تکلیف ارز دولتی در بودجه ۱۴۰۱

اقتصاد ۲۴-  افزایش قیمت ارز، تیتر یک اخبار اقتصادی است و بحث بودجه سال ۱۴۰۱ به حساس‌ترین دقایق خود نزدیک می‌شود و همچنان مسئله ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی و حذف آن مهم‌ترین محور این مباحث است.

روز سه‌شنبه به شکل رسمی سخن از حذف ارز چهارهزارو ۲۰۰ تومانی در بودجه سال ۱۴۰۱ شد و هادی قوامی، معاون پارلمانی وزیر اقتصاد گفت: «در لایحه بودجه ۱۴۰۱ دولت، ارز ترجیحی چهارهزارو ۲۰۰ تومانی وجود ندارد و تخصیصی برای اعطای این ارز در نظر گرفته نشده است».

او همچنین گفت: «با وجود حذف اعطای این نوع تخصیص در بودجه‌بندی سال آینده از راهکار جایگزین، مبلغ صد هزار میلیارد تومان برای حمایت و پشتیبانی از اقشار آسیب‌پذیر در نظر گرفته شده است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای حمایت از این اقشار باشد». به افزایش قیمت ارز نیز ابراهیم رئیسی، رئیس دولت واکنش نشان داد و گفت: «عده‌ای شبانه‌روز در تلاش هستند هم‌زمان با مذاکرات، نرخ ارز را بالا ببرند... منابع ارزی موجود در وضعیت خوبی قرار دارد و برخلاف روز‌های اولی که دولت را تحویل گرفتیم، نگران وضع نیستیم».

رئیسی همچنین گفت با افزایش قیمت ارز، عده‌ای می‌خواهند «مذاکرات را به اقتصاد گره بزنند تا خواسته‌های خود را به ملت تحمیل کنند. دستگاه‌های اطلاعاتی پیگیر معرفی افراد هستند... برخی از این افراد در داخل و برخی نیز در خارج از کشور در محافل و فضای مجازی و واقعی به‌دنبال بالا‌بردن قیمت ارز هستند».

اما در مجلس و در همین روز، پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصاد، در باب بودجه آشکارا از دولت گلایه کرد و گفت: «به نظر می‌رسد محور‌هایی که در حوزه اصلاح ساختار باید دنبال کنیم، به‌طور کامل و جامع در این سند دیده نشده است. محور‌های مهم و اساسی در اصلاح ساختار بودجه، یکی شفاف‌سازی شرکت‌های دولتی و بانک‌ها و دیگری تصمیم برای اصلاح ساختار آنهاست. اگر برای آن‌ها تصمیم‌گیری نشود، اثرات آن در حوزه تصمیمات اقتصادی کشور، ما را با چالش جدی مواجه می‌کند».

رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین انتقاد دیگری کرد به این قرار که «مولدسازی دارایی‌های دولت، اساسی‌ترین محور اصلاح ساختار بودجه است که باید در لایحه ۱۴۰۱ دیده شود؛ اما بر اساس اطلاعات غیررسمی، کمترین توجه به این موضوع شده است» که حاکی از نارضایتی جدی مجلسیان از لایحه بودجه دولت است.

او باز هم انتقاد کرد و گفت: «اقدامات اخیر وزارت اقتصاد در موضوع انتصابات در دستور کار قرار دارد و از نظر ما با نگاه مشورتی، قابل قبول نیست؛ به‌ویژه اقدام اخیری که در معاونت پارلمانی وزارت اقتصاد انجام شد؛ بنابراین از آقای حسینی، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، درخواست دارم تا گلایه کمیسیون اقتصادی را به شخص رئیس‌جمهور اعلام کند. ما به نیروی اقتصادی جهت همکاری در این حوزه نیاز داشتیم، این انتصاب با چه شاخص‌هایی انجام شده است؟». نمایندگان کمیسیون‌های اقتصادی و بودجه مجلس در تماس «شرق» از اظهارنظر درباره موضوع خودداری کردند.

پس دولت چه کاره است؟

آقای خوش‌چهره در صحبت بسیار کوتاهی که با «شرق» داشت از اظهارنظر درباره حذف ارز خودداری کرد، اما در سخنان خود به قیمت ارز اشاره کرد و گفت دولت برنامه‌های کوتاه‌مدت ندارد و برنامه‌ها میان‌مدت و بلندمدت است. امروز هم شنیدم که رئیس‌جمهور گفته‌اند عده‌ای نشسته‌اند قیمت ارز را بالا ببرند. پس دولت برای چه بر سر کار می‌آید؟ اقدامات آنی مدیریت تقاضای ارز است.

ارز ابزاری است برای صادرات و واردات در دنیا نه مبنای قیمت‌گذاری است و نه اجازه سوداگری می‌دهند. درباره دستوری‌بودن کنترل قیمت، آقای خوش‌چهره با خوش‌اخلاقی سماجت ما را در سؤال‌کردن به رخ می‌کشد و خداحافظی می‌کند.

بیشتر بخوانید: خطر سندروم تورم‌زایی با خلق پول در کمین است؟

اقتصاد دستور نمی‌پذیرد

دکتر پازوکی، اقتصاددان و کارشناس بودجه، درباره موضوع نخست حرفی نمی‌زند و می‌گوید فعلا تحلیلی ندارد؛ اما ایشان هم به سخنان آقای رئیسی درباره ارز اشاره می‌کند. پازوکی می‌گوید خب نگذارند! دولت که الان همه نیرو‌های امنیتی را در اختیار دارد؛ یعنی هماهنگی بین سه قوه و سپاه وجود دارد. کلا هم این حرف‌ها مربوط به دوره جنگ سرد است به نظر من. الان آقای رئیسی باید با مشکلات برخورد علمی کند. من یک سؤال به‌عنوان یک شهروند عادی دارم؛ چرا قیمت ارز در عرض سه، چهار روز این‌چنین افزایش پیدا کرد؟

به خاطر مذاکرات وین. مشخص است. این تبعات آن است و نشان می‌دهد اقتصاد ایران تابع سیاست خارجی است. باید تقابل را کنار گذاشت و به تعامل روی آورد. من هیچ کشوری را سراغ ندارم در جهان که از طریق تقابل با جهان خارج پیشرفت کرده باشد؛ چه کشور‌های شرق آسیا چه باقی کشورها. برخی از این حکومت‌ها در داخل حکومت آمرانه داشته‌اند، ولی در جهان سعی در تعامل و مدیریت روابط داشتند.

چین هنوز تحت حاکمیت حزب کمونیست است؛ اما از طریق ایجاد بنادر آزاد و ثبات و امنیت اقتصادی سعی کرد با جهان تعامل کند و از شوروی سابق هم پیشی گرفت. قیمت ارز تابع عرضه و تقاضای ارز است. اگر دولت ارز دارد، خب وارد کند. قطعا ریزش قیمت داریم. اگر همین امشب اف‌ای‌تی‌اف را بپذیریم، قیمت می‌افتد؛ یعنی در ایران اقتصاد در گرو سیاست است و باید برعکس باشد. درباره راه‌حل مطرح‌شده مبنی بر مدیریت تقاضای ارز می‌پرسم.

پازوکی معتقد است این‌ها راه‌حل‌های کمونیستی است. اگر به جامعه جهانی برگردیم که راحت‌تر است. چرا با پذیرش برجام قیمت ارز آزاد از دولتی هم پایین‌تر رفت؟ خاطرتان هست؟ این مهم است. تقاضا را می‌شود سرکوب کرد، ولی اقتصاد فرمان و دستور نمی‌پذیرد. اقتصاد ما الان بسته است. نمی‌گویم نوکر خارجی بشویم، بلکه باید بنیه را تقویت کنیم. باید ساختار تولید ملی ما شکل بگیرد. سرمایه‌گذاری اول داخلی و دوم خارجی شکل بگیرد. ما برتری‌هایی به شرق اروپا و آسیا داریم؛ انرژی ارزان و نیروی کار متخصص ارزان.

تعامل با جامعه جهانی را تندرو‌های آمریکا و اسرائیل و افرادی در ایران اجازه نمی‌دهند. امروز بیشتر از هر چیز اقتصاد ایران نیاز دارد به بازشدن و رفع تنش با دنیا. درباره مولدسازی می‌پرسم و انتقاد پورابراهیمی. این کارشناس بودجه می‌گوید یکی از راه‌های تعادل‌بخشی مولدسازی است. اگر بودجه تحریمی است، راه‌حل یکی این است. دولت ایران بعد از دولت نروژ بیشترین دارایی را دارد؛ نمونه آن خانه‌های سازمانی دولتی در کلان‌شهرها. بدون ورود پول پرقدرت و تورم‌زایی درآمد ایجاد می‌کنیم. رقم آن هم بسیار بالاست. اما بر سر بودجه و ارز چه خواهد آمد؟ به‌زودی خواهیم دید.