اقتصاد۲۴- در اقتصاد ایران که تورم یکه تازی می‌کند، بسیاری از مردم ناچارند برای رفع نیازهای روزمره خود وام بگیرند. با این وجود همه وام‌ها به نیازمندان واقعی نمی‌رسند و تورم بالا باعث شده که دسترسی به وام، به نوعی کاسبی از تورم تبدیل شود.
وام‌ها به کجا می‌روند؟
در تمام دنیا، هدف اصلی اعطای تسهیلات بانکی، تامین مالی پروژه‌های تولیدی است. بسیاری از شرکت‌ها و کارخانه‌ها برای تاسیس یا گسترش فعالیت خود به بانک‌ها مراجعه می‌کنند و پس از طی کردن مسیر معین شده، منابع مورد نیاز خود را دریافت کرده و در مسیر تولید استفاده می‌کنند. با این حال، شرایط در اقتصاد ایران به شکل دیگری رقم خورده است.
بلیط طلایی کاسبی از تورم
نرخ تورم بالا و مذمن در اقتصاد ایران سبب شده که دریافت وام به یک بلیط طلایی تبدیل شود. از آنجا که به طور معمول، نرخ تورم با اختلاف از نرخ سود وام‌ها بیشتر است، این بلیط طلایی سودی بی‌دردسر را برای وام‌گیرندگان تضمین می‌کند. به طوری که اگر فردی وام بگیرد و دارایی‌های کم ریسکی مثل خودرو یا ساختمان بخرد، بازدهی به مراتب بیشتری از سود وام دریافت می‌کند.
این شرایط باعث شده که میل به فعالیت‌های تولیدی در بین فعالان اقتصادی کاهش یابد. به علاوه، خود بانک‌ها هم تمایل دارند که بجای اعطای وام، منابع محدود خود را در دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند تا درآمدی با ریسک بسیار پایین داشته باشند. اصرار دولت و بانک مرکزی بر سرکوب نرخ بهره وام‌ها نیز به این اتفاق دامن می‌زند.
با این وجود اوضاع از این هم بدتر می‌شود. چرا که آمارها نشان می‌دهند که همین وام‌های اندک هم به یک مسیر اشتباه می‌روند. مسیری که نه به تولید، بلکه به ثروتمندتر شدن ثروتمندان ختم می‌شود.
ثروتمندان وام‌ها را تصاحب کردند
براساس گزارش‌های منتشر شده توسط مرکز آمار ایران، دسترسی خانوارهای ثروتمند به وام بانکی، بسیار بیشتر از خانواده‌ها کم درآمد بوده است. به طور متوسط در ۱۷ سال گذشته، حدود ۹درصد از سرپرستان خانوار پایین‌ترین دهک درآمدی به وام دسترسی داشتند. این درحالی است که این میزان برای دهک دهم معادل ۱۷٫۸درصد و دهک نهم برابر با ۱۹درصد است.
این آمار از دو جهت قابل تفسیر هستند. اول آنکه افراد کم درآمد به دلیل لزوم ارائه وثیقه و نداشتن شرایط وام، از دریافت تسهیلات محروم مانده‌اند.
از سوی دیگر می‌توان گفت که این وام‌ها همانند یک آسانسور برای رسیدن به دهک‌های بالا بدل شده و باعث شده‌اند که افرادی که به تسهیلات دسترسی داشته‌اند، ثروتمند شوند.
سهم دولتی‌ها از تسهیلات بانکی
یکی از نمونه‌های بارز این اتفاق در بررسی وام‌های دریافتی کارمندان دولت دیده می‌شود. آمار و ارقام مرکز آمار ایران نشان می‌دهند در حالی که شانس دریافت وام در بین کارمندان دولت بیش از ۲۲درصد بوده، این رقم برای باقی مردم کمتر از ۱۳درصد است. بنابراین به نظر می‌رسد که افرادی که به وام دسترسی داشته‌اند توانسته‌اند با استفاده از این رانت، خود را به گروه ثروتمندان برسانند یا ثروتمندتر شوند.
این درحالی است که افراد کم درآمد که دستشان از دریافت وام کوتاه مانده است، هر روز بیش از دیروز، زیر بار تورم کمر خم می‌کنند.