اقتصاد۲۴- سال‌های اخیر از جمله سخت‌ترین دوران‌ها در تاریخ معاصر کشور از منظر اقتصادی محسوب می‌شود. هر چند که تاریخ ایران از جنگ و محاصره اقتصادی را بار‌ها لمس کرده و در دو جنگ جهانی اول و دوم با بحران جدی و قحطی نیز مواجه شد، اما یکی از بی سابقه‌ترین دوران‌ها در محاصر اقتصادی کشور در نیم قرن اخیر و پس از اتفاقات پس از ملی شدن صنعت نفت در سال ۱۳۲۹ را باید سال‌های اخیر برای اقتصاد ایران دانست. در حالی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تحلیل گران پس از امضای قرارداد برجام در سال ۱۳۹۵ امید به بهبود شرایط داشتند، نقض یک سویه برجام توسط رئیس جمهور وقت آمریکا و فروپاشیده شدن این قرارداد و در نهایت تحریم‌های گسترده بانکی و اقتصادی، یکی از سخت‌ترین دوران‌ها را برای کشور رقم زد.
در این میان، اما یکی از دریچه‌هایی که تلاش شد همواره باز باقی بماند مساله صادرات و واردات در کشور و صادرات غیرنفتی بوده است. در حقیقت حجم تجارت خارجی کشور‌هایی که تک محصولی محسوب می‌شوند و یا تنها خام فروشی در آنان رخ می‌دهد همواره از مواردی است که معیار مناسبی برای رشد اقتصادی محسوب شود.
۹۰ میلیارد حجم تجارت خارجی ایران
حجم تجارت خارجی ایران در ۱۱ ماهه سال ۱۴۰۰ به ۹۰ میلیارد دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته بنا به آمار افزایش ۳۸ درصدی ارزش صادرات و ۱۲ درصدی ارزش واردات در کارنامه ۱۱ ماهه تجارت خارجی دیده می‌شود.
هم چنین بر اساس آمار‌ها در ۱۱ماه منتهی به بهمن امسال، حجم تجارت خارجی کشور به ۹۰میلیارد دلار رسیده که سهم صادرات از این میزان بیش از ۴۳میلیارد دلار است.
وزن کالا‌های مبادله شده در مدت زمان مورد بررسی بین ایران و کشور‌های طرف معامله ۱۴۹ میلیون و ۴۰۰ هزار تن بود که نسبت به یازده ماهه سال گذشته ۱۲ درصد افزایش داشت.
داده‌های اعلام شده نشان دهنده آن است که از این میزان ۱۱۲ میلیون و ۶۵۸ هزار تن کالا به ارزش ۴۳ میلیارد و ۵۱۷ میلیون دلار سهم کالا‌های صادراتی بوده است که رشد ۱۰ درصدی در وزن و ۴۰ درصدی در ارزش داشته است؛ با این شرایط می‌توان گفت در فصل زمستان شاهد یخ‌زدایی از تجارت خارجی بوده ایم.
بیشتر بخوانید: مصوبه کمسیون تلفیق فرار سرمایه از ایران را گسترده‌تر می‌کند؟/قانون مالیات بر ارزش افزوده مناطق آزاد ابهام دارد
بر اساس آمار معاون امور گمرکی ایران نیز در این مدت ۳۶ میلیون و ۷۷۷ هزار تن کالا به ارزش ۴۶ میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار از کشور‌های مختلف وارد ایران شد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۹ درصد در وزن و ۳۶ درصد در ارزش رشد داشته است.
عمده واردات ایران در این مدت را کالا‌های اساسی، نهاده‌ها، ماشین‌آلات تولید، دارو و ملزومات پزشکی و کالا‌های ضروری تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ نیز شاهد رشد صادرات و واردات نسبت به ماه گذشته بودیم. در ماه یازدهم، ۱۲ میلیون و ۶۵۷ هزار تن کالا به ارزش ۴ میلیارد و ۷۵۴ میلیون دلار به کشور‌های هدف صادر شده است. ارزش صدور کالا در بهمن‌ماه نسبت به دی‌ماه امسال نیز رشد ۳/۳۱ درصدی داشته است. از لحاظ وزنی نیز رشد بیش از ۶۵ درصدی ثبت شده است.
رشد ۳۸ درصدی تا ابتدای بهمن
هم چنین قابل توجه است که آمار تا اول بهمن ماه، نشان می‌دهد که ارزش صادرات غیر نفتی ایران در سال ۱۴۰۰ با رشد ۳۸ درصدی به رقم ۳۸ میلیارد و ۷۰۳ میلیون دلار رسید.
از سوی دیگر آمار‌ها در ۱۰ ماهه اول سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که ۵۴۰ اظهارنامه گمرکی برای صادرات انجام شده که بر اساس آن ۱۰۰ میلیون تن کالا از مرز‌های کشور خارج شد که نشان دهنده رشد ۷ درصدی در وزن است. در این مدت همچنین ۲۳۴ هزار اظهار نامه وارداتی انجام شده و ۳۳ میلیون تن کالا به ارزش ۴۱ میلیارد و ۴۷۳ میلیون دلار وارد کشور شده که در وزن ۱۷ درصد و در ارزش ۳۴ درصد رشد نشان می‌دهد.
عمده مقاصد صادرات در این مدت سه کشور چین، عراق و ترکیه بود و بیشترین مبدا وارداتی کشور از امارات، چین، ترکیه، آلمان و سوییس است.
هم چنین در موضوع واردات کالا‌های اساسی بر اساس آمار‌ها تا تاریخ ۱ بهمن ۱۴۰۰؛ از ۷ قلم کالای اساسی که ارز ترجیحی دریافت می‌کنند تا این تاریخ ۲۱ میلیون تن کالا به ارزش ۱۲ میلیارد دلار به کشور وارد شده که شامل برنج، لاستیک خودرو سبک و سنگین نیز بوده اند. همچنین ۲۵ قلم کالای اساسی که بخشی از آن ارز نیمایی دریافت می‌کنند ۲۵ میلیون تن به ارزش ۱۵ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۶ درصد به لحاظ وزنی و ۵۶ درصد به لحاظ ارزش وارد کشور شد. معاون وزیر اقتصاد ادامه داد: در حال حاضر موجودی کالا‌های اساسی شامل ۲۵ قلم کالا بالغ بر ۵ میلیون تن است.
اصلی‌ترین مقاصد صادرات و مبادی واردات کشور
عمده اقلام صادرات قطعی در ۶ ماه اول سال ۱۴۰۰ به کشور‌های چین، امارات متحده عربی، تایلند، هند، عمان و غنا بوده که شامل سنگ آهن و کنسانتره‌های آن، پلیمر‌های اتیلن، کود‌های معدنی و شیمیایی و ... بوده است.
بر اساس آمار کالا‌های صادراتی خروجی از نظر ارزشی نسبت به سال قبل ۶۱ درصد و از نظر وزنی ۲۱ درصد افزایش داشته و از ابتدای سال قبل، ۱۶ میلیون تن از کالای صادراتی مربوط به کالا‌های صادراتی غیر نفتی با ارزش بالغ بر ۵ میلیارد و ۸۶۱ میلیون دلار می‌باشد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از نظر وزنی ۱۶ درصد و از نظر ارزش دلاری ۴۷ درصد افزایش داشته ایم.
میزان کالا‌های وارده در شش ماه نخست سال گذشته نیز، ۴ میلیون تن با ارزش بالغ بر ۹ میلیارد و ۹۰۷ میلیون دلار است که در مدت مشابه سال ۱۳۹۹ از نظر ارزش دلاری ۷۳ درصد افزایش داشته و عمده کالا‌های وارداتی از کشور‌های چین، هند، امارات متحده عربی. ایتالیا و آلمان بوده که بیشترین حجم این کالاها مربوط به کالا‌های اساسی است.
حجم وادرات کالا‌های اساسی
کالا‌های اساسی که به گمرک اظهار شده است بالغ بر ۲ میلیون ۴۲۹ هزار تن می‌باشد که حدود ۳۹۸ هزار تن آن مربوط به شهریور ماه ۱۴۰۰ بوده است. این کالاها پس از اظهار و انجام تشریفات گمرکی در کمترین زمان ممکن از گمرکات استان ترخیص و روانه بازار شده اند.
هم چنین تا روز ۲۰ مهر ماه بیش از ۲ میلیون و ۸۵۰ هزار تن انواع کالای اساسی از جمله برنج، گوشت، گندم جو، ذرت، روغن، قند و شکر و... تنها از طریق گمرک شهید رجایی ترخیص شده است.
بر این اساس، حدود ۴۵۰۰ تن گوشت از این گمرک ترخیص شده که نسبت به ماه مشابه سال گذشته افزایش ۳۸ درصدی داشته است.
از سوی دیگر ۵۳۹ هزار تن برنج از این گمرک ترخیص شده که نسبت به سال قبل ۵ درصد افزایش ثبت شده است. درباره ترخیص انواع روغن نیز باید تاکید کرد که ترخیص این کالا حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است. البته میزان ترخیص جو حدود ۱۳۳ هزار تن بوده که ترخیص این کالای اساسی نسبت به سال قبل کاهش داشته است. وی افزود، طی این مدت حدود ۶۵۷ هزار تن گندم از گمرک مذکور ترخیص شده که نسبت به دوره مشابه سال قبل بیش از ۱۳۰ درصد افزایش ثبت شده است.
رشد ۴۰ درصدی معاملات تجاری ایران در ۸ ماهه اول سال ۱۴۰۰
تجارت خارجی ایران در هشت ماهه ابتدای سال ۱۴۰۰ و بر اساس آمار‌ها با رشد قابل توجهی همراه بود و در این مدت ۱۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۶۳ میلیارد و یکصد میلیون دلار بین جمهوری اسلامی ایران و شرکای تجاری آن مبادله شد.
مقایسه آمار هشت ماهه تجارت خارجی با مدت مشابه سال گذشته حاکی از رشد ۴۳.۵ درصد در وزن و ۴۰ درصدی در ارزش دلاری کالاها است.
از میزان ۱۱۰ میلیون و ۳۰۰ هزار تن کالای مبادله شده در این مدت، ۸۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تن آن را صادرات، به ارزش ۳۱ میلیارد و یکصد میلیون دلار تشکیل می‌دهد که نسبت به مدت مشابه سال قبل از لحاظ وزن ۱۰.۵ درصد و از حیث ارزش ۴۲ درصد افزایش یافته است.
هم چنین پتروشیمی با ۳۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش ۱۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ۴۷ درصد از وزن و ۴۳ درصد از ارزش مجموع صادرات کشور را در این مدت به خود اختصاص داده است.
پنج مقصد مهم صادرات کالا‌های ایرانی در ۸ ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ به ترتیب چین با ۱۹ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۹ میلیارد و یکصد میلیون دلار، عراق با ۲۱ میلیون و ۶۰۰ هزارتن به ارزش ۶ میلیارد و یکصد میلیون دلار، ترکیه با ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۳ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۷ میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش ۲ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار و افغانستان با ۳ میلیون تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۲۷۰ میلیون دلار بودند.
واردات نیز کشورمان در هشت ماهه سال‌جاری ۲۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۳۲ میلیارد دلار از کشور‌های مختلف وارد کرده است که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن ۲۱ درصد و از نظر ارزش ۳۸ درصد رشد را نشان می‌دهد.
پنج کشور اصلی طرف معامله واردات با ایران به ترتیب «امارات متحده عربی» با ۸ میلیون تن کالابه ارزش ۱۰ میلیارد و یکصد میلیون دلار، «چین» با ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، «ترکیه» با ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن به ارزش ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، «آلمان» با ۵۴۹ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار و «سوئیس» با یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد و یکصد میلیون دلار بوده اند.
هم چنین در ۸ ماهه او سال‌گذشته ۸ میلیون و ۱۰۱ هزار تن کالا از قلمرو ایران ترانزیت شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸۰ درصد رشد داشته که حتی از میزان ترانزیت کل سال ۹۹ یا کل سال ۹۸ نیز بیشتر بوده است.