اقتصاد۲۴ – اگرچه بازار سهام در واکنش به احیای برجام از ابتدای سال تاکنون نزدیک به ۵۰ هزار واحد کاهش داشته است، با این حال داده‌های موجود تأیید نمی‌کنند که توافق دوباره بر سر برجام منجر به افت شدید قیمت دلار شود. در عین حال تحلیلگران بر این باورند که توافق سیاسی بر سر برجام می‌تواند از طریق افزایش توان تولید، تسهیل روابط ارزی، رشد سرمایه‌گذاری و همینطور عادی‌سازی روابط بین‌المللی منجر به رشد عملکرد شرکت‌ها شود.
هنوز هیچ نهادی اثر احیای برجام را بر بازار سهام بررسی نکرده است، اما سهامداران با این استدلال که احیای برجام از طریق افزایش درآمد‌های ارزی و بلوکه شده دارایی ارزی ایران در سایر کشور‌ها منجر به افت قیمت دلار می‌شود، درحال خروج گسترده از بازار سهام هستند. این استدلال در حالی بین سهامداران در روز‌های اخیر گسترش یافته است که تحلیلگران بر این باورند که حتی اگر قیمت دلار که اثر زیادی بر معاملات بورس دارد در ابتدا با یک شوک نزولی مواجه شود، اما در بلندمدت این نزول پایدار نخواهد بود؛ چراکه عواملی ازجمله کسری بودجه دولت، افزایش نقدینگی و ناترازی میزان منابع و مصارف ارزی شرایطی را فراهم کرده‌اند که مانع نزول قیمت دلار در بلندمدت خواهد شد.
آمار‌ها نیز نشان می‌دهد در بهترین حالت با افزایش درآمد‌های نفتی میزان منابع و مصارف ارزی کشور در سال‌جاری تراز خواهند شد و این به‌معنای آن است که در مطلوب‌ترین شرایط قیمت ارز در کانال فعلی حفظ خواهد شد، اما نزول بیشتری را ثبت نخواهد کرد. با این دیدگاه می‌توان گفت که احیای برجام و انجام توافق سیاسی خیلی نمی‌تواند از طریق نوسان‌های قیمت دلار بر بازار سهام تأثیر داشته باشد.
اثر تحریم
وزن‌کشی عوامل مثبت و منفی تغییرات اقتصادی پس از احیای برجام بر بازارسهام نشان می‌دهد که وزن عوامل مثبت نسبت به عوامل منفی که می‌توانند بر بازار سهام تأثیر داشته باشند، بیشتر است و این اثرات مثبت قادرند در بلندمدت زمینه بهبود کسب‌وکار و رشد تولید و در نهایت رشد واقعی شاخص‌های بورس را فراهم کنند.
عمده‌ترین اثر احیای برجام، کاهش تحریم‌هاست؛ چرا که مطابق اظهارنظر مقامات ارشد سیاسی ایران آنچه ایران در مذاکره با غرب و احیای برجام دنبال می‌کند عمدتا مبتنی بر رفع کامل تحریم‌هاست.
بیشتر بخوانید: امروز بورس انرژی میزبان عرضه چه محصولاتی است؟
تجارب اقتصاد ایران در دوران تحریم به‌ویژه چند سال گذشته که شدت تحریم‌ها افزایش یافته است نشان می‌دهد که تحریم‌ها از جنبه‌های مختلفی روند تولید و فروش را در ایران با مشکل مواجه کردند. تحریم‌ها از یک طرف به‌دلیل ایجاد محدودیت در واردات مواداولیه، ماشین آلات و تجهیزات موانع جدی بر سر راه تولید ایجاد کردند و از طرف دیگر باعث خلل در فروش محصولات در بازار‌های مرزی و منطقه‌ای شدند. همه این‌ها به غیر از محدودیت‌هایی بود که شرکت‌های ایرانی در نقل و انتقال ارز به کشور داشتند.
در واقع با وجود آنکه تحریم‌ها منجر به قطع کامل واردات مواداولیه و ماشین آلات و تجهیزات نشد، اما با افزایش هزینه واردات قیمت تمام‌شده تولید را در داخل با افزایش مواجه کرد. تحریم‌ها در عین حال حجم سرمایه‌گذاری به‌ویژه در زیرساخت‌های اقتصادی کشور را از جنبه داخلی و خارجی کاهش داد و این موضوع می‌تواند در بلندمدت اثرات بسیار نامطلوبی بر اقتصاد ایران داشته باشد.
با بررسی اثرات تحریم بر ساختار اقتصادی ایران مشخص می‌شود که رفع یا کاهش تحریم‌ها می‌تواند اثرات مثبتی از جنبه رشد تولید در اقتصاد و شرکت‌ها داشته باشد و اثر رشد تولید در بلندمدت بر بازارسهام به‌عنوان دماسنج اقتصاد کشور نمایان می‌شود. به زعم اقتصاددانان احیای برجام و کاهش تحریم‌ها صرف‌نظر از نوسان قیمت دلار، می‌تواند از طریق افزایش توان تولید، تسهیل روابط ارزی، رشد سرمایه‌گذاری و همینطور عادی‌سازی روابط بین‌المللی منجر به رشد عملکرد شرکت‌ها شود.
همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه درباره اثرات احیای برجام بر اقتصاد و بازار سرمایه می‌گوید: بازگشت آمریکا به برجام می‌تواند برای شرکت‌های بنیادی، بزرگ و شرکت‌هایی که بخش قابل ملاحظه‌ای از مبادلات ایران را انجام می‌دهند خبر خوبی باشد.
به‌گفته او بازار سرمایه در ۲ سال اخیر براساس تورم بالا رفته و درصورت بازگشت آمریکا به برجام انتظار می‌رود رشد تورمی جای خود را به رشد واقعی بدهد.
او توضیح می‌دهد: در مورد بازگشت آمریکا به برجام و تأثیر آن بر بورس باید به ۲ مسئله توجه کرد؛ موضوع نخست قرار‌گرفتن ایران در موقعیت سیاسی مناسب در فضای بین‌الملل است و بحث دوم اثراث مثبتی است که برجام بر افزایش تولید نفت، کاهش هزینه‌ها، تسهیل در مبادلات ارزی و افزایش فروش شرکت‌ها دارد.
حسن کاظم‌زاده، کارشناس دیگر بازار سرمایه با بیان اینکه برجام جنبه‌های مثبتی برای بازار دارد، می‌گوید: تامین مواداولیه با قیمت نازل‌تر، افزایش حجم صادرات و تولید از جمله مزایای برجام برای شرکت‌های داخلی است.
ولید هلالات، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه با بیان اینکه بازگشت برجام به هیچ عنوان برای بازار اتفاق بدی نیست و این موضوع به اشتباه بیان شده است، می‌گوید: گره زدن همه چیز به دلار موجب شده زمانی که اسم برجام به میان می‌آید همه تصور کنند قیمت دلار کاهش می‌یابد و متقابلا بازار سهام نیز افت می‌کند درحالی‌که بسیاری از صنایع مانند خودرو‌سازان ارز‌بری بالایی دارند و کاهش قیمت مواداولیه زیان آن‌ها را کاهش می‌دهد، بنابر این درصورت کاهش قیمت مواداولیه عملکرد این صنعت هم بهبود پیدا می‌کند و افزایش تولید خودرو می‌تواند صنعت لیزینگ را هم فعال کند.
هلالات با بیان اینکه رفع تحریم‌ها می‌تواند تأثیر مثبتی بر صنعت بانکداری و بیمه هم داشته باشد تأکید می‌کند: صنایع بزرگ کشور در بورس حضور دارند که همه در بخش‌های مختلف از تحریم لطمه دیدند بنابر‌این احیای برجام برای آن‌ها نکته منفی ندارد.
بهبود سرمایه‌گذاری
افزایش تولید، اما همه ماجرا نیست. احیای برجام و رفع تحریم‌ها همچنین می‌تواند از طریق عادی‌سازی روابط سیاسی ایران در فضای بین‌الملل، سطح سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را در اقتصاد ایران افزایش دهد. با رفع تحریم‌ها و از سرگیری تجارت خارجی در سطوح پیش از تحریم، اقتصاد ایران بار دیگر می‌تواند از مزایای سرمایه‌گذاری خارجی بهره‌مند شود و آن بخش از ظرفیت‌های بیکار کشور که به‌دلیل تحریم‌ها کنار گذاشته شده بود دوباره فعال شود. احیای برجام همچنین می‌تواند نقش مؤثری در تسهیل نقل و انتقال‌های ارزی کشور و افزایش سطح تجارت ایران داشته باشد.
از طرف دیگر در کشور عدم‌کارایی‌هایی وجود دارد که با ورود تخصص و دانش خارجی قابلیت بهینه‌شدن را دارد. از دید سرمایه‌گذار داخلی با برداشته‌شدن موانع انتقال منابع خارجی قابلیت این وجود دارد کم کم نرخ بهره داخلی همگام با سیاست‌های پولی انبساطی کاهش یافته و نرخ بازده مورد نیاز و هزینه مالی شرکت‌ها کاهش یابد و همه این‌ها ازجمله مواردی است که می‌تواند اثرات مثبتی بر عملکرد بازار سرمایه ایران داشته باشد و منجر به رشد واقعی شاخص‌ها شود.
عظیم ثابت، یک کارشناس بازارسرمایه پیش از این درباره اثرات رفع تنش‌های سیاسی بر بازار سهام گفته بود: با رفع تنش‌های سیاسی، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ایران مساعد خواهد شد و اگرچه بورس در ابتدا ممکن است تحت‌تأثیر نزول قیمت دلار با کاهش مواجه شود، اما در بلندمدت به‌دلیل مثبت‌شدن چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در ایران، بازار سهام وضعیت مناسبی پیدا خواهد کرد.
به‌گفته او، در بلندمدت اتفاق بدی برای بازار سهام نخواهد افتاد و بازار سهام همچنان به‌عنوان بازاری دارای پتانسیل به کارش ادامه خواهد داد.