیز برخی هم چنان از روش‌های قدیمی‌تر کاشت دندان استفاده می‌کنند که با توجه به افزایش قیمت در همه بخش‌ها در دندان پزشکی خود این روش‌های قدیمی نیز تا سه برابر نسبت به اواسط دهه ۹۰، افزایش یافته است.

بیمه‌ای که نیست و مواد اولیه گران

در این بین، اما یکی از مواردی که بار‌ها باعث گلایه بسباری از شهروندان شده است عدم پذیرش هزینه‌های بالای دندان پزشکی در تامین اجتماعی است. دفترچه‌های بیمه تامین اجتماعی در میان دندانپزشکان تقریبا فاقد هر نوع اعتبار و اهمیت است و در سال‌های اخیر تا حدودی خدمات بیمه دندان بوده است که توانسته اندکی از بحران را پوشش دهد، اما همین بیمه‌های خصوصی نیز تنها معدودی درمانگاه و بخشی از خدمات درمان را پوشش می‌دهند و مشکل جدی عدم پوشش بیمه در خدمان درمان دهان و دندان به قوت خود پابرجا است.

از سوی دیگر وقتی گلایه قیمت‌های نجومی خدمان دندانپزشکی به جامعه دندانپزشکان منتقل می‌شود یک پاسخ ساده برای بیش از یک دهه است که تکرار می‌شود و آن افزایش عجیب قیمت مواد اولیه است.

بیشتر بخوانید: شیوع بی‌دندانی میان قشر کارگر و کم‌درآمد

البته این پاسخ کاملا خارج از حیطه انصاف نیست چرا که طی ۵ سال اخیر، بخشی از مواد اولیه لازم برای کار دندان پزشکان، حداقل ۱۰ تا ۱۵ برابر قیمت‌ها افزایش داشته و واقعاً برای دندانپزشکان ایران در شرایط کنونی، سر پا نگه‌داشتن مطب، بسیار سخت و دشوار شده است. در همین حال دندانپزشکان باید ازیک سو جوابگوی بیماران باشند و از طرف دیگر هزینه‌های سرسام‌آور مواد و تجهیزات را متقبل شوند، به قول ساده‌تر و به گفته برخی از خود دندانپزشکان در شرایط کنونی، آنان انگار که برای شرکت‌های وارد کننده مواد اولیه و کالا‌های پزشکی کار می‌کنند، تا سود آن‌ها را تضمین کنند.

این همان بحرانی است که به نظر می‌رسد زیر فشار بحران‌های متفاوت دولت دیده نمی‌شود. مساله بهداشت دهان و دندان از سوی دولت‌های ایران تقریبا به طور کامل به فراموشی سپرده شده است و این در حالی است که در کشور‌های پیشرفته و کشور‌هایی که بیمه دندانپزشکی همگانی دارند ویزیت دو بار در سال اجباری است و اگر فردی در وقت مقرر در مطب مشخص شده حضور پیدا نکند باعث ازدست‌رفتن بیمه دندانپزشکی او خواهد شد، اما در ایران احتمالا وزارت بهداشت ترجیح می‌دهد کسی اصلا سراغ دندان پزشک نرود تا نه هزینه‌ای برای بیمه شود و نه ارزی برای مواد اولیه از کشور خارج شود.