اقتصاد ۲۴ -میادین مشترک غرب کارون جز میادین جوان ایران شناخته شده است که برداشت اول از آن مربوط به اواسط دهه ۸۰ می شود. هرچند که توسعه این میادین در سال های قبل با چالش های متعددی روبرو شد اما تکیه بر توان داخل توانست تحولی در این میادین ایجاد کند تا جایی که تولید نفت از میدان‌های مشترک غرب کارون با افتتاح میدان‌های آزادگان، یادآوران و یاران از ۷۰ هزار بشکه در روز هم اکنون به بیش از ۳۵۰ هزار بشکه در روز رسیده است.
توسعه میدان‌های مشترک غرب کارون که ذخیره نفت در جای آنها به ۶۷ میلیارد بشکه می‌رسد به دلیل هم‌پوشانی منابع هیدروکربوری آن با کشور عراق، جز اهداف صنعت نفت بوده است، از این طریق ظرفیت تولید نفت خام کشور به طور چشمگیری افزایش می یابد و توسعه این میادین موجب تقویت جایگاه کشور در بازارهای بین‌المللی انرژی می شود.
در کنار توسعه میدان‌های نفتی غرب کارون، پروژه ایجاد سیستم یکپارچه انتقال نفت خام تولیدی سبک و سنگین این میدان‌ها در دو فاز در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است؛ پروژه‌ای که مجموع طول خطوط لوله آن به بیش از ۸۰۰ کیلومتر می‌رسد. فاز نخست این طرح با ۳۰۰ کیلومتر خط لوله سال ۱۳۹۶ افتتاح شد و نفت خام تولیدی میدان‌های غرب کارون به همراه نفت تولیدی میدان دارخوین به وسیله این خطوط به مبادی صادراتی ارسال می‌شود؛ اجرای فاز دوم این طرح نیز از سال ۱۳۹۷ شروع شده و در سال ۱۳۹۹ به پایان رسید.
از دیگر اولویت‌های صنعت نفت در راستای افزایش ظرفیت تولید، انتقال و صادرات نفت در منطقه غرب کارون، می‌توان به توسعه فاز نخست میدان‌های آزادگان شمالی و جنوبی، یاران شمالی جنوبی و فاز دوم میادین یادآوران و آزادگان شمالی، طرح خطوط لوله و تاسیسات جانبی و طرح احداث خط لوله انتقال نفت گوره – جاسک و پایانه جاسک اشاره کرد که در مجموع طرح یکپارچه توسعه میدان‌های مشترک نفتی غرب کارون را شامل می‌شود.
تولید نفت از این میدان‌ها در حالی صورت می‌گیرد که بخشی از افزایش تولید روزانه نفت میدان آزادگان جنوبی طی سه سال گذشته با استفاده از واحد فرآورش پیش ساخته به میزان ۴۰ تا ۵۰ هزار بشکه انجام شده است که روشی تازه در تولید مقرون به صرفه نفت بوده و با عقد قراردادهای مربوط به ساخت این دستگاه با مراکز علمی و پژوهشی مقرر شده است تا این شیوه در دیگر میدان‌های مشترک نیز عملیاتی شود.
میدان نفتی یاران
در واقع میادین مشترک غرب کارون شامل پنج میدان آزادگان شمالی، آزادگان جنوبی، یاران شمالی، یاران جنوبی و یادآوران می‌شود، میدان نفتی مشترک یاران در فاصله ۱۳۰ کیلومتری غرب اهواز در نقطه صفر مرزی با عراق قرار دارد و با میدان مجنون عراق، در مخزن نفتی مشترک بوده، طول این میدان نفتی ۴۸ کیلومتر و عرض آن به ۲.۵ کیلومتر می رسد، توسعه این میدان به دو بخش یاران شمالی و جنوبی تقسیم شده است. توسعه بخش‌های شمالی و جنوبی میدان یاران در قالب یک طرح جامع و مشترک توسط شرکت نفت و گاز پرشیا در دستور قرار دارد.
طرح توسعه میدان نفتی یاران شمالی با هدف تولید روزانه ۲۵ هزار بشکه نفت خام از لایه سروک از طریق حفر ۲۰ حلقه چاه از اردیبهشت ۱۳۹۲ آغاز شد و تست تولید ۲۱ از ۲۸ روز در اسفند ۱۳۹۵ با موفقیت به پایان رسید. طرح توسعه میدان نفتی یاران جنوبی نیز با هدف تولید روزانه ۲۵ هزار بشکه نفت خام از لایه‌های سروک و فهلیان از طریق حفر ۱۸ حلقه چاه در حال اجرا است.
میدان نفتی یادآوران
میدان نفتی یادآوران در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی میدان آزادگان و در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب غربی اهواز، شمال خرمشهر و در منطقه جغرافیایی کوشک و حسینیه بوده و در گستره نوار مرزی کشور عراق واقع شده و با میدان سندباد عراق مشترک است. این میدان نفتی مشتغل بر دو میدان کوشک و حسینیه بوده که طرح توسعه آن، در سال ۱۳۹۵ به اتمام رسید. این طرح در فاز اول ظرفیت تولید نفت در کشور را به میزان ۸۵ هزار بشکه در روز افزایش می‌دهد و برنامه ریزی و مذاکره برای توسعه فاز دوم این میدان برای دستیابی به ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه در حال انجام است.
میدان نفتی آزادگان
میدان نفتی آزادگان نیزدر جنوب غربی ایران، در ۸۰ کیلومتری غرب اهواز و در نزدیکی شهر سوسنگرد و در مجاورت مرز ایران و عراق قرار دارد. اولین چاه اکتشافی در گستره این میدان نفتی در سال ۱۳۵۵ حفر و مجموعه مخازن عظیم این میدان با حفر دومین چاه در سال ۱۳۷۸ کشف شد. به دلیل وسعت زیاد میدان آزادگان، توسعه آن به دو بخش آزادگان شمالی و جنوبی تقسیم شده است.
بیشتربخوانید: افت ۴ درصدی ضریب بازیافت میادین نفتی ایران
میزان نفت در جای میدان نفتی آزادگان شمالی طبق آخرین مطالعات معادل ۵.۴۷ میلیارد بشکه برآورد شده، فاز اول توسعه میدان آزادگان شمالی با هدف تولید ۷۵ هزار بشکه در روز از طریق حفاری ۵۸ حلقه چاه شامل ۵۰ حلقه چاه تولیدی جدید، چهار حلقه چاه تحدیدی، چهار حلقه چاه دفع پساب و سه حلقه چاه جهت انجام است. همچنین در فاز اول توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی، نفت و گاز از ۱۷۶ حلقه چاه جدید به اضافه ۲۵ حلقه چاه موجود (جمعا ۲۰۱ حلقه چاه) به واسطه ۱۰ واحد جمع‌آوری مرکزی و واحدهای تفکیک گاز از نفت شمالی و جنوبی جمع‌آوری و به واحد فرآورش مرکزی انتقال خواهد یافت.
بطی هشت سال گذشته توسعه این میدان ها با سرعت پیش رفته تا جایی که تولید نفت در غرب کارون ۵.۵ برابر افزایش یافته است اما با این وجود هنوز به عدد هدف نرسیدیم و کم و کاستی هایی در توسعه غرب کارون به چشم می خورد.
دستور وزیر نفت برای توسعه
برای رفع این کم و کاستی ها دولت جدید آستین ها را بالا زده و برنامه هایی را برای این مهم در نظر گرفته است، جواد اوجی وزیر نفت در این باره اعلام کرد: از روند پروژه‌های میدان‌های مشترک غرب کارون بازدید می‌کنیم که بخشی از آنها توسعه یافته‌اند اما کامل نیست و نیاز است دیگر بخش‌های آن تکمیل شود و هرچه سریع‌تر فاز دوم یا سوم توسعه آنها را آغاز کنیم.
به گفته وی بحث حداکثر برداشت نفت از میدان‌های مشترک را در برنامه داریم، با بیش از ۱۵۳ میلیارد بشکه نفت قابل استحصال، ظرفیت خوبی برای برداشت از این مخازن و میدان‌های نفتی را داریم و با ارائه راه‌های مختلف هم بحث افزایش برداشت از میدان‌های مشترک و هم حفظ و نگهداشت آنها را دنبال خواهیم کرد.
نیاز به سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد دلاری برای تکمیل طرح‌ها
محسن خجسته‌مهرمدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز به تازگی در این رابطه گفته در بسیاری از موارد، تأخیرها و کاستی‌ها در حیطه توسعه این میدان‌ها به‌دلیل نقص در قراردادهای منعقدشده میان شرکت متن و پیمانکاران بوده است لذا می بایست فرمت کلی قراردادهای نفتی به‌منظور جلوگیری از طولانی شدن زمان قراردادها و افزایش بهره‌وری تغییر یابد.
به گفته وی در بعضی موارد، از اعلام مناقصه تا اجرای یک طرح یا پروژه زمان زیادی می‌گذرد که این موضوع به‌ویژه در مورد قراردادهای ریالی مشکلاتی را به همراه دارد و سبب تداخل و کندی در روند انجام کار می‌شود.
مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، میدان‌های مشترک نفتی غرب کارون را به‌عنوان اولویت‌دارترین پروژه مجموعه شرکت ملی نفت ایران اعلام و تأکید کرد: انتظار داریم فرآیند توسعه میدان مشترک آزادگان جنوبی تا یک سال دیگر به اتمام برسد.
تحقق تولید بیش از یک میلیون بشکه نفت
معاون وزیر نفت گفت: متأسفانه در این بخش نتوانستیم مطابق برنامه پیش برویم و لازم است کاستی‌ها در این حوزه را جبران کنیم. اگر بخواهیم فرآیند توسعه فاز دوم میدان‌های آزادگان شمالی و یادآوران را به همراه توسعه میدان آزادگان جنوبی و یاران به سرانجام برسانیم به حدود ۱۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم.
خجسته‌مهر بر لزوم تأمین پروژه‌ها در اجرای طرح‌های مذکور، با تکیه بر توان و ساخت داخل تأکید کرد و گفت: با توسعه میدان‌های غرب کارون، تولید بیش از یک میلیون بشکه نفت در این منطقه محقق می‌شود که این موضوع خود به‌عنوان یکی از اولویت‌دارترین طرح‌های شرکت ملی نفت ایران مطرح است.
اهمیت توسعه میادین مشترک غرب کارون چقدر است؟
در این راستا مرتضی بهروزی فر کارشناس ارشد حوزه انرژی نیز با اشاره به اهمیت توسعه در میادین مشترک غرب کارون گفت: با توجه به اینکه میادین غرب کارون مشترک با عراق است و اگر ایران برداشت خود را افزایش ندهد عراق سهم ما را برداشت خواهد کرد لذا لازم است در این حوزه پیشتاز باشیم.
وی افزود: در کنار این مساله باید به این موضوع نیز توجه کرد که قرار نیست ما همیشه تحریم باشیم و اکنون نیز طبق اعلام رئیس جمهوری به دنبال مذاکره و رفع تحریم ها هستیم و اگر این موضوع حل شود باید ایران آمادگی افزایش تولید را داشته باشد و با تمام قدرت وارد بازارهای دنیا شود و جایگاه گذشته خود را بدست آوریم.
این کارشناس ارشد حوزه انرژی با تاکید بر اینکه برای کشوری همچون ایران که زمانی دومین صادرکننده اوپک بوده و بیش از صد سال است که صنعت نفت دارد شایسته نیست که پس از رفع تحریم ها نیز میزان تولیدش از کویت و عمارات کمتر باشد، گفت: برای جلوگیری از این موضوع می بایست به دنبال توسعه میادین نفتی باشیم.
بهروزی فر با بیان اینکه توسعه میادین نفتی می بایست اتفاق بیفتد و نباید منتظر ماند و در زمان رفع تحریم به دنبال سرمایه گذاری برویم، گفت: نتیجه سرمایه گذاری در صنعت نفت در کوتاه مدت مشخص نمی شود و حداقل سه تا چهار سال زمان برای به ثمر نشستن سرمایه لازم است لذا می بایست از هم اکنون به دنبال توسعه و سرمایه گذاری باشیم.
وی با بیان اینکه توسعه میادین نفتی وظیفه وزارت نفت است و این یک انتخاب نیست، گفت: صنعت نفت در طول ۴۰ سال گذشته به دلیل دور ماندن از تکنولوژی روز دنیا، نبود سرمایه کافی و امکانات لازم دچار عقب ماندگی شده است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه انرژی، ایران ۱۵۵ میلیارد بشکه ذخایر نفتی دارد اما میزان تولید در بالاترین سطح چهار میلیون بشکه بوده و این اعداد بیانگر این است که هیچ تناسبی بین ظرفیت تولید و حجم ذخایر قابل برداشت وجود ندارد.
وی اظهار کرد: اگر امکان دسترسی به تکنولوژی روز دنیا را داشتیم حتما وضعیت بهتر از شرایط کنونی بود، طی چهار دهه اخیر عقب ماندگی زیادی را تجربه کردیم که علت آن هم تحریم هایی بود که بر ایران اعمال شد اما اکنون نیز نباید از توسعه غافل شد.