صفرها آماده خداحافظی شدند/ پول جدید ایران رونمایی می‌شود؟

اقتصاد۲۴- اخیرا تعداد محدودی از اسکناس‌های هزار و دو هزار تومانی با ظاهری نو در بازار عرضه شده است که در در قسمت بالای آن‌ها صفرها کمرنگ نمایش داده شده و در قسمت پایین کاملا صفرها حذف شده است.

سابقه ایده حذف صفر از پول ملی در ایران به دهه ۷۰ برمی‌گردد و این موضوع در سال ۷۲ در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت اما برخی مسئولان با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌های لازم متوقف شد.

دلیل مطرح شدن حذف صفر در این دوره، تورم بالایی بود که به دلیل برنامه آزاد سازی اقتصادی و شوک‌های نفتی حاصل از پایان جنگ و سرازیر شدن دلارهای نفتی به اقتصاد ایران در دولت پنجم و ششم ایجاد شده بود.

بیشتر بخوانید:  صفر‌هایی که کم‌رنگ شدند!

سرانجام در زمان روی کار آمدن دولت دوازدهم بحث حذف صفر از پول ملی دوباره قوت گرفت و عبدالناصر همتی، رئیس اسبق بانک مرکزی توجیه این اقدام را عدم کارایی ریال در سال‌های اخیر با توجه به تورم مزمن ۵دههٔ گذشته و تسهیل مبادلات بازرگانی مردم عنوان کرد.

علی صالح آبادی، رئیس بانک مرکزی، در سال ۱۳۹۸ در خصوص حذف صفر از پول کلی گفته بود که حذف چهار صفر با توجه به اینکه ایران در شرایط تورمی قرار دارد، باعث سهولت در معاملات و افزایش ارزش پول می‌شود البته بسیار مهم است که با حذف صفرها به دنبال ایجاد ثبات اقتصادی باشیم.

و حال با گذشت بیش از یک سال از روی کار آمدن دولت سیزدهم اسکناس‌های جدید وارد بازار شده‌اند؛ این اسکناس‌ها به میزان زیاد در دوران مدیریت عبدالناصر همتی چاپ شده بود.

حذف صفر از پول ملی توجیه اقتصادی ندارد

کامران ندری، کارشناس اقتصادی، گفت: این اقدام مصوبه هیئت دولت را دارد که برای زمان ریاست جمهوری آقای روحانی است؛ در زمان ریاست آقای همتی بر بانک مرکزی، این بانک موظف شده بود در فاصله دو سال ۴ صفر را از پول ملی حذف کند و این اقدام کمرنگ شدن صفرها نیز در راستای آن مصوبه صورت گرفته است و کمرنگ کردن صفرها نیز به این دلیل است که مردم دچار اشتباه نشوند و به یکباره ۴ صفر را حذف نکردند تا مردم به پول‌های جدید عادت کنند و این اتفاق در راستای تبدیل واحد پول ملی به تومان افتاده است.

این کارشناس اقتصادی در ادامه با اشاره به این موضوع که این اقدام هیچ ارتباطی به کنترل تورم ندارد؛ گفت: حذف صفر از پول ملی هیچ تاثیری بر روی تورم نمی‌گذارد و اگر می‌شد بحران تورم را با حذف چهار تا صفر حل کرد شرایط خیلی ایده‌آل می‌شد و اسکناس‌های هزار و دو هزار تومانی نیز در اقتصاد ما اصلا کاربردی ندارند و شخصی از این اسکناس‌ها استفاده نمی‌کند.

ندری در ادامه با اشاره به این موضوع که این اقدام هیچ توجیه اقتصادی ندارد؛ گفت: در زمان آقای همتی نیز انتقاداتی مطرح می‌شد که این اقدامات تاثیری نخواهد داشت اما توجیه آقای همتی این بوده است که این اقدام ضرر و هزینه‌ای نیز ندارد و عملی خنثی است که نه مثبت است و نه منفی و تنها به لحاظ حسابداری محاسبات مردم را ساده و آسان‌تر خواهد کرد.

تجربه کشورها در حذف صفر از پول ملی

گفتنی است که حذف صفر از پول ملی در کشورهای سراسر جهان اقدامی مرسوم است و حذف صفر از پول ملی کشورها نخستین بار پس از پایان جنگ جهانی دوم و تورم فزاینده آلمان‌غربی تجربه شد که چاپ مارک جدید را به دنبال داشت. پس از آن به ویژه از دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی به این سو این عمل بارها و بارها در کشورهای مختلف که اکثراً کشورهای در حال توسعه بودند به اجرا درآمد.

کشورهایی که اقتصاد آنها از تورم بالا رنج می‌برد و ارزش پول ملی آنها در سراشیبی سقوط قرار گرفته بود، برای ساده‌تر شدن مبادلات اقتصادی و بازرگانی و همچنین کاهش هزینه چاپ اسکناس اقدام به حذف صفر یا صفرهایی از اسکناس‌ها کردند. عمده اقتصاددانان بر این عقیده‌اند که حذف صفر از اسکناس هیچ‌گونه تأثیری بر شاخص‌های اقتصادی و طرف عرضه و طرف تقاضا ندارد و بیشتر اثر روانی بر جامعه می‌گذارد.

در نزدیکی ایران ترکیه تجربه ای قابل بررسی برای ایران است. تجربه ترکیه که یک کشور اروپایی با بستری جهان سومی است اینگونه رقم خورد که به یکباره ۶ صفر از پول‌ این کشور در سال ۲۰۰۵ میلادی حذف شد. حذف صفر از پول ترکیه همزمان با مهار کامل تورم با استفاده از ابزارهای مختلف اقتصادی شد. در نتیجه لیر جدید توانست مسئولیت خود را به عنوان واحد مبادله ای جدید بر عهده بگیرد و زمینه را برای رشد اقتصادی کشور فراهم کند.

در این بین آرژانتین یکی از کشورهای رکوددار حذف صفر است و همچنین نمونه شکست خورده از آن چراکه این کشور در سال ۱۹۷۰، دو صفر، در سال ۱۹۸۳، چهار صفر، در سال ۱۹۸۵، سه صفر و در سال ۱۹۹۲ چهار صفر از پول ملی خود حذف کرد. انبوه صفرهای حذف شده هم آرژانتین را از تورم‌های جدید نجات نداد و این کشور در حال حاضر نیز تورم بالایی دارد.

پس از آرژانتین برزیل نیز کشوری است که رکورددار حذف صفر از پول ملی است و ونزوئلا نیز در سال ۹۷ اقدام به حذف پنج صفر از پول ملی خود کرد و دولت زیمبابوه در سال ۲۰۰۳ زمانی که تورم این کشور یک هزار درصد بود اقدام به حذف ۳ صفر از اسکناس‌های این کشور کرد.