پیامد‌های تلاش برای ترور نخست وزیر عراق/ آیا جایگاه ایران در عراق تضعیف می‌شود؟

اقتصاد ۲۴-عراق همچنان صحنه تنش میان شکست خوردگان انتخابات اخیر و دولت وقت است. پس از تلاش برای ترور الکاظمی رسما پای ایران به این تنش‌ها باز شد و حالا چالش‌های جدیدی در عرصه سیاست داخلی عراق به روی ایران گشوده شده است.
یک پهپاد مملو از مواد منفجره صبح روز هفتم نوامبر به منزل مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق حمله کردند که نافرجام مانند. در اثر این این انفجار چند محافظ زخمی شدند، مصطفی الکاظمی بدون حتی برداشتن یک خراش زنده ماند و در‌ها و بخشی از پله‌ها تخریب شد.
دقایقی بعد از انتشار خبر حمله پهپادی به منزل مصطفی الکاظمی، ایران هم به بقیه کشور‌هایی که ترور را محکوم کرد پیوست.

بیشتر بخوانید: ایلیسو، سدی برای آبگیری یا نبرد آبی پنهان ترکیه با ایران؟/ آبگیری ایلیسو و بسته شدن آخرین شریان حیات هورالعظیم

سایت خبری ان بی سی آمریکا به نقل از مقامات سابق و کنونی آمریکایی نوشته احتمالا ایران دستور حمله پهپادی اخیر به نخست وزیر عراق را صادر نکرده، هرچند روشن است که این حمله از سوی نیرو‌های شیعه مورد حمایت تهران در عراق انجام شده است.
الجزیره نیز مدعی شده ساعاتی بعد از این حادثه تهران که نفوذ زیادی در عراق دارد، اسماعیل قاآنی فرمانده سپاه قدس را راهی بغداد کرد تا تنش‌هایی که در ماه‌های گذشته میان دولت و گروه‌های مورد حمایت ایران تشدید شده را آرام کند.
این رسانه قطری گفته مشخص نیست ایران از قبل از این حمله اطلاع داشته یا نه، اما رفتار‌های بعدی تهران نشان می‌دهد دست کم این اتفاق بدون تایید و رضایت تهران صورت گرفته است. همین مساله نفوذ و قدرت ایران بر روی گروه‌های شیعه را زیر سوال برده است.

یک مقام ارشد دفاعی آمریکا و دو مقام ارشد سابق در پنتاگون به ان بی سی گفته‌اند که این حادثه نشان می‌دهد چطور تهران بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس برای هدایت سران این گروه‌های شیعه دچار چالش شده است. آن‌ها مدعی‌اند که ایران بعد از سلیمانی اساسا کنترلی روی این گروه‌ها ندارد.

بحران نبود سردار سلیمانی

نیرو‌های شبه نظامی مورد حمایت ایران با الکاظمی که سعی در به حاشیه راندن این گروه‌ها داشته دچار مشکل هستند. کاندیدا‌های سیاسی آن‌ها هم در انتخابات اخیر رای کمی آورده‌اند. این گروه در تاریخ دهم اکتبر یک اعتراض سراسری به راه انداخت و مدعی تقلب در انتخابات شد، اما مدرکی برای این ادعای خود ارائه نکرد.

اگرچه هنوز هیچ گروهی در عراق مسئولیت حمله به خانه نخست وزیر این کشور را بر عهده نگرفته، اما تحلیل گران و منابع اطلاعاتی و امنیتی بر این باورند که گروه‌های شیعه مورد حمایت ایران به دلیل شکستی که در انتخابات اخیر متحمل شده‌اند دست به چنین اقدامی زده‌اند. فرانک مکنزی رئیس مقر مرکزی فرماندهی آمریکا در گفتگو با ان‌بی‌سی، گروه‌های مورد حمایت ایران را مسئول ترور الکاظمی معرفی کرده و مقامات کنونی و سابق پنتاگون هم مدعی‌اند سلاح‌های به کار رفته و تاکتیک این گروه برای حمله، همگی نشان از دخالت این گروه‌ها در ترور داشته است.

بیشتر بخوانید: کویت در سه دهه غرامتش را گرفت، ایران هنوز تعارف می‌کند/ غرامت جنگ با عراق حق مردم است، نه اموال مسئولان که ببخشند!

سجاد جیاد تحلیلگر سیاسی عرقی در بنیاد قرن به الجزیره گفته به سختی می‌توان قبول کرد که ایران این حمله را سازماندهی کرده باشد.
تحلیلگران بر این باورند که بعد از شکست نیرو‌های مورد حمایت ایران در انتخابات عراق، ایران باید همه زمینه‌ها را برای احیای نفوذش در این کشور فراهم کند و در نتیجه ایجاد یک درگیری بین شیعیان اصلا با طرح‌های ایران در عراق همخوانی ندارد.
رعد حسن تحلیلگر سیاسی دیگری از عراق به الجزیره گفته اگر این ترور موفقیت آمیز بود باید انتظار درگیری شدید میان شیعیان را می‌داشتیم.

نفوذ ایران در عراق کاهش پیدا می‌کند؟

الجزیره در یادداشتی گفته از نظر نیرو‌های شبه نظامی مورد حمایت ایران، حمله به الکاظمی دلیل موجهی داشته؛ این حمله بعد از آن صورت گرفت که خشم آن‌ها از مقتدا صدر رهبر پرنفوذ سیاسی که سعی داشت نیرو‌های نزدیک به ایران را حذف کند، دامنه‌دار شد. سر گروه حشد الشعبی عملا در انتخابات اخیر بی کلاه ماند. گروه صدر بیشترین کرسی‌ها را نسبت به سایر گروه‌ها کسب کرده و از مجموع ۳۲۹ کرسی، ۷۳ کرسی به این گروه سیاسی تعلق یافته است.

حمدی مالک محقق حوزه مطالعات عراق در موسسه واشنگتن به الجزیره گفته این یک اقدام شوکه کننده است که یک گروه سیاسی بگوید اگر ما به حاشیه رانده شویم، کشور را به آتش می‌کشیم.

بیشتر بخوانید: نخست وزیر عراق در نشست کابینه: عاملان حمله به خانه‌ام را می‌شناسم

اما باید در همه تحلیل‌ها این مساله را مد نظر قرار داد که چنین حمله‌ای برای ایران خطرناک است. تشدید درگیری‌ها ممکن است منجر به به حاشیه رانده شدن گروهی از عراقی‌ها شده و از طرفی گروه‌های شبه نظامی را تقویت کرده و به آن‌ها این اعتماد به نفس را می‌دهد که بدون نیاز به تایید تهران می‌توانند اقدام نظامی کنند.

قبل از این حمله هم گروه شبه نظامی عصائب اهل حق که یک گروه وابسته به حشد الشعبی هستند شکاف میان شبه نظامیان عراق و ایران را آغاز کرده بودند: حمله به کاظمی تهران را نسبت به از دست دادن نفوذش در بین شیعیان شبه نظامی عراق نگران کرده است.
شکاف در میان شبه نظامیان عراقی در ماه‌های اخیر تشدید شده است. گروه عصائب اهل الحق به رهبری قیس خزعلی بار‌ها آتش بس بین کتائب حزب‌الله و دیگر گروه شبه نظامی نزدیک به ایران و آمریکا را شکسته است. تحقیقات گروه دیدبان شبه نظامی که یک نهاد نظارتی در واشنگتن است اعلام کرده عصائب اهل حق بیش از ۱۲ بار در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۱ آتش بس را نقض کرده است.

بیشتر بخوانید: عراق پس از ترور ناکام مصطفی الکاظمی چه اتفاقاتی در پیش است؟

خود گروه کتائب حزب‌الله که مورد حمایت ایران هم هست درون خودش به چند دسته تقسیم شده؛ گروهی از آن‌ها بیش از چیزی که تهران از آن‌ها انتظار دارد خواستار اقدام تهاجمی علیه آمریکا و نتایج انتخابات هستند.
الجزیره به سقوط نفوذ ایران در عراق اشاره کرده و گفته گروه‌هایی که از نظر مالی و نظامی به ایران وابسته بودند با کاهش این نفوذ سیاسی از سوی ایران، مستقل‌تر عمل می‌کنند. از سوی دیگر کمک‌های مالی ایران هم با تشدید تحریم‌ها علیه این کشور محدود‌تر شده. ترور قاسم سلیمانی و ابومهندس المهدی تاثیر شگرفی بر نحوه تعاملات ایران و با گروه‌های مورد حمایتش در عراق گذاشته.

این رسانه قطری نوشته: شخصیت شکست ناپذیر سلیمانی قابلیت نفوذ بیشتری نسبت به قاآنی که حتی نمی‌تواند عربی را به صورت فصیح صحبت کند و فاقد سابقه مقاومت در عراق است، داشت.
با وجود این کاهش نفوذ چشمگیر ایران در عراق، برخی محققان بر این باورند که نفوذ نظامی ایران بسیار قوی‌تر از چیزی است که با این گونه حوادث از بین برود.

رویداد ۲۴