اقتصاد۲۴ - شیوا سپهری: پایه پولی به معنای مجموع کل پول در یک اقتصاد است، چه به صورت اسکناس و سکه و چه به صورت ذخایر نگهداری شده توسط بانک‌های تجاری. این مفهوم همچنین به عنوان پول پایه، پول محدود یا پول پرقدرت نیز شناخته می‌شود.
پایه پولی یک مفهوم مهم در اقتصاد برای درک سیاست‌های پولی و نقش بانک مرکزی یک کشور در تنظیم اقتصاد است. این شکل ابتدایی‌ترین شکل پول در یک اقتصاد است، زیرا برای ایجاد انواع دیگر پول، مانند سپرده‌های بانکی و اعتبارات، استفاده می‌شود.
پایه پولی = اسکناس‌ها + سکه‌ها + ذخایر بانکی
اجزای پایه پولی
پایه پولی دارای دو جزء است:
پول در گردش
"پول در گردش" به معنای ارز فیزیکی است که در یک اقتصاد در گردش است، شامل اسکناس‌ها و سکه‌ها که شامل تمام پول فیزیکی در یک اقتصاد است که توسط بانک‌ها یا بانک مرکزی نگهداری نمی‌شود.
ذخایر بانکی
ذخایر بانکی به وجوهی اشاره دارد که بانک‌های تجاری ملزم به نگهداری آن‌ها به عنوان ذخیره در بانک مرکزی کشوری که در آن فعالیت می‌کنند، هستند. این ذخایر برای اطمینان از اینکه بانک‌ها نقدینگی کافی برای پاسخگویی به تقاضای مشتریان خود دارند، استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره تولید ناخالص ملی (GNP) به زبان ساده
پایه پولی در مقابل عرضه پول
پایه پولی با عرضه پول متفاوت است. عرضه پول نه تنها شامل اسکناس، سکه و ذخایر بانکی می‌شود، بلکه شامل سایر اشکال پول مانند سپرده‌های دیداری، سپرده‌های پس‌انداز و سپرده‌های مدت‌دار نیز هست. بنابراین، پایه پولی می‌تواند به عنوان بخشی از عرضه پول در یک اقتصاد در نظر گرفته شود.
پایه پولی و ضریب پولی
پایه پولی به طور نزدیکی با "ضریب پولی" یا "ضریب اعتباری" مرتبط است که به میزان پولی اشاره دارد که بانک‌های تجاری می‌توانند برای هر واحد از ذخایر خود ایجاد کنند. این ضریب معکوس نسبت ذخیره نقدی است. به عنوان مثال، اگر نسبت ذخیره نقدی ۲۰ درصد باشد (برای هر ۱۰۰ دلار سپرده‌گذاری شده در بانک‌های تجاری، باید ۲۰ دلار به عنوان ذخایر نقدی نگه داشته شود)، ضریب پولی ۵ خواهد بود. اندازه ضریب پولی تعیین‌کننده میزان پول سپرده‌ای است که توسط بانک‌های تجاری از طریق فرآیند بانکداری ذخیره جزئی ایجاد می‌شود.
اهمیت پایه پولی
پایه پولی بخش مهمی از کل عرضه پول در یک اقتصاد است، زیرا به عنوان بنیادی برای ایجاد انواع دیگر پول عمل می‌کند. اندازه پایه پولی می‌تواند برای پیگیری تغییرات در عرضه پول استفاده شود و بنابراین به عنوان یک شاخص مهم برای سلامت یک اقتصاد در نظر گرفته می‌شود. نکات زیر اهمیت پایه پولی در یک اقتصاد را توضیح می‌دهند.
عرضه پول
پایه پولی برای ایجاد سایر اشکال پول، مانند سپرده‌های بانکی و اعتبار، استفاده می‌شود. بانک‌ها از پایه پولی برای ایجاد پول سپرده‌ای از طریق فرآیند بانکداری ذخیره جزئی استفاده می‌کنند. هنگامی که بانک‌ها وام می‌دهند، سپرده‌های جدیدی ایجاد می‌کنند که بخشی از عرضه پول می‌شود. میزان پول سپرده‌ای که بانک‌ها می‌توانند از طریق وام‌دهی ایجاد کنند، توسط نسبت ذخیره نقدی که درصدی از سپرده‌هاست که بانک‌ها باید نگه دارند، محدود می‌شود. دولت‌ها و بانک‌های مرکزی عرضه پول در یک اقتصاد را با کنترل پایه پولی کنترل می‌کنند. تغییرات در پایه پولی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر عرضه پول در یک اقتصاد داشته باشد و بخشی از سیاست پولی است که دولت‌ها برای دستیابی به اهداف اقتصاد کلان استفاده می‌کنند.
تورم
پایه پولی نقش مهمی در تعیین سطح تورم در یک اقتصاد دارد. زمانی که پایه پولی افزایش می‌یابد، می‌تواند منجر به تورم شود، زیرا پول بیشتری در گردش اقتصاد وجود دارد. هنگامی که دولت‌ها می‌خواهند تورم را کنترل کنند، عرضه پول را با کاهش پایه پولی به عنوان بخشی از سیاست پولی انقباضی کاهش می‌دهند.
بانکداری مرکزی
پایه پولی یکی از ابزارهای کلیدی است که توسط بانک‌های مرکزی برای اجرای سیاست پولی استفاده می‌شود. بانک‌های مرکزی می‌توانند بر اساس دستورالعمل‌های دولت، پایه پولی را همراه با نرخ بهره تغییر دهند تا کنترل بر کل اقتصاد اعمال کنند. بانک‌های مرکزی این کار را از طریق عملیات بازار باز انجام می‌دهند که شامل خرید و فروش اوراق بهادار دولتی در بازار آزاد برای تأثیرگذاری بر سطح ذخایر بانکی و در نتیجه پایه پولی است. وقتی بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی می‌خرد، ذخایر را به سیستم بانکی تزریق می‌کند که پایه پولی را افزایش می‌دهد و به بانک‌ها اجازه می‌دهد پول سپرده‌ای بیشتری ایجاد کنند. این افزایش در عرضه پول می‌تواند به دولت‌ها کمک کند تا به اهداف مختلف اقتصاد کلان، از جمله رشد اقتصادی و کاهش بیکاری، دست یابند.
رشد اقتصادی
اندازه پایه پولی می‌تواند بر رشد اقتصادی یک اقتصاد تأثیر بگذارد. وقتی پایه پولی افزایش می‌یابد، می‌تواند منجر به افزایش مصرف و سرمایه‌گذاری شود که از طریق انتقال منحنی تقاضای کل به سمت راست، رشد اقتصادی را تحریک می‌کند.