اکرم الکعبی کیست و روابطش با ایران چگونه است و چه نقشی در آینده سیاسی عراق دارد؟

اقتصاد ۲۴-میدل ایست آی در مطلبی به قلم تامر بداوی نوشت: انتخابات اکتبر عراق منجر به تغییر موازنه قدرت در این کشور شد و شبکه‌های شبه نظامی را تحت تأثیر قرار داد. مقتدی صدر و اکرم الکعبی هر دو به عنوان دو شخصیت کلیدی ظاهر شده اند که به دنبال شکل دادن به خطوط امنیتی کشور هستند.
به گزارش سرویس بین الملل «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: صدر، رهبر سرایا السلام و کعبی، رهبر حزب الله النجبا، هر دو بخشی از نیرو‌های حشد الشعبی هستند که دو گروه شبه نظامی کاملاً متفاوت از نظر استراتژی و ظرفیت سازمانی را نمایندگی می‌کنند.

انتخابات ممکن است به یک همگرایی سیاسی نادر و شکننده بین این دو نیرو منجر شود. با این حال، در حالی که پیشینه مشترک آن‌ها به عنوان شاگردان روحانی فقید آیت‌الله محمدصادق صدر می‌توانست ارتباط بهتری را بین آن‌ها تقویت کند و تنش‌ها را کاهش دهد، ظهور همزمان آن‌ها می‌تواند به رقابت آن‌ها بر سر ادعای میراث استادشان دامن بزند.

بیشتر بخوانید: ادامه اعتراضات در عراق؛ استانداران نجف و ذی‌قار استعفا کردند

در حالی که نیرو‌های شبه نظامی صدر و کعبی به وضوح از نظر چشم انداز استراتژیک با هم اختلاف دارند، تا حدی در مورد سیاست داخلی کوتاه مدت با یکدیگر همگرایی دارند.
مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق از زمان روی کار آمدنش در ماه مه ۲۰۲۰ با مقتدی صدر و شبه نظامیان قابل توجه او متحد شده است. پیروان صدر در مقابل شبه‌نظامیان متحد ایران یا جناح‌های مقاومت که کاظمی مایل است به یک نقش پس‌زمینه در بسیج مردمی عراق تنزل داده شوند، تعادل ایجاد می‌کنند. این پویایی‌ها به تنش‌ها بین نیرو‌های صدر و عصائب اهل الحق به رهبری قیس الخزعلی، رقیب سرسخت صدر که از ارتش مهدی جدا شده است، دامن زد.

صدر به عنوان بزرگترین برنده در میان رهبران سیاسی شیعه عراق در انتخابات اکتبر ظاهر شد و احزاب مورد حمایت ایران را که کرسی‌های قابل توجهی را در مقایسه با انتخابات سال ۲۰۱۸ از دست دادند، تحت الشعاع قرار داد. پس از حمله هواپیمای بدون سرنشین به محل اقامت کاظمی در ماه نوامبر، صدر از رقبای خود در جناح‌های مقاومت عراق خواست که خلع سلاح شوند. این یک فراخوانی جسورانه بود که به احتمال زیاد تنها به لطف افزایش قدرت سیاسی صدر ممکن شد.
بنا بر گزارش ها، صدر این موضوع را با دستور سرایا السلام برای توقف ارتباط با رئیس ستاد بسیج مردمی عراق یا حشدالشعبی که همچنین یکی از فرماندهان ارشد کتائب حزب الله است، دنبال کرد.

پل زدن بین شکاف‌ها

در طرف دیگر این طیف، کعبی که نماینده اقلیتی از صدری‌ها است با کاظمی دشمنی دارد، اگرچه او مانند سایر رقبا صراحتاً علیه نخست وزیر موضع نمی‌گیرد. آنچه کعبی را از دیگر رهبران مقاومت متمایز کرده این است که او تلاش می‌کند از شکاف‌های جناحی دور بماند. پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران ایران و ابومهدی المهندس در ژانویه ۲۰۲۰ در بغداد توسط نیرو‌های آمریکایی، کعبی گروهی از رهبران شبه‌نظامی عراقی را گرد هم آورد تا در مورد اقدام علیه ایالات متحده آمریکا صحبت کنند. صدر نیز در میان حاضران بود.

برخلاف عصائب اهل الحق، کعبی گروه کوچک خود را در رویارویی مستقیم با سرایا السلام صدر که از تهران فاصله گرفته است، قرار نمی‌دهد. اما کعبی را می‌توان یک چهره جناحی در عراق دانست که نزدیک‌ترین فرد به مقامات ایران است.
در حالی که عصائب اهل الحق، کتائب حزب الله و سایر گروه‌ها در انتخابات اکتبر با یکدیگر رقابت می‌کردند، حزب‌الله النجبا به رهبری کعبی رویکردی بینابین در پیش گرفت و این گروه را نسبتاً از اختلافات سیاسی پس از انتخابات دور نگه داشت. این امر احتمالاً باعث شده است که نیرو‌های کعبی ظرفیت بیشتری برای برنامه ریزی و بسیج نیرو‌ها علیه اهداف خارجی داشته باشند. در حالی که همتایان کعبی علیه کاظمی به دلیل اتهامات تقلب در انتخابات بسیج می‌شدند، حزب الله النجبا در عوض بر تهدید علیه ارتش ترکیه مستقر در شمال عراق متمرکز بود.

بیشتر بخوانید: انتخابات عراق و روابط پیچیده صدر با تهران

علاوه بر این، در ماه دسامبر کعبی را می‌شد در میان گروه‌های مختلف که در ماه‌های اخیر به‌عنوان شاخه‌هایی از جناح‌های مقاومت برای مدیریت اقدامات مسلحانه ضد ایالات متحده ظاهر شده‌اند، دید. اهمیت ارتباط کعبی با این گروه‌ها در این واقعیت است که گروه‌های بزرگ‌تری مانند کتائب اهل الحق، متحد درجه اول ایران و عصائب اهل الحق هرگز رابطه خود را با گروه‌هایی که مدعی حملات مرگبار به نیرو‌های تحت رهبری ایالات متحده در عراق بودند، فاش نکردند.

از سوی دیگر، کعبی تلویحاً از کشاندن جناح‌های مقاومت به اختلافات سیاسی جاری پس از انتخابات عراق انتقاد و خاطرنشان کرد که این امر می‌تواند به ظرفیت ستیزه جویی جمعی آن‌ها برای بسیج علیه ایالات متحده آسیب برساند. این به عنوان پاسخی به درخواست صدر برای خلع سلاح این گروه‌ها تلقی شد.

همگرایی سیاسی

در حالی که نیرو‌های شبه‌نظامی صدر و کعبی به وضوح از نظر دیدگاه استراتژیک با هم تفاوت دارند، تا حدی در سیاست داخلی کوتاه‌مدت به هم نزدیک شده اند که این امر تا اندازه‌ای مدیون اقدام متعادل کننده ایران در عراق است. مهم اینکه، صدر به عنوان یک جنبش محلی مطرح می‌شود. در حالی که کعبی خود را در یک شبکه فراملی قرار می‌دهد. صدر علاقه آشکاری به حفظ کاظمی در قدرت دارد. در عین حال، به نظر می‌رسد فعلاً کعبی به طور غیرمستقیم به منافع عمل گرایانه ایران برای حفظ کاظمی در قدرت پایبند است. اگر ایران از کاظمی برای دومین دوره نخست وزیری حمایت کند، حرکت حزب الله النجبا احتمالاً در این زمینه با تهران همراستا می‌شود. در حالی که سایر متحدان شبه نظامی ایران که عمدتاً شامل کتائب اهل الحق و عصائب اهل الحق می‌شود، به شدت مخالف کاظمی هستند و در این مورد با تهران اختلاف نظر دارند. وضعیت کعبی همچنان او را به نقطه تلاقی بین متحدان تحت حمایت ایران و صدر تبدیل می‌کند، موضعی که ایران به آن علاقه دارد.

بیشتر بخوانید: کنایه جدید مقتدی صدر به ایران: کشور‌های همسایه حق دخالت در امور عراق را ندارند

چالش کعبی این است که اگر او بتواند سازمان خود را گسترش دهد و نقش بیشتری در شکل دادن به اقدامات ضد آمریکایی در عراق، یا حتی در سوریه ایفا کند، جایی که گمان می‌رود این اقدامات در حال حاضر توسط کتائب اهل الحق انجام می‌شود، این شرایط احتمالاً بر توانایی او در مصون ماندن از اختلافات جناحی تأثیر می‌گذارد. اینکه تا الان کعبی توانسته است غیرسیاسی بماند، تا حدی از اندازه کوچک گروه او ناشی می‌شود. هرچه گروه تحت رهبری کعبی بیشتر گسترش یابد، الزامات تعامل سیاسی با دولت عراق بیشتر خواهد شد، بنابراین احتمالاً مسیر سیاسی کتائب الحق برای این گروه تکرار می‌شود.

اگرچه روابط صدر با جناح‌های مورد حمایت ایران و احزاب سیاسی که آن‌ها را نمایندگی می‌کنند، پس از پیروزی وی در انتخابات متشنج شد، اما او همچنان باید با آن‌ها در چارچوب «خانه شیعه» به عنوان یک گروه حمایتی که علی‌رغم اختلافات سیاسی، وحدت شیعیان را ترغیب می‌کند، برای انتخاب نخست وزیر بعدی با دیگران همکاری کند. در حالی که کعبی از معدود رهبرانی است که به دنبال روابط سازنده با صدر است، اگر این دو نفر به موازات هم به رشد خود ادامه دهند، ممکن است عزم شکننده و قطبی شده‌ی خانه شیعه‌ی عراق بیشتر به آزمایش گذاشته شود.