اقتصاد ۲۴ - عربستان با حدود ۳۵ میلیون نفر جمعیت و به عنوان بزرگترین کشور غرب آسیا، با اتکا بر درآمد‌های نفتی ۹.۵ میلیارد دلاری خود هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان و بزرگترین اقتصاد در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب می‌شود. بعد از اشغال سفارت این کشور در تهران، روابط دیپلماتیک و اقتصادی ایران و عربستان نیز قطع شد، به طوری که تجارت مستقیم بین دو کشور به صفر رسیده و مختصر تجارت غیرمستقیمی که از طریق برخی از کشور‌های حوزه خلیج فارس انجام می‌شود قابل توجه نیست.
در مورد تاثیر قطع ارتباط تجاری ایران و عربستان بر سطح تجارت کشور اختلاف نظر‌هایی وجود دارد. عده‌ای معتقدند که این بازار ۱۴۰ میلیارد دلاری می‌تواند فرصت خوبی برای کالا‌های ایرانی باشد و علاوه بر این با نفوذ بالای این کشور بر دیگر کشور‌های حوزه خلیج فارس تجارت ایران نه تنها از طریق مستقیم بلکه به طور غیرمستقیم نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در مقابل عده‌ای معتقدند که با درآمد سرانه ۲۳ هزار دلاری این کشور، بازار عربستان بیشتر به روی کالا‌های باکیفیت و لوکس باز است که باعث می‌شود کالا‌های ایرانی نتوانند در این بازار رقابت کنند و بنابراین حضور یا عدم حضور در بازار عربستان نمی‌تواند تغییر محسوسی در حجم تجارت ایران داشته باشد.
از طرف دیگر مذاکرات ایران و عربستان برای از سرگیری روابط، به دور چهارم رسیده است. در این میان سوال این است که تجارت ایران تا چه اندازه تحت تاثیر این از سرگیری احتمالی روابط قرار خواهد گرفت. ایلنا در این رابطه با فرزاد پیلتن، مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت و همچنین سیدرضی میری، عضو هیئت مدیره کنفدراسیون صادرات ایران گفتگو کرده است که در ادامه می‌خوانید:
پیش از قطع روابط، تا ۴۰۰ میلیون دلار تجارت داشتیم
فرزاد پیلتن در مورد ظرفیت‌های تجاری بین ایران و عربستان اظهار کرد: عربستان یکی از کشور‌های همسایه جنوبی ما از نظر دریایی است که ۳۰ میلیون نفر جمعیت داشته و کشوری مسلمان با توانایی مالی خوب است که نرخ تورم و بیکاری آن کم بوده و درآمد سرانه و درآمد ارزی این کشور نیز زیاد است. از نظر فرهنگی، دینی و تاریخی اشتراکات زیادی بین مردم دو کشور وجود دارد که از نظر ما همه این‌ها فرصت‌های خوبی برای همکاری تجاری هستند.
وی افزود: عربستان واردکننده حدود ۱۴۰ میلیارد دلار کالا از دنیا است و این فرصت بسیار خوبی برای ما فراهم می‌کند تا در بازار این کشور حضور پیدا کنیم.
مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت با اشاره به اقلام وارداتی عربستان تصریح کرد: مهمترین اقلام وارداتی کشور شامل ماشین‌آلات، تجهیزات مکانیکی و برقی، کشتی و قایق، سازه‌های دریایی، دارو، آهن، فولاد، سوخت معدنی و روغن‌های معدنی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات عکاسی و فیلمبرداری، سنگ‌ها و مواد پلاستیکی است که در برخی از این زمینه‌ها ما ظرفیت داریم تا بتوانیم به این کشور صادرات داشته باشیم. عربستان حدود ۱۴۰ میلیارد دلار واردات دارد که ما می‌توانیم با راهکار‌هایی بخشی از آن را تامین کنیم.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: رابطه سیاسی دو کشور قطع است و از زمان قطع ارتباط سیاسی میزان مراودات تجاری ایران و عربستان به طور مستقیم صفر شده است. برقراری روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور بیش از همه مستلزم عادی شدن ارتباطات سیاسی و استقرار نمایندگی‌های دو کشور است. در گام بعدی باید زیرساخت‌هایی در زمینه ارتباطات بانکی و حمل و نقلی و همچنین امکان تردد تجار میان دو کشور برقرار شود.
پیلتن با اشاره به ارتباطات تجاری ایران و عربستان در گذشته گفت: در سال‌های قبل از قطع ارتباطات سیاسی، ایران و عربستان در سال تا ۴۰۰ میلیون دلار رابطه تجاری با یکدیگر داشتند که در بعضی موارد ۷۰ درصد از آن شامل صادرات ایران و عربستان و ۳۰ درصد آن شامل واردات بود. در برخی از سال‌ها هم این نسبت تغییر کرده و به عکس می‌شد، اما به طور معمول سالانه بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون دلار بین دوکشور ارتباطات تجاری وجود داشت.
بیشتربخوانید:آیا امارات جای عربستان را می‌گیرد؟
وی در ادامه بیان کرد: بعد از قطع روابط سیاسی بین دو کشور ارتباط مستقیم تجاری هم قطع شد و به صفر رسید، اما خبر‌ها حاکی از آن است که به شکل غیر مستقیم و از طریق صادرات مجدد از راه برخی از کشور‌ها مانند امارات کالا‌های ایرانی در بازار عربستان وجود دارد. امیدواریم روابط دو کشور به حالت عادی بازگردد تا بتوانیم از این فرصت به خوبی استفاده کنیم.
جنبه سیاسی ارتباط با عربستان مهم است
سید رضی میری در این مورد اظهار کرد: در مورد موضوع ارتباط با عربستان بیش از آنچه جنبه اقتصادی داشته باشد جنبه سیاسی دارد و تأثیر چندانی بر میزان تجارت خارجی ما نخواهد داشت از نظر واردات از آن کشور کالایی که برای بازار ایران مناسب و مورد نیاز باشد ندارند مضافاً به اینکه اساساً واردات به ایران بسیار محدود شده است. از نظر صادرات هم بازاری که برای کالا‌های ما مفید باشد ندارد از این منظر به نظر می‌رسد که این موضوع بیشتر از منظر سیاسی واجد اهمیت باشد.
وی با اشاره به درآمد نفتی و سرانه بالا در عربستان گفت: کشور عربستان که درآمد سرانه زیادی دارد، دیر زمانی است مایحتاج خود را کشور‌های دیگر تامین کرده و می‌کند گمان نمی‌کنم رقابت در آن بازار برای ما کار آسانی باشد. تنها صنایع سنتی ما است که می‌توانست در این بازار به فروش برسد که به علت سیاست‌های اشتباه صادراتی در دهه‌های اخیر صادرات این نوع کالا‌ها از جمله فرش دستباف ایرانی آسیب زیادی دیده است.
میری افزود: عربستان در خرید این نوع کالا‌ها از ما سهم ویژه‌ای هم نداشته است. ضمناً در این سال هائی که روابط تیره بوده از طریق برخی کشور‌ها و به شکل غیرمستقیم، فرش و برخی از کالا‌های سنتی ایران به عربستان صادر می‌شود؛ بنابراین با برقراری ارتباط مجدد با این کشور نمی‌توان در انتظار اتفاق مهمی در آمار صادراتی باشیم حتی با توجه به موضوع حج می‌توان گفت که برقراری ارتباط از نظر اقتصادی بیشتر به نفع عربستان خواهد بود.
عضو کمیسیون توسعه صادرات و تسهیل تجارت اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی تهران در پاسخ به سوالی پیرامون تاثیر ارتباط تجاری با عربستان بر تجارت با دیگر کشور‌های حوزه خلیج فارس گفت: آن میزان که آمریکا و تحریم‌ها بر روابط تجاری ما با کشور‌های حوزه خلیج فارس تاثیرگذار بوده، ارتباط با عربستان نبوده است. برای مثال این تحریم‌ها و موضع گیری غرب در قبال ایران بودند که باعث شدند امارات سیاست‌های انقباضی علیه ما را پیش بگیرد. بهبود روابط ایران با عربستان به معنای بهبود روابط با آمریکا نیست و تاثیر آنچنانی بر روابط تجاری ایران با کشور‌های حوزه خلیج فارس نخواهد داشت مگر اینکه مشکل ایران با غرب سامان بگیرد.
وی اضافه کرد: موضوع بهبود روابط ایران و عربستان که به خصوص بعد از حمله به سفارت این کشور در تهران تیره و تار شد، در شرایط کنونی کنشی فعال به موازات مذاکرات هسته‌ای با غرب است و شاید از همان جا کلید خورده باشد. می‌توان گفت که این دو موضوع به هم بی‌ارتباط نیستند؛ بنابراین این این سیاست اتخاذ شده تا با تنش زدایی بین دو کشور بتوانیم به امتیازات مورد نیاز خود در مذاکرات هسته‌ای دست بیابیم. اگر در مذاکرات وین نتوانیم به نتیجه برسیم دوباره ممکن است ارتباط با عربستان تحت تاثیر قرار بگیرد. در کل یک جریان جدید شکل گرفته که ارتباط با عربستان هم بخشی از آن است.